С. Торайгыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

С. Торайгыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультеті

050721 - Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығының студенттері арналған

Пәннің оқыту бағдарламасының бекіту парағы (Syllabus)

Ф СО ПГУ 7.18.3/38

20 ж. « » __

оқу нысанының студенттеріне арналған

Органикалық заттардың химиялық технологиясы
пәні бойынша оқыту бағдарламасы (Syllabus)

Бағдарлама 20 ж. «__» _______ бекітілген жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленді.
Кафедра отырысында ұсынылды 20_ж. «___»____________№_____ Хаттама
Кафедра менгерушісі Жапаргазинова К.Х. 20__ж. « » ________
Химиялық технологиялар және жаратылыстану факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен мақұлданды 20 ж. «__»_________ №__Хаттама

ОӘК төрағасы Р.Ж. Нургожин 20_ж. «__»___________

Елубай Мадениет Азаматұлы - х. ғ. к. (дәріс, тәж., зерт., СӨЖ );

Аға оқытушы

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы Ломов көшесі,64- ПМУ-дің негізгі корпусында орналасқан, аудитория № 509

тел. (8-7182) 673651, ішкі тел.-1173

2 Пән туралы мәліметтер

Органикалық заттардың химиялық технологиясы курсы бірнеше тақырыптан турады: Мұңай, табиғи газ және көмірдің құрамы. Негізгі компоненттердің химиялық және физикалық қасиеттері. Мұңай, көмірсутекті газдар мен көмірдің құрамың зерттеу әдістері. Газдар, сұйықтар мен олардың қоспаларының негізгі физико-химиялық қасиеттерің аңықтау және есептеу. Мұңайды, көмірсутекті газдар мен көмірді өндірудің жалпы негіздері. Бұл барлығы органикалық заттардың физикасы мен химиясы жайлы жалпы мәліметтермен танысу және оларды өңдірудің негізгі әдістерімен танысуға мумкіндік береді.

Органикалық заттардың химиялық технологиясы пәнің оқытудың мақсаты келесі түсініктерді қалыптастыру үшін қажет:

• 
  органикалық заттар өнеркәсібінің даму тарихы мен негізгі бағыттары;
  

• 
  мұнайды өндеудің негізгі бағыттары мен ғылыми негіздері;
  
• 
  мұнай шикізатын бөлу және алғашқы өндеудің негізгі әдістері;
  

• 
  казіргі заман талабына сай мұңай өндірісінің негізгі түсініктемелері, олардың физико-химиялық заңдылықтарын, жүретін процестері
  турғысынан сипатттама беріп, көрнекі-практикалық козқарас қалыптастыру.
  

- мұңай, табиғи газ және көмірдің элеменнтік, топтық және химиялық құрамы;

- көмірсутектер, гетероорганикалық қосылыстар мен асфальтты-шайырлы заттардың физикалық, физика-химиялық және химиялық қасиеттері;

- мұңай, табиғи газ және көмірдің топтық және химиялық құрамын зерттеудің негізгі әдістері;

- мұңай фракциясы мен көмірсутектер және олардың қоспасының физико-химиялық қасиеттеруін есептеудің негізгі әдістері.
5 Білімге, икемділікке және дағды-машықтарға қойылатын талаптар

- білу қажет:

органикалық заттардың жіктелуін, номенклатура негіздерін

жасай білу – қосылыстардың химиялық формуласын аты бойынша құрастыруды және керісінше;

- органикалық заттардың физикалық қасиеттерін еспетеу.

- Алифатты қатардағы қосылыстардың органикалық химиясы

- Органикалық заттардың химиясы мен физикасы

- Физикалық химия
7 Постреквизиттер

- Мұнай және газ өндеу технологиясы

- Органикалық және мұнай химиясы өндірісінің технологиясы

- Курстық жобалау

- Өндірістік іс тәжірибе

- Дипломдық жобалау

Органикалық заттардың химиялық технологиясы пәнінің негізгі түсініктері. Мұңай, табиғи газ, көмір құрамының жалпы заңдылықтары. Мұңай, табиғи газ, көмірдің химиялық құрамын зерттеудің қағидалары мен тағайындалуы. Мұңай мен газды қоспалардың жеке компоненттерге және фракцияларға бөлу әдістері. Мұңай, мұңай фракцияларын және көмірсутекті газдарды өндеудің біріншілік және екіншілік өндеу әдістерінің классификациясы мен қысқа сипаттамасы.

Кіріспе

Тақырып 1 Мұнайды өндеудің негізгі бағыттары мен ғылыми негіздері.

Химиялық топтық және фракциялық құрамды графикалық интерпретациялау. ШҚТ (ИТК) мен ББ (ОИ) қисығын тұрғызу және қолдану. Мұнайдың физика-химиялық қасиеттері: тығыздық, молекулалық массасы, қаныққан булар қысымы, жылулық қасиеттері, қату-, тұтану және жұмсару температуралары, т.б. мұнайдың элементті және химиялық топтық құрамы. Мұнайдың химиялық және технологиялық жіктелуі. Мөлдір және май дистилляттарының шығымын анықтау. Мұнайды айдаудың материалдық балансын құрастыру.

Мұнайдағы қоспалар және оларды көлік пен өндеуге әсері. Мұнайды газсыздандыру және тұрақтандыру. Мұнай кенішінде мұнайды жинау, сусыздандыру және тұзсыздандыру. Мұнайды сорттау. Жеңіл фракциялардың жоғалуымен күрес. Мұнайды өндеуге даярлау: сусыздандыру және тұзсыздандыру, теориялық негіздері. Мұнай эмульсияисының түрлері және оларды бұзу әдістері. Мұнайды алғашқы айдау және тұрақтандыру процестері бар сусыздандыру, тұзсыздандырудың өндірістік әдістері. Мұнайды сусыздандыру және тұзсыздандыру шарттары мен технологиялық схемасы. Процестің техника-экономикалық көрсеткіштері.

Тақырып 2 Мұнай көмірсутек шикізатын бөлу және алғашқы өндеудің негізгі әдістері.

Біртіндеп және бір рет буландыру. Негізгі физикалық және физика-химиялық заңдылықтар. Мұнайды бір- және көпсатылы айдау әдістері. Вакуумда, қысыммен, су буының қатысуымен, буландырушы агентті қолдану арқылы айдау.

Азеотропты және экстрактивті айдау. Негізгі физикалық және физика-химиялық заңдылықтар. Аталған әдістердің қолдану аймақтары.

Қондырғылардың классификациясы. Мұнайды алғашқы айдаудың бір және көпсатылы құбырлы қондырғылары. Мұнайды атмосфералық және атмосфералы-вакуумды айдау қондырғыларының технологиялық схемасы. Мазутты вакуумды айдаудың технологиялық схемасы. Мұнайды алғашқы айдау қондырғыларының негізгі аппараттары – жылуалмастырғыштар, пештер, колонналар, конденсатор суытқыштар, реакторлар, сепараторлар, газгольдерлер, электродегидраторлар, насостар.

Тақырып 3 Көмірсутекті шикізаттарды өндеудің екіншілік процестері.

Көмірсутекті шикізаттарды өндеудің екіншілк процестерінің классификациясы. Құрылымды өзгертіп өндеу процестерінің жүргізу шарттарының ерекшеліктері мен реакцияларының жылу эффектісі. Термиялық процестер: кокстеу, термиялық крекинг, пиролиз. Каталитикалық процестер: каталитикалық крекинг, каталитикалық риформинг, каталитикалық изомеризация, гидрокрекинг, гидрокүкіртсіздендіру.

Заут газдары – отын және мұнай химия өнімдерін өндіру шикізаты. Газдарды өндеуге дайындау: күкіртсіздендіру және кептіру. Газдарды фракционерлеу қондырғысы (ГФҚ) мен газдарды адсорбциялық фракционерлеу қондырғысында тар ауқымды фракцияларға бөлу. Алынған фракциялардың қолданылуы. Алкилеу. Полимерлеу.

Тақырып 4 Полимерлер негізіндегі пластикалық массалар.

Полиэтилен. Жоғары және төмен қысымда жоғары мен төмен тығыздықты полиэтиленді алу. Оларды өндірудің технологиялық процестерінің ерекшеліктері, процестің технологиялық параметрелірінің полиэтиленнің әсері. Полиэтиленнің қасиеттері және қолдануы.

Полипропилен. Полипропилен алу тәсілдері мен оның сапасына қойылатын талаптар. Полимер құрылымының қалыптасуына әсер етуші факторлар. Катализаторлық комплекс құрамы және оның рөлі. Полипропиленнің қасиеттері мен қолданылуы.

Полиизобутилен. Бастапқы шикізат, өндірісінің технологиялық процестерінің ерекшеліктері. Полиизобутиленнің қасиеттері мен қолданысы

Полистирол. Стиролды блокты, суспензиялық, эмульсиялық полимерлеу. Әртүрлі әдістермен алынған полистиролың қасиеттері.

Тақырып 5 Полимерлерді өндеу.

Термопластарды өндеу. Термопластарды өндеудің ерекшеліктері, термопалстарды өндеу процесіндегі реология. Термопластардың технологиялық қасиеттері.

Термопластарды өндеу әдістерінің классификациясы. Термопластарды араластыру мен дайындау.

Қысыммен қию. Процестің негізгі заңдылқтары.

Реактопластарды өндеу. Реактопластарды өндеудің айрықша ерекшеліктері және технологиялық қасиеттері

Табиғи каучуктер. Құрылысы мен қасиеттері, қолдану аймағы.

1) Тақырып 1 Мұнайды өндеудің негізгі бағыттары мен ғылыми негіздері.

Мұнай және мұнай өнімдерінің химиялық қасиеттері мен құрамын анықтаудағы есептеу әдістері ( тығыздық, қайнау температуралары, қанықан бу қысымдары, молекулалық массалары, сұйықтылығы, жылулық қасиеттері, массалық, көлемдік, мольдік құрамдары, келтірілген тұрақтылар).

2) Тақырып 2 Мұнай көмірсутек шикізатын бөлу және алғашқы өндеудің негізгі әдістері.

Ректификациялық колоналарды есептеу: материалды және жылу балансы, температуралық режим, диаметр, биіктік, тарелкелер саны, қысым. Жылуалмастырғыш қондырғыларды есептеу: жылулық есептеу, тоназытқыштар, конденстаторар, ауамен суыту қондырғылары. Пештерді есептеу: радиантты секция, конвекциялық секция. Төмен қысым жасайтын қондырғыларды есептеу: барометрлік конденсатор

3) Тақырып 4 Полимерлер негізіндегі пластикалық массалар

Полиэтилен. Полипропилен. Полиизобутилен. Полистирол. Пенополистирол. Стирол cополимерлері. Поливинилхлорид. Политетрафторэтилен. Акрил қышқылдарының полимеризациясы. Поликонденсация реакциясы. Полиэтилентерефталат. Поликарбонаты. Полиамиды. Полигексаметиленадипамид. Полиуретаны.

4) Тақырып 5 Полимерлерді өндеу

Термопластарды өндеу. Қысыммен құю. Термопластар экструзиясы. Вальцевание және каландрлееу. Реактопластарды өндеу. Эластомерлерді өндеу. Табиғи каучуктер. Ингредиеттер классификациясы.
10.3 Лабораториялық сабақтардың тізімі және мазмұны

Төменде лабораториялық жұмыстардың тізімі және олардың сағат арқылы көрсетілген көлемі келтірілген. Лабораториялық жұмыстарға дайындалу және тапсыру үшін қолданылатын әдебиет тізімі берілген.

1) Тақырып 1. Мұнайды өндеудің негізгі бағыттары мен ғылыми негіздері.

Шикі мұнайды анализдеу әдістері және мұнайды зерттеуге дайындау. Мұнай мен мұнай өнімдеріндегі су мөлшерін анықтау. Мұнайдың күлділігін анықтау. Мұнай мен гудронның кокстелуін анықтау. Мұнайды сусыздандыру. Механикалық қоспаларды анықтау.

Мұнай және мұнай өнімдерінің химиялық қасиеттері мен құрамын анықтау. Тығыздығын анықтау. Кинематикалық сұйылтылығын анықтау анықтау. Анилин нүктесін анықтау. Мұнайдың қышқылдық санын анықтау.

2) Тақырып 2 Мұнай көмірсутек шикізатын бөлу және алғашқы өндеудің негізгі әдістері.

Мұнайды атмосфералық айдау. Мұнайды вакуумды айдау. Мұнайды су буы қатысында айдау
10.4 Студенттердің өзіндік жұмысының мазмұны

10.4.1 СӨЖ түрлерінің мазмұны

1. Мұнай кен орындарының пайда болуының негізгі теориялары мен гипотезалары

2. Мұнай және мұнайөнімдерінің классификациясы

3. Мұнай мен газды өндеудің негізгі бағыттары

4. Мұнай мен газды өндеудің негізгі бағыттары

5. Мұнай ұнғыларын бұрғылау мен пайдалану

6. Мұнай мен газды зауыттарға тасымалдау

7. Газ және мұнай өнімдерін тұтынушылар

8. Мұнайдың элементті және топтық құрамы

9. Мұнайдың химиялық және технологиялық жіктелуі

10. Мұнай кенішінде мұнайды жинау, сусыздандыру және тұзсыздандыру

11. Мұнайды сорттау. Жеңіл фракциялардың жоғалуымен күрес

12. Мұнай эмульсиясының түрлері және оларды бқзу әдістері

13. Газдарды өндеуге дайындау. Күкіртсіздендіру және кептіру

14. Газдарды фракционерлеу қондырғысы

15. Көмірсутекті шикізаттарды өндеудің екіншілік процестерінің классификациясы

16. Термиялық процестер, классификациясы және мақсаты

17. Термокаталитикалық процестер, классификациясы және негізгі мақсаттары

18. Мұнайды алғашқы айдау қондырғыларының негізгі аппаратарының түрлері

19. Электродегидраторлардың түрлері мен пайдалану аймағы

20. Полиэтилен, полипропилен, полистирол
10.4.3 Оқытушының қатысуымен студенттің өздік жұмысының мазмұны

1. Мұнай өндеу және мұнайхимия өндірістерінің даму тарихы

2. ҚР және ТМД елдері отын-энергетикалық баланс

3. ҚР мен шет елдердегі негізгі мұнай кен орындары

4. «Айдалым - физика-химиялық константалар» графигін қолдана отырып мұнайдың физика-химиялық қасиеттерін анықтау

5. Мұнай және мұнай өнімдерінің физика-химиялық қасиеттерін есептеу жолдарымен анықтау

6. Мұнай көмірсутек шикізатын бөлудің негізгі әдістері

7. Мөлдір және май дистиляттарын шығымын анықтау

8. Мұнайды айдаудың материалдық балансын құрастыру

9. Мұнайды өндеуге даярлау: тұзсыздандыру және сусыздандыру, теориялық негіздері

10. Біртіндеп, көп сатылы және бір рет буландыру. Негізгі физикалық заңдылықтары

11. Вакуумда, қысыммен, су буының қатысуымен, буландырушы агентті қолдану арқылы айдау

12. Азеотропты және экстрактивті айдау. Негізгі физикалық заңдылықтары. Аталынған әдістердің қолдану аймақтары

13. Мұнайды атмосфералық айдау қондырғысының технологиялық схемасы

14. Мұнайды атмосфералы-вакуумды айдау қондырғысының технологиялық схемасы

15. Мазутты вакуумды айдаудың технологиялық схемасы

16.Термиялық процестердің технологиялық шарттары және олардың материалдық балансы

17. Полиэтиленді модификациялау

1. Жылына млн. тонна мұнайды сусыздандыру және тұзсыздандыру (ЭСТҚ) қондырғысын жобалау

2. Жылына млн. тонна мұнайды атмосфералық айдау (АҚ) қондырғысын жобалау

3. Жылына млн. тонна мазутты вакуумды айдау (ВҚ) қондырғысын жобалау

4. Жылына млн. тонна мұнайды атмосфера-вакуумды айдау қондырғысын жобалау

5. Жылына млн. тонна ЭСТҚ-АҚ қондырғысын жобалау

6. Жылына млн. тонна ЭСТҚ-АВҚ қондырғысын жобалау

7. Жылына млн. тонна газды фракционерлеу қондырғысын (ГФҚ) жобалау

8. Жылына млн. тонна адсорбциялық газды фракционерлеу қондырғысын (АГФҚ) жобалау

9. ........млн. тонна мұнайдан мұнай фракцияларын айдауға арналған ректификациялық колонаны есептеу

10. ........млн. тонна мұнайды өндеуге дайындау қондырғысын жобалау

11. Қысыммен құю арқылы полистиролдан бұйымдарды алу өндірісі цехының жобасы

12. Экструзиялық тәсілмен поливинилхлоридтен табақты материалдар алу өндірісі цехының жобасы

13. Экструзиялық тәсілмен полиэтиленнен құбырлар алу өндірісі цехының жобасы

14. Женұшты әдіспен полиэтиленнен қабыршақтар алу өндірісі цехының жобасы
11 Курстың саясаты

Дәріс және, тәжірибелік, зертханалық сабақтарына міндетті түрде қатысу қажет. Сабақтың басында қатысқандарың белгіленеді, кешіккен үшін 0,5 ұпайдан айырыласыңдар.

Сабаққа қатысқандарға қойылатын талаптар:

1. 
   Сабаққа белсенді қатысу.
   
2. 
   Аудиторияға сыртқы киіммен кірмеу.
   
3. 
   Дәріс барысында басқа жұмыс пен айналыспау, ұялы телефонды өшіріп тастау.
   
4. 
   Белгісіз себептер мен қатыспаған ұшін – 0 ұпай. Егер науқас болсаңыз немесе басқа да себепкер жағдайларда, керекті құжатыңыз болса жоспарланған ұпайларыңыз сақталады. Бірақ босатылған сабақтардың тапсырмаларын оқытушы белгіленген күні келіп орындасыз.
   
5. 
   Тапсырмалар бақылау шараларының күнтізбелік кестесі бойынша орындалады. Тапсырмаларды кешігіп орындағанда, жинаған ұпайларыңыз жартысына кемітіледі.
   
6. 
   Емтиханға тек қана барлық тақырыптардан берілген тапсырмаларды орындап тапсырған студенттер жіберіледі.
   

Соңғы қорытынды баға төмендегідей негіздер бойынша қойылады:

1. сабаққа қатысу және дәріс конспектісін тексеру.

2. дәріс, практикалық, өздік жұмыстарға белсенді қатысып, жауап беру, мезгілінде тапсыру

3. білімді ағынды, межелік бақылау бойынша тексеру.

4 . емтиханның бағасы.

Білімді бағалау баллдық-рейтингті жүйемен жүргізіледі, күнтізбелік шаралар бойынша студент өз бағасын өзі шығарып алады. Өзіңе керекті балл жинау үшін студент барлық сабақтарға белсенді қатысу қажет. Егер осы айтылған жағдайлар жасалмаса студент семестрдың соңында, өткен тақырыптардың барлығын айтуға тиіс, сонда ғана барып сынаққа жіберіледі.

Емтихан комбинирленген түрде қабылданады, ягни алдымен тест тапсырып, содан кейін ауызша билет түрінде алынады. Билет 2 сұрақтан тұрады. Тест нұсқауы 30 сұрақтан турады. Емтихан бөліктерінің үлестері: тест-60%, ауызша жауап-40 %.

Семестр бойы білімді бақылау жүргізіледі.
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет

1. Суербаев Х.А. Мұнай газ ісінің негіздері. – Алматы: Қазақ университеті, 2008. – 235б.

2. Серіков Т.П., Ахметов С.А. Мұнай мен газды терең өндеу технологиясы. 1-3 томдары. – Атырау: АМГИ. 2005. – 526б.

3. Қайырбеков Ж.Қ., Әубәкіров Е.А., Мылтықбаева Ж.К. Жалпы химиялық технология. – Алматы: Қазақ университеті, 2009. – 244 б.

4. Суербаев Х.А., Абызбекова Г.М. Мұнай өндеудің термиялық процестері. – Алматы: Қазақ университеті, 2006. – 92 б.

Қосымша әдебиет

5. Рябов Н.Н. Химия нефти и газа. – М: Наука. 2009. – 434с.

6. Мановян А.К. Технология первичной переработки нефти и природного газа. – М.: Высшая школа, 2001. – 432с.

7. Лебедев Н.Н. Теория химических процессов основного органического и нефтехимического синтеза. – М.: Химия, 1992. – 361с.

8. Технология переработки нефти. Ч.1. Первичная переработка нефти. /под. ред. О.Ф. Глаголевой, В.М. Капустина. – М.: Химия, КолосС, 2005. – 400с.

9. 
   Технология переработки нефти. Ч.2. Деструктивные процессы. /под. ред. О.Ф. Глаголевой, В.М. Капустина. – М.: КолосС, 2008. – 334с.
   
10. 
    Ахметов С.А. Технология глубокой переработки нефти и газа. – Уфа.: Гилем, 2002. – 672с.
    
11. 
    Альбом технологических схем процессов переработки нефти и газа. /Под. ред. Б.И. Бондаренко. – М.: РГУ им. Губкина, 2003. – 203с.
    

СӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру жөніндегі және «Органикалық заттардың химиялық технологиясы» пәні бойынша 050721 Органикалық заттардың химиялық технологиясы мамандығы бойынша күндізгі оқу нысанының студенттеріне арналған