Создание веб-сайта для интернет

73 

 

Әр  түрлі  түсі  және  шағылудың  түрлі  қасиеттері  бар  денелер  жарық 

біркелкі түскенмен, адам көзіне әртүрлі қабылданады. Мысалы, бордың кесегі 

көмір  кесегіне  қарағанда  шағылу  қасиеттері  жақсырақ,  сол  себептен  ол 

байқаушының  козіне  кобірек  жарық  ағынын  жібереді,  нәтижесінде  жақсы 

көрінеді. Көру шарты жарқырайтын бетпен сәуленетін жарықтың күшіне және 

көрінетін  беттің  шамасына  байланысты.  Көру  шарттары  жарықтың  сандық 

шамасымен сипатталады. 

Жарықтық деп берілген бағыттағы беттің  шығаратын жарық күшінің осы 

беттең  шамасына  қатынасы  аталады.  Егер  адам  көзіне  бағытталған  жалпақ 

жарықтайтын  беттің  сәулесі  осы  бетке  перпендукуляр  болса,  онда 

жарықтанатын бет өрнекпен анықталады: 

 

𝐵 =

𝐼

𝑆

                                                                  (12) 

 

Мұнда B – жарықтық 

I – жарқырайтын бетке перпендикуляр жарық күші, св(шам); 

S – жарқырайтын бет ауданы, м². 

Егер көз осы беттің нормалі мен көру сызығынын арасындағы α бұрышы 

арқылы  қарайтын  болса,  онда  ол  осы  беттің  бөлігің  көреді,  яғни  оның 

жазықтығы  кескінінің  көру  сызығына  перпендикуляр  ауданын  көреді.  Беттің 

бұл бөлігі: 

 

𝑆 = 𝑆𝑐𝑜𝑠𝛼 тең болады                                           (13) 

 

Мысал үшін жарықтың кейбір көздерінің жарықтығын келтируге болады : 

люминесценттік шам жарықтығы 5250 – 8400 нитб қыздыруы шамы -525000 – 

1050000 нит жоғары кысымды қол шамы 2100000 – 6300000 нит. 

Атай  кетуіміз  қажет  келтірілген  теңдік  жарықты  дене  қаншалықты 

көбірек шашыратса соншалықты шындыққа жақындайды. Айналық беттер үшін 

көрсетілген жарамсыз. 

 

 

5.4  Жасанды  жарықты  нормалаудың  жалпы  ережелері  және 

принциптері 

 

Жасанды  жарық  биз  дипломдық  жумысты  жасаганда  компьютермен 

жұмыс  жасағанымызға  байланысты  жәнеде  күнделікті  қолданғанымызға 

байланысты,  жумыскердің  монитордың  алдында  отыруы,  жасанды  жарықтың 

көзге  нормамен  түсуі  оте  маңызды  мәселе  болып  келеді,  жұмыс  орнын 

жарықтандыру  нормаға  келтіру  маңызды  фактор  болып  келеді,  жұмыскердін 

қызметіне белсенділігіне әсер етеді сол себептен толық кұнды қарауымыз тиіс. 

Жарық 

қондырғысының 

жарықтехникалық 

болігін 

жобалауда 

томендегіде таңдайды: 

74 

 

- Жарық көздері; 

- Жарықталу мен кор коэфициенттері; 

- Жарық берудің жүйелері және түрлері; 

- Шырағдандар, оларды орналастыру және ілу биіктігі; 

- Әр бөлме бойынша белгіленген қуатты аңықтайды. 

Жарық  қондырғысың  сапасын  анықтауды  маңызды  факторы  жарық 

берілетіннәрселердің анық көруі болып табылады. 

Тәжірибе  қарастырылатын  заттың  фонмен  кереғарлығын  арттырғанда 

көру  жағдайларыныңжақсаратынын  корсетеді.Нысандарды  жарықтығының 

және фонның сандық айырымын формуламаен өрнектеуге болады: 

 

𝐾 = (𝐵_0 − 𝐵_ф)/𝐵_ф   

 

 

 

  (14) 

 

Мұнда 

В

ф

 - фон жарықтылығы; 

В

0

бақылау нысанының жарықтылығы. 

Нысанды  көріп  байкау  үшін  шектік  кереғарлық  деп  аталатын 

кереғарлықтын ең аз мәнін камтамасыз ету қажет: 

 

𝐾

пор

=

Δ𝐵

пор

B

ф

=

Δ𝐵

пор

− 𝐵

ф

B

ф

                                      (15) 

 

Шектік 

кереғарлыққа 

кері 

шаманы 

көз 

сезімталдығының 

керекғарлығыдеп атайды  

Шектік  кереғарлық  жарықтық  нысанының  молшеріне  және  фонға  және 

бақылау  уақытылына  тәуелді.  Егер  байқау  уақыты  аз  бола,  онда  кереғарлық 

үлкеюі қажет, себебі көз бақыланған нысанды ұстап үлгермейді. 

Көру  деңгейі  шектік  кереғарға  фонмен  нысан  кереғарлығы  қатынасы 

ретінде бағаланады: 

 

𝑉

к

=

K

𝐾

пор

=

Δ𝐵

0

− 𝐵

ф

B

пор

− 𝐵

ф

                                          (16) 

 

Көбіне  салыстырмалы  ұғымы  пайдаланады  (

𝑉

0

),  ол  берілген  жарықтану 

жағдайларында  оның  ең  үлкен  мәніне  нысанның  көрінуінің  қатынасы  түрінде 

болады.  Демек  салыстырмалы  көріну  мәні  жарықтандыру  жағдайларының  ең 

оңтайлы мәніне жақындағанын көрсетеді. 

Эксперименнттік  жұмыстар  көру  өрісіне  жарықтарды  біркелкі 

ибөлмегенде,  яғни,  қоршаган  кеңістіктің  аз  жарығында  жарық  таңбалардың 

болуыында,  шектік  кереғарлық  бірнеше  есе  өсетінін  көрсетеді  (ондаған  есе). 

Бұл қасиетті жылтырақ деп атайды, ал оның адам көзіне физиалогиялық әсерін 

шағылдыру, немесе қамықтыру деп атайды. 

 

 

75 

 

5.5 Шырағдандарды орналастыру, ілу биіктігі және қолдануы  

 

Шырағдандарды  біркелкі  орналастыруда  олардың  арасындағы  ең 

қолайлы қашықтықты табу қажет, бұл дұрыс есептелген жағдайда энергияның 

аз саны жұмсалады. Шырағдандарды орналастыру көбіне шаршы, тік бұрышты 

бұрыштары  бойынша  немесешахматтық  тәртіпте  орналастырылады.  Жарық 

техникасында  шырағандар  арасындағы  салыстырмалы  қашықтық  ұғымын 

пайдаланады,  бұл  шырағандар  арасындағы  қашықтық  L  абсолют  шамасының 

𝐻

𝑝

 жұмыс бетінің оларды ілу биіктігіне қатысы түрінде болады: 

 

𝐿

𝐻

𝑝

                                                                     (15) 

 

Дегенмен 

қанағаттандыратын 

энергетикалық 

көрсеткіштерде 

жарықтануды  біркелкі  беру  үшін  салыстырмалы  қашықтықты  таңдап  алуға 

болады. Бұл ретте келесілер ескеріледі: 

- Жылдық есептік шығындар бойынша үнемділік; 

- Энергетикалық үнемділік; 

- Жарық техникасы үнемділігі. 

Энергетикалық  үнемділік  деп  ең  аз  жарықтың 

𝐸

𝑚𝑖𝑛

(лк)  меншік  қуатын 

қатынасын айтады 

𝑃

уд

(

вт

м

2

): 

 

Э_э = 𝐸_𝑚𝑖𝑛/𝑃_уд  [лм/вт].   

 

 

(16) 

 

Шырағдандар 

арасындағы 

қашықтықтан 

басқа 

сондай-ақ 

шырағдандардың  шеткі  қатарларынан  қабырғаларға  дейінгі  қашықтықты 

таңдау қажет. Олар мына шектерде қабылданады: 

-Жұмыс орындары тікелей ғимарат қабырғаларында орналасканында, 

 

𝑙 = (0.25 − 0.3)𝐿  

 

 

 

    (17) 

 

- Қабырғаларда өткелдер мен жолдар орналасқанында, 

 

𝑙 = (0.4 − 0.5)𝐿   

 

 

 

   (18) 

 

Бөлмелерде  люминесценті  шамандар  жарықтандыруда  олар  тұтас 

қатарлармен  немесе  болманшы  аралықтармен  орналыстырылады.  Қатарлас 

қатарлар  арасындағы  шарағандарды  қыздыру  шамдары  шырағандары  үшін 

сияқты 

𝐿

𝐻

𝑝

 қатынасы бойынша таңдайды. 

Кейбір шырағдандар типтері үшін 

𝐿

𝐻

𝑝

 мәнедері 

 

14 кесте - Шырағандар 

76 

 

 

Шырағандар атауы 

Шам қуат вт 

L:

𝐻

𝑝

 

Ең тиімді шама 

𝐸

min   

𝑘

зап  

𝐻

𝑝,лм

2

 

Шамадан 

аз емес 

Шамадан 

көп емес  

 

Э

э

 

 

Э

с

 

Шам 

Ең кіші 

Ең үлкен 

Келеңсіз әмбебап 

100 

500 

1,9  1,5  150 

1800 

Көлеңкеле әмбебап 

100 

500 

1,8  1,4  150 

1700 

Эмальданған терең 

сәуле бергіш 

150 

1000 

1,8  1,4  300 

5000 

Айналы шам  

Г

э

немесе СЗЛ 

300 

500 

0,9  0,9  2000 

4000 

Люцентта тұтас 

шынылы 

60 

200 

1,7  1,4  150 

700 

Сүттустес шар шыны  60 

1000 

2,8  2,0  30 

1800 

Плафон біршамдық 

40 

100 

2,8  2,0  15 

100 

Плафон қос шамдық 

2х40 

2х100 

2 

1,5  50 

300 

14 кесте – жалғасы 

ПУ шығылдырусыз 

мат.шыны 

40 

200 

2,5  2 

15 

200 

РН мат.шыны 

40 

200 

2,8  2 

15 

200 

СК-300 

150 

300 

1,7  1,5  250 

700 

ОД.ОДО 

2х40 

2х80 

- 

1,4  - 

- 

ОДр-ОДр 

2х40 

2х80 

- 

1,4  - 

 

ШЛД.ШЛП.ШОд 

ШЭЛ.ШЭП 

2х40 

2х80 

- 

1,3  - 

- 

ПЛ 

2х40 

10х40 

- 

1,5  - 

- 

ПВЛ-1 

2х40 

2х80 

- 

1,7  - 

- 

ЛЛ-1 

- 

2х80 

- 

1,4  - 

- 

 

Осы бөлмедегі шырағдандар ілмесі ещтеңемен шектелмесе, онда оның ең 

тийімді шамасы формуламен анықталады: 

 

𝐻

𝑝

= √

𝐸

𝑚𝑖𝑛

𝐾

зап

𝐻

𝑝

2

𝐸

𝑚𝑖𝑛

𝐾

зап

                                                (19) 

 

Мұнда 

𝐸

𝑚𝑖𝑛

𝐾

зап

𝐻

𝑝

2

  –үстіндегі  кесте  бойынша  осы  типті  шығарады  және 

шам қуаты үшін қабылданады. 

 

 

 

5.6 Есептік бөлім  

77 

 

 

Жұмыс орындағы жасанды жарықты есептеу. 

АЖ пайдаланушының қызмет орнын рационалды түрде жарықтандыру ең 

басты мақсат болып табылады,себебі ол қолданушының қызмет жарамдылығын 

немесе  онімділігіне,  ауыруына  жәнеде  жарақат  алуына  тікелей  байланысты. 

Жарықты  нормаларға  сай  орналастыру  АЖ  қызмет  қабілеттілігін  және 

өнімділігін арттырады. Қызмет  орны  қызметкерлердің көздері кітап немесе т.б 

жумыстарды  жасап  жатқанда  коп  күш  қуат  кетпеуі  кажет.  Көз  талуының 

факторлары:  

- Жарықтандырудың нашарлығы; 

- Жарықтың нормадан артық болуы; 

- Жарықтандырудың дұрыс бағытталмауы. 

Қызмет жасайтын бөлмені жарық қызметін есептеу және бөлменің жарық 

жүесін,  шам  санын,  турін  таңдауға  орналасуына  байланысты,  жарықтың 

параметрлері есептеледі. Жасанды жарықтың негізгі түрлері қыздыру шамдары 

және люминесценцияға негізделген жарық көздері.  Люминесценциялық жарық 

көздерін  пайланатын  боламыз,  себебі  қыздыру  шамдарынан  артықшылықтары 

бар: 

- табиғи жарыққа ұқсас болып келеді; 

- қыздыру шамының ПӘК-нен қарағанда 1,5-2 есе үлкен; 

- жарық шашуы жоғары  

- қызмет уақыты жоғары болыап келеді. 

Есептеуіміз 15м² болатын бөлмемізге жасалады, ені 5 м болса ал биіктігі 

3м,  жарықтық  ағын  әдісін  пайдаланамыз.  Пайдаланатын  жарық  көздерін 

анықтау үшін, бетке түсетін жарық ағынын төмендегі формуламен анықтаймыз: 

 

𝐹 = (𝐸 ∙ 𝐾 ∙ 𝑆 ∙ 𝑍)/𝑛       

 

 

       (20) 

 

мұндағы, F - жарық ағыны, Лм; 

 

Е - минималды жарық, Лк (кестеге қарап анықтаймыз); 

 

Z  -  орта  жарықтандырудың  минималды  жарықтандыруға 

қатынасы; 

 

K  -  артықшылық  коэффциенті,  жарық  козін  пайдалану 

барысында шамға кір тұруының әсерінен жарық ағыны азайуы алынады; 

 

N - қолдану коэффиценті 

Р

к 

= 40% Р

т 

= 60% . 

n мәнін әртүрлі шам қолдану  коэффциентінің кестесінен аламыз. Ол үшін 

болме индексін мына формула бойынша анықтау қажет. 

 

𝐼 = 𝑆/(ℎ · (𝐴 + 𝐵))  

 

 

 

    (21) 

 

Бұл жерде, S-бөлменің ауданы, 

 

S=15м², 

 

h – бөлменің биіктігі, h=3,5 м; 

 

u – шамдал, u = 0.58м, 

78 

 

 

ℎ

л

 = h-u; 

  

ℎ

л

 – есептелінген іліп қою биіктігі, 

ℎ

л

 = 2.92 м; 

 

A – бөлме ұзындығы, В = 5м; 

Мәндерін oрнынa қoйып мынa жауабын  aлaмыз: 

𝐼 =

15

2,92 · (3 + 5)

= 0.64 

Бөлменің  индекс  I  мәні  бойынша,  7  кестеге  қарап  n  =  0,22  жауабын 

аламыз 

Алынған мәндердің жaрық aғынын анықтау фoрмулacы oрнынa қoямыз 

𝐹 =

300 · 1.5 · 15 · 1.1

0.22

= 33750 Лм 

Бөлмені жaрықтaндыру үшін  люминеcценциялған ЛБ40-1 шамын алдық, 

шамның жарық ағыны 

𝐹

л

= 4320 Лк 

Қажетті лампалардың санын емептеу үшін мына формуланы қолданамыз. 

 

𝑁 = 𝐹/𝐹_6   

 

 

 

 

 

  (22) 

 

бұл жерде, N - есептелінген лампа саны; 

 

F - жарық ағыны,F = 33750 ЛМ; 

 

𝐹

л

 - лампаның жарық ағыны, 

𝐹

л

= 4320 Лм. 

𝑁 =

33750

4320

≈ 8 дана 

Жарықтандыру  құрылғыны  сараптап    таңдау  кезінде    ОД  типті 

люминеcценциялық шам алынды.  Шамның әрқайсысында екі лампа болады;  

79 

 

 

25 cурет - Шaмның бөлмедегі oрны 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қорытынды 

 

Бағдаламамыздың  есептеу  нәтижесін  аяқтадық  алдындағыға  қарасақ 

бағдарламамыздың  жоспары  сәтті  болады.  Экономикалық  тиімділігі 

мемлекетіміздің  жұмыскерлеріне  жұмыс  табу  мәселесін  қарқынды  етеді.  Бұл 

жоспарымызды  шешу  үшін  жұмыскерлер  керек  болды.  Жаңа  жобамен  жұмыс 

жасау және алға қадам жасау ең біріншеден экономика жағын есептеу керекпіз. 

Пайда  табу  мәселесін  шешу  ол  біріншіден    шығынды  қаншалықты  көп 

болатынын  табу  болып  табылады.  Сол  себепті  ең  бірінші  кезде  барлық 

80 

 

шығынды  есептедік.  Адамдаға  кеткен  қаражат  (жалақы)  жәнеде  энергияға 

кеткен шығынды есептеп соңында таза пайданы таптық. 

Дипломдық жұмысты орындай келе жаңа бағдарламалар мен құралдарды 

пайдалана отырып нәтижесінде пайдалануға толыққанда веб-сайт жасалды. Бұл 

сайт  кез-келген  интернет  желісі  бар  адам  қолдана  алады.  Оның  көмегімен 

қажетті  жұмысты  таба  аласыз  жәнеде  онлайн  жұмыс  үшін  штаттан  тыс 

мамандарды жұмысқа аласыз.  

Веб-сайтты  жобалау  кезінде  осы  заманғы  веб-технологиялармен  сіз 

интерактивті  веб-парақшаларды  құруға  мүмкіндік  беретін  бағдарламалармен 

танысып, талдап аласыз.  

Құрастырылған  сайттың  мәселесін  қою  кезеңінде  қойылған  барлық 

талаптарға сай келеді.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Әдебиеттер тізімі 

 

1 Ни A.Г., Имaнгaлиев Ш.И., Жумaкaнoвa Р.Ж. Метoдичеcкие укaзaния к 

выпoлнению  диплoмных  рaбoт  (прoектoв)  для  cтудентoв  cпециaльнocти 

5В070300 «Инфoрмaциoнные cиcтемы». – Aлмaты: AУЭC, 2012 – 39 бет. 

81 

 

2  Бaклaшoв  Н.И.  и  др.  Oхрaнa  трудa  нa  предприятиях  cвязи  и  oхрaнa 

oкружaющей  cреды:  Учебник  для  вузoв/Н.И.  Бaклaшoв,  Н.Ж.  Китaевa,  Б.Д. 

Терехoв. – М.: Рaдиo и cвязь, 1989. – 288 бет. 

3 Хaкімжaнoв Т.Е. Еңбек қoрғaу. Жoғaры oқу oрындaры үшін oқу құрaлы. 

– Aлмaты: «Эверo», 2008 – 240 бет. 

4 Aбдимурaтoв Ж.C., Мaнaнбaевa C.Е. Безoпacнocть жизнедеятельнocти. 

Метoдичеcкие  укaзaния  к  выпoлнению  рaзделa  «Рacчет  прoизвoдcтвеннoгo 

ocвещеения»  в  выпуcкных  рaбoтaх  для  вcех  cпециaльнocтей.  Бaкaлaвриaт  – 

Aлмaты: AИЭC, 2009. – 20 бет. 

5  Caнaтoвa  Т.C.,  Мaнaнбaевa  C.Е  Безoпacнocть  жизнедеятельнocти. 

Метoдичеcкие  укaзaния  к  выпoлнению  рaзделa  «Рacчет  зaнуления»  в 

выпуcкных  рaбoтaх  для  вcех  cпециaльнocтей.  Бaкaлaвриaт  –  Aлмaты:  AИЭC, 

2009. – 26 бет. 

6 Петюшкин A. HTML-Экcпреccкурc. – CПб.: 2003.  

7 Гoнчaрoв A. Caмoучитель HTML. – М.: 2002.  

8 Дейтел Х.М. Кaк прoгрaммирoвaть для Internet&WWW. – М.: 2002. 

9 Рaтшиллер Т., Геркен Т. РНР: Рaзрaбoткa Web-прилoжений - CПб.:2001.  

10 Фрoлoв A.В. Бaзы дaнных в Интернете: прaктичеcкoе рукoвoдcтвo пo 

coздaнию Web-прилoжений c бaзaми дaнных – М.: 2000. 

10 . Хoлмoгoрoв В. Ocнoвы WEB – мacтерcтвa. – CПб.: Питер, 2001.  

11. Шaфрaн Э. Coздaние WEB – cтрaниц – CПб.: Питер, 2000.