Соы кездері сапасыз білім, сатып алынан диплом, баыт-бадарсыз білім беріп отыран оу орындарыны мәселесі ушыты. Бан Елбасыны

7

www.facebook.com/aikyn.kz

www.twitter.com/aikyn_gazeti

e-mail: aikyngazeti@gmail.com

WWW.AIKYN.KZ



№141 (3606) 

14 ҚЫРКҮЙЕК 2019 СЕНБІ

AI  YN

Q

Q

JAҺAN SARAP

Израильді Премьер-министрі Биньямин Нетаньяху егер алда тетін Парламент 

сайлауында з партиясы же іп шыатын болса, Иорданиямен шекаралас жат#ан 

жартылай оккупацияланан Иордан зеніні Батыс жаалауын аннексиялайтынын ха-

барлады. %кімет басшысы Иорданны Батыс жаалауын иемдену &шін зіне израиль дік-

терді дауыс беріп, #олдааны ма ызды екенін #адап айтты. А#ыр со ында Израильді  

на#ты шекарасын аны#тау &шін белгілі бір т(жырымны да #ажет  екенін жа сырмады. 

Қарусыз соғыс

Б(л апта алты #(рлы#таы #ызу әрі к&тпеген отставка лара 

толы болды. 9 #ырк&йек д&йсенбіде отставкалар к шін Бри-

тания тменгі парла мен тіні спикері Джон Беркоу бас таса, 

10 #ырк&йекте /ы тай ды Alibaba компания сы ны негізін 

#алаан әрі бас директоры Джек Ма отстав ка а кететінін, тіпті 

м(ндай жоспарды б(дан бірнеше он жылды# б(рын #(ранын 

хабар лады. Дәл сол к&ні м( хитты ары бетінде жа3ан к&т пе ген 

таы бір отставка бол ды. Бір-а# туитімен дол лар ды та ды рын 

ше шетін А# &й басшысы Дональд Трамп зіні #ауіп  сіздік 

бойын ша  ке есшісі  Джон  Бол  тонды  #ызметінен  бо  сатты.  Б(л 

а# парат тара ан нан кейін А/Ш-та м(най баа мы #(л дырады. 

Отставкалар аптасы

«АЛТЫ КҮНДІК СОҒЫС»

Израиль мен Палестина ара-

сындағы қақтығыстың тари хы 

ХХ ғасырдан бастала ды. Алайда 

ең ірісі 1967 жылы Израиль 

Па  лес тинаға  тиесілі  Иордан 

зе  нінің  Батыс  жағалауын, 

Шы ғыс Иерусалимді, Газа мен 

Голан жотасын оккупациялаған 

еді. Ал 1980 жылы Израиль 

Шы   ғыс  Иерусалимге,  1981  жы-

лы Голан жоталарына ан нек -

сиялады. Дегенмен кп мем -

лекет аталған аймақтарды әлі 

күнге дейін Израиль аумағы деп 

мойындамайды. 

Иордан зенінің Батыс жа-

ға лауы сол тұстан бері Па-

лес  тина мен Израильдің жаға 

жыртысуына себеп болып 

ке ле жатыр. Батыс жағалауы 

мен Шығыс Иерусалимге Из-

раи  ль үкіметі шамамен 140 

ел дімекенді кшіріп қой-

ған, бұл халықаралық құқық 

тұр   ғысынан  заңсыз  деп  қа-

рал   ғанымен,  Израиль  мұны 

мо  йындамады.  Бұл  елді ме кен-

дер де қазіргі уақытта 600 мыңға 

жуық еврей тұрады. Алайда 

палестиналықтар еврейлерді 

бұл аймақтан кетуі керек деп 

есептейді. 

АРАБ ЕЛДЕРІ НЕ ДЕЙДІ?

Араб елдері Нетаньяхудың 

сайлауда жеңіске жеткеннен 

кейін Батыс жағалауының 

бір блігі саналатын Иордан 

зенін, Иордан жотасы мен 

3лі теңіздің солтүстігін аннек-

сия лаймын деген мәлімдемесін 

сынады. Иә, Нетаньяху бұған 

дейін де Израиль қауіпсіздік 

мақ са тын да  Иорданиядан 

кетпей тін дерін  құлаққағыс  етіп 

жүрді, бірақ «аннексия» сзін 

осы жолы алғаш рет қолданды. 

Бұл аймақтар – Идлиб және 

Евфраттың шығыс жағалауы. 

Араб мемлекеттері Лига сы 

Израиль премьерінің мәлім де-

месін «жағдайды ушықтыруға 

апа ратын басқыншылық» деп 

атады. Ұйымның ресми жа -

уа  бы мынадай – «АМЛ (Араб 

мемлекеттері Лигасы) Из  раиль 

премьерінің  мә лім  демесін 

Израильдің  Палес ти наға  жаса-

ған  кезекті  басқын шы лы ғы  деп 

қарайды және бұл халықаралық 

заң құқығын белден басу». 

3зге де араб елдері үнсіз 

қала алмады. Сауд Арабиясы 

Ислам ынтымақтастық ұйы-

мы құрамына  енетін 57 мем   -

лекеттің сыртқы істер ми-

нистрлерінің шұғыл жиы нын 

ткізуге шақырды. Сирия мен 

Қатар да премьердің ұста-

нымымен келіспейді. 

БАТЫС СЫНАДЫ

Израиль премьерінің Ба-

тыс жағалауын аннексиялау 

әре кетін Еуроодақ сынға 

ал ды. ЕО кілі Брюссель 

1967 жыл  ғы қос мемлекеттің 

шека ра  сында  болған  бірде-бір 

зге ріс терді  қабылдамайтынын 

және Палестина аумағында 

ел дімекендердің бой ктеруі 

«бейбітшіліктің ертеңіне нұқ-

сан келтіретінін» алға тарт-

ты. Ал БҰҰ Израиль мұн дай 

қадамға баратын болса, ха-

лық аралық құқықты сорақы 

бұ затынын алға тартты. Ұйым 

израильдіктер  мен  па лес   тин-

дік тер кикілжіңді шешу де 

БҰҰ-ның қарарына сүйен ген-

дері жн екенін атап тті. 

«ҒАСЫР ММІЛЕСІ» 

НЕМЕСЕ ТРАМПТЫҢ 

АСҚАҚ МҰРАТЫ

17 қыркүйек Израильде 

жа л пыхалықтық  сайлау  те ді. 

Нетаньяху – «Ликуд» пар тия-

сы ның трағасы. «Ликудқа» 

«Кахоль-лаван» саяси альянсы 

қарсылас саналады. 

Нетаньяхудың сайлауалды 

қолға алған шараларының 

бі рі Дональд Трамппен «Ға-

сыр мәмілесі» болып отыр. 

Бұл – израильдіктер мен па-

лестиндіктерді қайта та ту лас-

тыру жоспары. Аталған жоспар 

сай лау аяқталған бірнеше күн-

нен кейін жарияланады. Де ген-

мен Палестина тарапы мұ ның 

ақиқаттығына сенбейді. АҚШ 

Израильдің шашбауын ктереді 

деген күдіктерін де жасырмады. 

Атап терлігі «Ғасыр мәмі-

лесін» жасақтауға Дональд 

Трамп тың аға кеңесшісі және 

күйеубаласы Джаред Куш-

нердің де қатысы бар. Жос-

пар жасалғаннан бері Кушнер 

мәмілеге зінше атсалысты. 

Бірқатар сарапшылар Трамп 

пен күйеубаласының мәмі-

ле ге ерекше бейілдік таны-

туын АҚШ-қа одақтас тарту-

ғ а   ж а ң а д а н   ж о л   а ш у м е н 

бай    ланыстырады.    Трамп,  әл-

бетте, араб әлемінде здерінің 

се німді серіктері саналатын 

Израиль, Сауд Арабиясына иек 

артпақ. 

Мәміленің құны – 50 млрд 

дол лар. Бұл қаражат палес-

ти налықтарға  экономикалық 

қол дау ретінде блінбек. Де-

ген мен Палестина Вашинг-

тон ның ұлы арманына балта 

ша уып, Ақ үйдің екі жылғы 

ең бе гінің күлін ккке шығарды. 

Бұған дейін де АҚШ-тың 

Израильмен одақтастығын, 

тіпті Палестинаға тиесілі Голан 

жоталарын Израильдің жаулап 

алуын мойындағынан есепке 

алсақ, Палестинаның жағдайы 

тіптен ауырлап барады. Ал 

АҚШ Израильдің бұл шешіміне 

қатысты әзірге пікір білдірмеді.

Дегенмен сайлау алдында 

кез келген саясаткер жеңіс 

тұ   ғы рынан  кріну  үшін  түр лі 

мә лімдеме  жасайтыны  жа сы -

рын емес. Б.Нетаньяху да бұл 

әдістен бас тартпайды. Кей-

де саясаткерлердің мұндай 

мәлімдемелері даңғазалық 

болып шығуы да әбден мүмкін. 

Ал кейде керісінше берген 

уә де лерін  орындап  жатады. 

Егер Нетаньяху шынымен осы 

ние ті нен  таймаса,  онда  ха лықа -

ралық саясатта дауылды күн 

алыс емес. 

ЙЕЛІНЕ БЕРГЕН 

УДЕСІНДЕ ТҰРЫП, 

ОТСТАВКАҒА КЕТТІ

9 қыркүйекте Британия тмен-

гі палатасының спикері Джон 

Бер  коу отставкаға кететінін хабар-

ла ды. Мұның себебін 56 жастағы 

сая  саткер 2017 жылы әйеліне 

бер  ген  уәдесімен  байланыстырды. 

Оның сзінше, 2017 жылы ол жа-

ры   на сайлауға соңғы рет түсе мін 

деп уәде беріпті. Беркоу Парла-

мент мүшесі болып алғаш рет 

1997 жы лы сайланған. 2009 жылдан 

бастап парламент спикері атанды.  

3зінің эмоциясын еш уақытта 

жасырып қалмайтын саясаткер 

бұл жолы да з әдетінен таңбады. 

Қоштасу сзінде кзіне бірнеше 

рет жас үйірілді. Беркоу ресми 

түр де қызметтен 31 қазанда кетеді.

ДЖЕК МА КЕТТІ – 

ALİBABA-ның ЕРТЕҢІ ҚАЛАЙ?

Bloomberg агенттігі 10 қыр-

күйек те зінің 55 жасқа толған 

күні Alibaba Group негізін қала-

ған Джек Ма директорлар кеңе-

сі нің трағасы лауазымын тәрк 

ететінін еске салды. Ақиқатында, 

10 қыркүйекте әлемге әйгілі ком-

па ния басшысы қызметінен кетті. 

Джек Маның сзінше, қыз мет тен 

кетуді ол осыдан бірнеше жыл 

бұрын ойластырған. Бұл бағытта 

алғашқы қадамды 2013 жылы 

жасап, бас директор қызметінен 

кетті. 3зінің отставкаға кететінін 

Джек Ма 2018 жылы жариялаған 

еді. «Alibaba еш уақытта Джек 

Ма ның компаниясы болған емес, 

бі  р ақ Джек Ма қашан да Alibaba-

ға тиесілі», – деген еді бизнес-

мен. 

Енді Alibaba Group-тың ди-

рек торлар кеңесінің траға сы 

лауазымын бұған дейін ком па-

нияның бас директоры бол ған 

Дэниэл Чжан атқарады. Маның 

зі 2020 жылға дейін ком па ния -

ға акционер жинағанша ди рек-

торлар кеңесі құрамында қала-

ды. Дегенмен Alibaba-ның түйіні 

шешілмеген мәселелері де жоқ 

емес. Reuters ақпарына сәй кес, 

2019 жылдың ІІ жартысы бойын-

ша қытай экономикасының 

бәсеңдеуі 6,2 пайыз минимумдық 

крсеткішке жеткен. Бұдан да зге 

күн тәртібінде тұрған жайттар бар. 

«Ақ үйге қажет емесін», оның 

«кп пікірімен президент әкім-

ші лігі құрамындағылармен бірі ге 

отырып келіспейтінін» жаз ды. 

Трамптың айтуынша, ол Бол-

тон ға отставкаға кету туралы 

ұсыныс айтқан, Болтон болса, 

та ңертең отставкаға берген. 

Қан ша дегенмен, экс кеңесші  

ат қарған  қызмет  президент 

әкім  шілігіндегі ең маңызды ла-

уа  зымның бірі еді. Ол АҚШ 

сая сатында ықпалды тұлғаның 

бірі болғаны да жасырын емес. 

Рейган мен үлкен Буш тұсында 

Tділет министрлігі мен Мем-

лекеттік департаментте маңыз ды 

лауазымдарда болды. Трамптың 

әкімшілік құрамасына келгенде 

де іске білек сыбана кірісті. Бірақ 

оның саяси мансабы құлдыраусыз 

болмады.  Венесуэладағы жағдай, 

Ауғанстан, Сирия, Украина жайын 

шешудегі қауқарсыздық – мұның 

бәрі Болтонның қызметінен 

кетуіне ықпал етті. Ақ үй басшысы 

алдағы аптада зінің қауіпсіздік 

бойынша кеңесшісін жариялайды.  

Енді сз – Трампта.

Праганы аудан билігі Ке ес Одаыны батыры, мар шал Иван Коневті ескерткішін 

алып тастап, музейге #ойма#. Аудан басшысы к&ні кеше ес керт кішті музейдегі ла-

йы#ты орына ауыс ты ру ды кпшілікті #ол да а нын ала тартып, Праганы 1945 жылы 

бас#ыншы лар дан азат еткен зге ба тыр т(лалара мону мент ор нату &шін орын 

#ажетін мәлім етті. 

Ескі тарихқа жаңа көзқарас

Бұл жағдайға Чехия президенті 

үнсіз қала алмады. Милош Земан 

Прагадағы аудан басшыларының 

шешімін сынға алып, мұның 

Чехия үшін жаға ұстатар ұят жайт 

екенін қадап айтты. «Конев – 

Праганы жаудан азат етіп, жер 

құшқан жауынгерлердің кзіндей. 

Жан қиғандар шамамен 13 мың 

болған. Чехославакияны да азат 

етудің символы, онда қаза тапқан-

дардың саны шамамен 150 мың 

боздақ еді», – деді Чехия прези-

денті. 

Ескерткіш бұған дейін бірнеше 

рет шабуылға ұшыраған еді. 

Мәселен, 2018 жылы әлдекімдер 

оны алқызыл бояумен бояп кетсе, 

2017 жылы монументке жазба қал-

дыр ған. Ал осы жылдың тамы зын-

да ескерткіштің тұсына балағат 

сздер жазған. 

3з кезегінде Ресейдің Чехия-

дағы елшілігі ескерткішті алып 

тас тауға қарсылық танытты. Елші-

лік аудан билігін бұған дейін де 

Қызыл әскерді балағаттады деп 

айыптап, бұл жайт үшін де солар-

дың жауапты екенін айтты.

Маршал Коневке ескерткіш 

Прагада 1980 жылы орнатылған 

еді. Қала тұрғындары ескерткішті 

алып тастауға қатысты референдум 

ткізу қажет деген пікірде. 

Ескі тарихқа жаңа кзқарас тек 

Чехияда ғана емес, Украинада да 

қылаң берді. Мәселен, Харьковта 

2 шілдеде Ұлттық корпус кілдері 

Кеңес Одағының батыры, «Жеңіс 

маршалы» Георгий Жуковтың 

ескерткішін алып тастады. БАҚ-та 

бірнеше ұлтшыл «Іске сен» саяси 

пар тиясының Харьковтағы оқу-

шылар сарайында тіп жатқан 

съезі не қарсылық танытып, сарай-

дың маңына жақын орналасқан 

Жуковтың ескерткішіне қарай 

бағыт алған. Қарсылық таныту шы-

лар ескерткішке рмелеп шығып, 

жіп байлап, оны жерге сұлатып 

түсірген. Полиция қызметкерлері 

оларды тоқтатпақ болғанмен, 

кейіннен аяқ тартқан. Мүсіннің 

орнына наразылар Украина туын 

орнатқан.

2017 жылы Киевте Ленинге 

Ескерткішке қатысты дау тек 

посткеңестік мемлекеттерде ғана 

болмайды. 2017 жылы АҚШ-тың 

Балтимор қаласында конфедера-

тор ларға арналған ескерткіштер 

алынып тасталды. Дәл сол жылы 

12 қыркүйекте Даллас қаласында 

Конфедерация әскерінің генералы 

болған Роберт Лидің ескерткіші 

құлатылды. 1861-1865 жылдары 

АҚШ-тың оңтүстігін құл ие лену-

шілікті қолдаған конфеде ра торлар 

мекендеді. Солтүстік тарап кон-

феде раторлардың  бұл  ұстанымын 

қолдамай, нәтижесінде қақтығыс 

болады. Қақтығыста АҚШ-тың 

оңтүстік блігі жеңіліс тапты. Tлі 

күнге дейін АҚШ-та бұл ескерт-

кіштер нәсілшілдікті білдіреді 

деген дау-дамай рбуде. Генерал 

Бетті дайындаған Сабина АҚТАЙ

Енді Alibaba Group-тың ди рек торлар 

кеңесінің траға сы лауазымын бұған дейін 

ком па нияның бас директоры бол ған Дэниэл 

Чжан атқарады. Маның зі 2020 жылға дейін 

ком па ния  ға  акционер  жинағанша  ди рек торлар 

кеңесі құрамында қала ды.

Араб мемлекеттері Лига сы Израиль премьерінің мәлім де-

месін «жағдайды ушықтыруға апа ратын басқыншылық» деп 

атады. Ұйымның ресми жа  уа  бы мынадай – «АМЛ (Араб 

мемлекеттері  Лигасы)  Из  раи ль  премьерінің  мә лім  демесін 

Израильдің Палес ти наға жаса ған кезекті басқын шы лы ғы 

деп қарайды және бұл халықаралық заң құқығын белден басу». 

Жаңадан келген басшы Дэниэл 

Чжанға мәселенің шешімін табуға 

тура келеді. 

ТАБЫССЫЗ ТҮЙІН – 

БОЛТОННЫҢ САЯСИ 

МАНСАБЫ СТСІЗ 

ТАМАМДАЛДЫ МА?

10 қыркүйек сейсенбіде АҚШ 

президенті Дональд Трамп ұлттық 

қауіпсіздік бойынша кеңесші 

Джон Болтонды отставкаға жі-

бер ді. Трамп зінің Twitter-де-

гі жазбасында Болтонның енді 

ЖАПОНИЯ мен КАНАДАДА 

ЖАҢА ҚҰРАМ

11 қыркүйекте Жапония үкіметі 

отс тавкаға кетті. Сол күні Канада 

пре мьері Трюдо парламентті та -

ратты. Жапонияда үкіметтің отс  -

тавкаға кетуіне басты себеп – 

партияның Жоғарғы палатада 

шіл деде ткен сайлаулардан кейін 

жеңіске жетуі және қазанда тұ-

тынушы салығын 10 пайызға 

ктеру жайы болды. Ал Канадада 

осымен 43-ші рет Парламент 

сайлауы теді. 

Ескерткішке қатысты дау тек посткеңестік 

мемлекеттерде ғана болмайды. 2017 жылы АҚШ-

тың Балтимор қаласында конфедера тор ларға 

арналған ескерткіштер алынып тасталды. Дәл сол 

жылы 12 қыркүйекте Даллас қаласында Конфеде ра-

ция әскерінің генералы болған Роберт Лидің ескерт-

кіші құлатылды.

Лиге орнатылған ескерткіштің 

алып тасталуына да осы тарихи 

оқиға  себеп болды. 

3ткен тарихқа деген жаңа кз-

қарас қазір әлемнің әр түкпірінде 

бар. Даму бағыты да әрқалай. Tл-

бетте, мұндай жағдайда нақты 

шешім шығады деу қиын. 3йткені 

адам кп – пікір сан қилы. 

орна тылған соңғы ескерткіш алы-

нып тасталған еді. Бұған дейін де 

Украинада Кеңес Одағы батырлары 

деп танылғандардың ескерткішін 

ұлтшылдар ешқандай билікпен 

келіспей, сұлатып тастаған. Мәсе-

лен, 2014 жылы Харьковтағы бас 

алаңда Лениннің ескерткіші құла-

тылды.