52
негіздік түстің ашықтық үлесі (орысш. – интенсивность) туралы
ақпарат болуы керек.
Оқушылардың назарын түстің коды мен негізгі түстер
қоспасындағы құрамның байланысына аударған жөн. Егер үш түс
құраушылардың барлығының ашықтығы бірдей болса, онда олардың
қоспасынан 8 (2
3
) әтүрлі түс алуға болады. Мына 3.1-кестеде үш
биттік екілік кодымен 8-түсті палитраның кодталуы көрсетілген. Онда
негіздік түстің болуы 1-мен, жоқтығы 0-мен белгіленген.
3.1-кесте. Сегіз түсті палитраның екілік коды
қ
ж
к
түс
0
0
0
қара
0
0
1
көк
0
1
0
жасыл
0
1
1
көгілдір
1
0
0
қызыл
1
0
1
қызғылт
1
1
0
қоңыр
1
1
1
ақ
Бұл тақырып бойынша оқушылар мынадай сұрақтарға жауап
бере білуі керек:
- Қандай түстерді араластыру арқылы қызғылт түсті алуға бо-
лады?
- Қоңыр түс қызыл және жасыл түстердің қоспасы екені
белгілі. Қоңыр түстің коды қандай?
1-сұрақтың жауабы: кестеден қарап, қызғылт түстің коды – 101
екенін көреміз. Демек, қызыл және көк бояуларын араластырғанда
қызғылт түс шығады.
Пиксельдің 4-разрядты кодталуын пайдаланғанда он алты
түсті палитра алынылады: негіздік түстердің 3 битіне 1 бит
ашықтығы қосылады. Бұл бит үш түстің ашықтығын бір мезгілде
басқарады.
Мысалы, егер 8-түстік палитрада 100 кодымен қызыл түс
белгіленген болса, онда 16-түстік палитрада: 0100 — қызыл, 1100 —
ашық-қызыл түс; 0110 — қоңыр, 1110 — ашық-қоңыр (сары) болады.
Негіздік түстердің ашықтығын ажырата басқару арқылы
аумақты түстер санын алуға болады. Егер негіздік түстердің әр
қайсысын кодтау үшін бір биттен артық бөлінсе, онда түс ашықтығы
екі деңгейден артық болуы мүмкін.
53
Бит тереңдігі (түс тереңдігі) – бір пиксель кодталғанда түсті
сақтау және ұсыну үшін пайдаланатын бит санымен берілген жады
көлемі, (бит/пиксель – bits per pixel, bpp).
Бит тереңдігі 8 бит/пиксель қолданғанда түстердің саны: 2
8
=
256 болады. Осындай биттердің коды мына түрде бөлінген:
ҚҚҚЖЖЖКК
Мұнда, қызыл және жасыл құрамдастарына 3 биттен, көк түске
– 2 бит бөлінген. Демек, қызыл және жасыл құрамдастарына әр
қайсысының ашықтылық деңгейі 2
3
=8, ал көк түстің ашықтығы
4 деңгейді құрайды.
Векторлық ұсынымда бейне графикалық қарапайымдар деп
аталатын қарапайым элементтердің жиынтықтары: түзу сызықтар,
доғалар, шеңберлер, тіктөртбұрыштар, эллипстер және т.б. түрінде
қарастырылады.
Графикалық ақпарат – суретті құрастырған барша графикалық
қарапайымдарды бірмәнді анықтайтын деректер.
Графикалық қарапайымдардың орны және пішіні (формасы)
экранмен байланысқан графикалық координаталар жүйесінде
беріледі.
Әдетте, координаталар басы экранның жоғарғы сол жақ
бұрышында орналасады. Пиксельдердің торы координаттық торымен
сәйкес келеді. Горизонталь X осі солдан оңға қарай бағытталған; Y –
жоғарыдан төмен қарай.
Түзу сызық кесіндісі оның бас-аяғының координаталарымен;
шеңбер – ортасы және радиусының координаталарымен; көп бұрыш –
оның бұрыштарының координаталарымен, боялған аймағы –
шекаралас сызықпен және бояу түрімен және т.б. бірмәнді
анықталады.
Дыбыстың ұсынылуы. Дыбыстың физикалық табиғаты — ауа
(немесе басқа бір серпінді орта) арқылы дыбыс толқынымен
тарайтын, белгілі жиілік диапазондағы тербелістер. Компьютер
жадында дыбыс толқындарының екілік кодтарға түрлену үрдісі:
ЭЕМ жадында екілік кодпен сақталған дыбыстық ақпаратты
қайта жаңғырту үрдісі:
дыбыс толқыны
МИКРОФОН
айнымалы электр тоғы
АУДИОАДАПТЕР
екілік код
ЭЕМ жады
дыбыс толқыны
ДИНАМИК
айнымалы электр тоғы
АУДИОАДАПТЕР
екілік код
ЭЕМ жады
54
Аудиоадаптер (дыбыстық тақша) — дыбыс енгізілгенде дыбыс
жиілігінің электр тербелістерін екілік кодына түрлендіруге және кері
түрлендіру, екілік кодынан электр тербелістеріне дыбысты
жаңғыртуға арналған компьютерге қосылатын арнайы құрылғы.
Дыбысты жазу үрдісінде аудиоадаптер электр тоғының
амплитудасын белгілі кезеңде өлшейді және алынған шаманың екілік
кодын регистрге енгізеді. Содан кейін алынған екілік код регистрден
компьютердің жедел жадына жазылады. Компьютерлік дыбыстың
сапасы адиоадаптердің сипаттамалары: дискреттеу жиілігімен және
разрядтылығымен анықталады.
Дискреттеу жиілігі — ол 1 секундта енген сигналдың өлшенген
саны. Жиілік герцпен (Гц) өлшенеді.
Бір секундта бір өлшем 1 Гц жиілікке сәйкес. Бір секундта 1000
өлшем – 1 килогерц (кГц). Аудиоадаптерлердің ерекше дискреттеу
жиіліктері: 11 кГц, 22 кГц, 44,1 кГц және т.б.
Регистрдың разрядтылығы — аудиоадаптердің ригистындағы
бит саны.
Разрядтылық енген сигналдың өлшеу дәлдігін анықтайды.
Разрядтылық неғұрлым көп болса, электр сигналының әр жеке
шамасының санға және кері түрленуі соғұрлым дәлірек болады.
Егер разрядтылық 8 (16) тең болса, онда енген сигнал өлшенген
кезде 2
8
= 256 (2
16
= 65536) әртүрлі мәндер алынуы мүмкін. Әлбетте,
8-разрядтылыққа қарағанда 16-разрядтты аудиоадаптер дыбысты
дәлірек кодтайды және жаңғыртады.
Дыбыс файлы — дыбыстық ақпараттың сандық екілік түрінде
сақталған файл. Әдетте, дыбыс файлдарындағы ақпаратты қысуға
болады.
Мысал. Дискреттеу жиілігі 22,05 кГц және шешушілігі 8 бит,
дыбысталу (орысша звучание) уақыты 10 секундты құрайтын,
цифрлық дыбыс файлының өлшемін (байтпен) анықтау. Файл
қысылмаған.
Шешімі. Цифрлық дыбыс файлының (бір дыбысты) өлшемін
(байтпен) есептеу формуласы:
(Гц-пен
дискреттеу
жиілігі)*(секундпен
жазу
уақы-
ты)*(биттік шешушілігі)/8.
Сонымен, файлдың өлшемі былай есептеледі:
22050 * 10 * 8 / 8 = 220500 байт.
Достарыңызбен бөлісу: |
