Соы кездері сапасыз білім, сатып алынан диплом, баыт-бадарсыз білім беріп отыран оу орындарыны мәселесі ушыты. Бан Елбасыны

4

www.facebook.com/aikyn.kz

www.twitter.com/aikyn_gazeti

e-mail: aikyngazeti@gmail.com

WWW.AIKYN.KZ



TANYM

№141 (3606) 

14 ҚЫРКҮЙЕК 2019 СЕНБІ

AI  YN

Q

Q

iPhone 3-орынға ығыса ма?

Samsung тәжірибе жа-

сау а бейім, Huawei – орын-

басар, iPhone – жетекші 

смарт фон. Жасал ан трлі 

зерт теулер осылай сй-

лей ді. Ассортименті жа ы-

нан иынды тудырса да, 

айфон а марлар кп. 

Оуы ны" ашасын тлемесе 

де, смартфон а аша таба-

тындар бар.

A p p l e   –   ә л е м д і к   б р е н д . 

Компания 2007 жылы iPhone 

смартфонын шығарып, дүние-

ж ү з і н д е   т а ң д а н ы с   т у д ы р д ы . 

i P h o n e   ж а н к ү й е р л е р і   ж а ң а 

модель шыға салысымен, ескісін 

ауыстыруға дайын. Құнын айта 

бергенде тіліңіз күрмелуі мүмкін.

iPhone 11 сатылымға шықты. 

10 қыркүйек күні Apple ком па-

ниясы iPhone, Apple Watch және 

iPad жаңа моделін таныстырды. 

Ендігі қолданушылар iPhone 

11, 11 Pro және 11 Pro Max түр-

лерін сатып ала алады. 

%лем Apple-дің жаңа &німіне 

екіұдай баға берді. Бірі – енді 

instagram-ға жоғары сапалы су-

рет жүктеймін десе, екіншісі –

ф о т о а п п а р а т   ф о т о а п п а р а т, 

смартфон смартфон күйінде 

қ а  л у ы   к е р е к   д е й д і .   Ж е л і д е 

iPhone-ның жаңа түріне қа-

тыс ты келемеждер қаптап жүр. 

Мультфильм кейіпкеріне теңеп 

сынап, «сатып алу үшін бүй-

регімді берсем бола ма?» дей-

тіндер табылды. %леуметтік 

же ліде Apple-ге қатысты жазба 

қал дырғандардың ішінде танымал 

адамдар мен бизнесмендер бар.

Apple-дің жаңа смартфоны 

Қазақстан нарығына келген жоқ. 

Ел дүкендерінде 27 қыркүйектен 

б а с т а п   с а т ы л ы м ғ а   ш ы ғ а д ы . 

АҚШ-тағы бағасы 699 доллардан 

басталады. Ал Ресей нарығында 

iPhone 11 – 359 мың теңге, 

11 Pro – 538 мың теңге, 11 Pro Max 

538 мың теңгеге бағаланды. 

iPhone 11 алдыңғы iPhone 

XR сияқты LCD экранымен 

ерекшеленеді. iPhone 11 Pro 

ж ә н е   i P h o n e   1 1   P r o   M a x - т е 

iPhone XS және iPhone XS Max-

тағыдай заманауи әрі сапалы 

OLED дисплейі бар. Сондай-ақ 

3D Touch орнына Haptic Touch 

келеді. Face ID одан ары жетілген. 

Бұдан былай экранға бетіңізді 

тосу дың қажеті жоқ. Смартфон 

сізді қашықтан сезетін болады.

Apple смартфоны бірегей-

лігі мен ерекше. Инженерлер 

iPhone-ның жаңа түрін жасағанда, 

ескісіне әлдебір элементтерді 

қосумен шектеледі. Дизайндағы 

тістелген алманың &зі брендтің 

әлемдік сатылымына ықпал етеді. 

Соңғы кезде сарапшылар Apple-

дің инженерлерін «жалқауға» 

б а  л а п   ж ү р .   i P h o n e   1 1 - д і ң 

же тістігі – камерасында. 2019 жы-

лы смартфондар арасындағы ең 

күшті камера Huawei P30 Pro-да 

болды. Енді iPhone 11 Pro Max – 

к&ш басында. іPhone 11 Pro және 

iPhone 11 Pro Max-та үш модульді, 

iPhone 11-де екі модульді камера 

бар.

iOS – бірегей операциялық 

ж ү й е .   Те к   о с ы   ж ү й е г е   б о л а 

iPhone ұстайтын адамдар бар. 

Тұтынушылар камера қуатына 

назар аудармай, жүйені жетілдірсе 

екен дейді. Ыңғайлы жүйенің 

одан ары дамығанын қалайды. 

iPhone-ның камера-бәйгесінен 

шаршағандар, тың &згеріс күтеді 

екен. 

Статистика Apple-дің нарықта 

әлсірегенін к&рсетіп тұр. 2018 

жылдың т&ртінші тоқсанында 

сату бойынша Samsung 18 %, 

Huawei 15 %, Apple 17% жинады. 

2019 жылдың бірінші тоқсанында 

смартфон нарығында Samsung 

21%, Huawei 17 %, Apple 12% 

сатылды. Екінші тоқсандағы 

нарық ахуалы – Samsung 22 %, 

Huawei 16 %, Apple 10%.

Counterpoint к&рсеткішіне 

қарасақ, Samsung жыл сайын даму 

үстінде. Нарықтың 5/1 б&лігін 

к о р е я л ы қ   к о м п а н и я   ж ау л а п 

алды. Huawei-дің к&рсеткіші 

4 , 6   п а й ы з ғ а   & с к е н .   А л   о с ы 

күнге дейінгі статистикаға мән 

берсек, Apple-дің нарықтағы 

күйі 11 пайызға түскен. Жылдық 

жиынтық 12 пайызға т&мендеген. 

Мұның бәрі ақша айналымына 

әсер етеді. 2017 жылдың бірінші 

тоқсаны Samsung-ке пайда әкелді. 

80,4 млн дана смартфон сатты. 

Бірақ т&ртінші тоқсанға қарай 

к&рсеткіш тура 6 пайызға түсті. 

Qйткені 2017 жылдың аяғында 

Apple-дің сату к&рсеткіші к&бейді. 

77,3 млн дана смартфон сатылды. 

2018 жылы сатылым т&мендесе 

де, Samsung к&ш бастады. Бірінші 

және екінші тоқсанда Huawei 

мен Apple арасында 2-3-орынға 

талас болды. Бірінші тоқсанда 

5 2 , 2   м л н   д а н а   с а т ы п   A p p l e 

2-орынға шыққанымен, екінші 

тоқсанда 41,3 млн-мен Huawei-ге 

жол берді. Осылайша, сарапшы-

лардың с&зі шындыққа айналды. 

Олар сатылым к&рсеткіші бойын-

ша Huawei Apple-ді ығыс ты-

ратынын жазған еді. 

Соңғы мәлімет бойынша, 

Apple қазан-желтоқсан айында 

71,7 млн дана iPhone сата алды. 

Бірақ Strategy Analytics есебінде 

65,9 млн деп к&рсетілген: 22 млн 

дана iPhone XR, 14 млн дана 

iPhone Xmax және 9 млн дана 

XS. Нарық iPhone X-ты жылы 

қабылдады. Apple-дің аталған 

&німіне сұраныс к&п болды. 2018 

жылдың сатылым к&рсеткішіне 

iPhone X-тің әсері бар. 

Қазіргі бәсекелестер: Huawei 

P30 Pro, Galaxy S10, iPhone XS 

Max. Нәтижесін 2019 жылдың 

т&ртінші тоқсанында білеміз. 

i P h o n e   1 1 - д і ң   с м а р т ф о н д а р 

шеруіндегі жолы 2019 жылдың 

а я ғ ы н д а   б а с т а л а д ы .   % з і р г е 

смартфондардың нарықтағы аяқ 

алысы жаман емес. 

Британдық Times Higher 

Education басылымы жыл 

сайын үздік университеттердің 

рейтингін түзеді. Нәтиже 2004 

жылдан бастап жарияланып 

келеді. Мықтыларды анықтауға 

Thomson Reuters ақпараттық 

тобы к&мектеседі. Биыл үздік 

үштікке Оксфорд, Калифорния 

технологиялық университеті 

мен Кембридж енді. 

Үздік университеттер рей-

тингі олардың бағыты, оқу 

жүйесі мен зерттеу жүр гі зу-

дегі белсенділігі бойынша құ-

рылады. Рейтингті тиімділіктің 

13 индикаторымен бағалайды. 

%рқайсысын бес бағыт бойын-

ша топтастырады. Алғашқы-

сы – оқыту. Студенттерді 

оқыту жүйесі, тәртібі, қолайлы 

жағ дай туғызу факторы есепке 

алынады. Кейінгісі – зерттеу. 

Студенттер мен профессорлар 

жүргізген зерттеудің к&леміне, 

табысы мен беделіне қарайды. 

Зерттеуде дәйекс&з келтірудің 

&зін бір бағыт етіп алған. Яғ-

ни, дәйекс&з арқылы зерт-

теудің қаншалықты ғылыми 

екені, қандай кітапты негіз ге 

алғаны белгілі болады. Бай-

ланыс орнату да маңыз ды. 

Қызметкерлер мен сту дент-

тердің зерттеуді халық ара-

лық деңгейде іске асыруы 

қ а д а ғ а л а н а д ы .   Ш е т е л м е н 

байланыс жоғары бағаланады. 

Qндірістік қызметтен түскен 

табыс та рейтингке әсер етеді. 

Стэнфорд университеті –

4 - о р ы н д а ,   М а с с а ч ус е т с   –

5-орында,  Принстон  уни вер  -

си теті – 6-орында тұр. Гар-

вардтың биылғы жетістігі – 

7-орын. Одан кейінгі орында 

Йелл, Чикаго мен Лондонның 

им периялық колледжі бар. 

%лемдік университеттердің 

рейтингін қарап отырып мем-

лекеттің білім беру жүйесіне 

баға беруге болады. Қазір 

А Қ Ш   п е н   Ұ л ы б р и т а н и я 

білім державасына айналды. 

Тізімдегі алғашқы ондықтың 

ж е т е у і   А Қ Ш - т а ,   қ а л ғ а н ы 

Ұлыбританияда орналасқан. 

Осыдан-ақ дамуға бағыт алған 

елдің білім жүйесі талапқа сай 

екенін байқайсың. 

383 жылдық тарихы бар 

Гарвард 2010 жылға дейін Times 

Higher Education рейтингінде 

к&ш бастап келді. Университет 

алғаш рет 2011 жылы 2-орынға 

түсті. 2012-2013 жылдары 

рейтингте 4-орын алды. 2017 

жылы 6-орында болса, 2019 

жылы бір орын т&мендеді. 

Бағалау критерийіне назар 

аударсақ, университеттің зерт-

теу ісі мен қоғамдық маңызы 

әлсіреген тәрізді. Дегенмен 

үздік ондыққа кірудің &зі оқу 

орнының бәсекеге қабілетті 

екенін дәлелдейді. 

Рейтингке бюджет пен 

с ы р т қ ы   к а п и т а л   д а   ә с е р 

етеді. Мысалы, Калифорния 

техникалық университетінің 

қорында 2,93 млрд доллар 

бар. АҚШ-тағы Гарвард пен 

Техастың бюджетін қосқанда 

62 млрд доллардан асады. 

Шетелдік университеттерде 

бюджетке қосымша түлектер 

ақша аударады. Түрлі қор 

мен қоғамдық ұйымдар қар-

жыландырады. Қаржыны оқу 

орны түрлі бағытта жұмсайды. 

Мәселен, британиялық мил-

л и а р д е р   Д э в и д   Х а р д и н г 

Кембриджге 100 млн фунт 

аударды. Нью-Йорк мэрі, 

миллиардер Майкл Блумберг 

Д ж о н   Х о п к и н с   а т ы н д а ғ ы 

университетке 1,8 млрд дол-

л а р   қ а р ж ы   б & л д і .   Fo r b e s 

рейтингінде 14-орында тұр-

ғ а н   к ә с і п к е р   қ а р ж ы н ы ң 

оқуға жағдайы келмейтін сту-

денттерге к&мек болғанын 

қалайды. Жастардың мүм-

кін дікті сәтті пайдаланып, 

ел дамуына үлес қосарына 

сенеді. Блумберг аударған 

сома – рекордтық к&рсеткіш. 

Салыстыру үшін Билл Гейтс 

пен жұбайы Мелинданың 

құрған қорын алуға болады. 

1999 жылы Gates Millenium 

Scholars Program гранттары 

бағдарламасы ашылды. Бағ-

дарлама 20 жыл бойы үздіксіз 

1 млрд доллар б&ліп келді. 

Елімізде білім жүйесін 

мемлекет қаржыландырады. 

2018 жылы білімге бюджеттен 

1,95 трлн теңге б&лінді. Мы-

салы, медицина саласында бір 

студентті оқыту үшін 609 мың 

теңге жұмсалады екен. Басқа 

мамандыққа орташа есеппен 

395 мың теңге кетеді. 

Forbes дерегі бойынша, 

м е м л е к е т т і к   б ю д ж е т т е н 

Назарбаев университетіне 

10,55 млрд теңге б&лінген. %л-

Фараби атындағы Қазақ ұлттық 

университетінің бюджеті –

4 , 2 5   м л р д   т е ң г е .   Қ о р д а н 

2,5 млрд теңге Еуразия ұлттық 

университетіне берілген. 

Елімізде түлектер универ-

ситеттен г&рі, мектепке жиі 

демеуші болады. Ауылдық 

мектептер түлектерін асыға 

кү тетін тәрізді. Солардың 

арқа сында мектеп түгілі, ауыл 

айналасы гүлденіп қалады. 

Қашанғы бюджетке алақан 

жаямыз? 

ШНОБЕЛЬ СЫЙЛЫҒЫ КІМГЕ, 

НЕ ҮШІН БЕРІЛДІ?

ҮЗДІКТЕР КІМ?

Абай АЙМАҒАМБЕТ 

Бұл сыйлықты кімнің, не үшін 

алғанын естісең езуге еріксіз күлкі 

үйіріледі. Мәселен, үш бірдей 

адам – жануарларды арнайы 

дыбыс к&мегімен қолға үйрету 

технологиясын ойлап тапқаны 

үшін лауреат деп танылған. Ал 

ни  дерланды және түрік ғалымдары 

әлемдегі ең лас ақшаны анықтаға-

ны үшін сыйлық алыпты. Олардың 

байыптауынша, есірткіге қарсы 

күресе алатын бактериялар Румы-

ния банкноттарында ұзақ уақыт 

с а қ т а л а д ы   е к е н .   С ә б и л е р д і ң 

жая лығын ауыстыруға қабілетті 

ма шина ойлап тапқан ирандық 

&нертапқыш та салтанатты кеш-

ке шақыртылған. Италиялық 

Сильвано Галлус болса, медицина 

саласы бойынша қара үзіп шыққан. 

Оның тапқан жаңалығы – пицца 

жеу адам ағзасындағы біраз ауру-

мен күресуге мүмкіндік береді 

екен. Алайда мұның қызық жағы да 

жоқ емес. Ол пицца міндетті түрде 

Италияда дайындалған болуы 

керек. Химия саласы бойынша 

жапондық ғалымдарға ешкім 

тең келмеген. Олар бес жасар 

бала дан күн сайын орта есеппен 

жар ты литр сілекей б&лінетінін 

есептеп шыққан. %ділқазылар ал-

қа сы биология саласы бойынша 

Сингапур, Қытай, Австралия, 

Польша, АҚШ, Болгария елінің 

ғалымдарының еңбегін жоғары 

бағалаған. Олар магниттенген &лі 

тарақандар тірілерге қарағанда 

маг ниттік күшін ұзағырақ сақтай-

тынын дәлелдепті. Міне, осылай 

тізбектеліп кете береді...

Қалжыңға құрылған бұл сый-

лықты ғылыми-юморлық AIR 

журналы 1991 жылдан бері та быс -

тап келе жатыр. Жарғыда жа   зыл -

ғандай лауреат атанған &нер  та -

быстар  адамды  алдымен  күл   ді ріп, 

сосын ойлантуы тиіс. Атал  ған 

ж у р н а л д ы ң   р е д а к т о р ы   М а р к 

Абраха мстың айтуынша, сый -

лық тағайындаудың түпкі мәні –

ғылымды тіпті де қылжақтау 

емес. %лем үшін, ғылым үшін 

маңыз ды, пайдалы жаңалықтар 

әр кез салмақты мазмұнда болуы 

шарт емес. «Күлкілі, қызықты 

жаңалықтардың &зі адамзатқа 

пайда әкеледі» дейді ол. %зірге 

Шнобель мен Нобельді қатар 

алған әлемде бір ғана адам бар, 

ол – Андрей Гейм. Ол 2000 жылы 

ұ ш а  т ы н   б а қ а л а р ғ а   а р н а л ғ а н 

магниттерді пайдалану жаңалығы 

бойынша Шнобель сыйлығын 

алса, арада тура 10 жыл &ткенде 

физика саласында Нобель сый-

лығын иемденді. 

Б ұ л   с ы й л ы қ   ж ы л   с а й ы н 

13 қыр күйекте табысталады. Ал 

лау реат тарды  шынайы  Нобель 

сый лығының иегерлері мара пат-

тай ды. Бір қызығы – олар бұл 

сал  танат ты  кешке  әртүрлі  күл-

кі лі об раз да киініп келіп, шағын 

театрландырылған қойылымға 

қатысуға міндетті. Шнобель сый-

лығының лауреаттары лауреат 

атанғаны үшін бір тиын сыйақы 

алмайды. Мәселен, бір жылдары 

Нью-Мехико қаласындағы ғалым-

дардың бірі стриптиз билейтін 

қыздардың бидің әр кезеңінде 

жиналған адамдардан қанша 

ш а й - п ұ л   а л а т ы н ы н   е с е п т е п 

шық қан. Осы жаңалығы үшін 

ерек ше сыйлыққа лайық деп та-

был ған. Ал британиялық ғалым 

Крис Макманус болса ежелгі 

ескерткіштерде құлақтың қанша-

лықты дәлме-дәл симметриялы 

түрде салынғанын зерттеген. Осы-

ны анықтау үшін ол Ренессанс 

дәуіріндегі 107 италиялық ескерт-

кішті адақтап шығыпты. 

То қ е т е р і н   а й т а р   б о л с а қ , 

Шнобель – Нобельге жасалған 

пародия. Ұйымдастырушылар 

бұл арқылы Нобель сыйлығы мен 

оның лауреаттарын әжуалағысы 

келмейтін сыңайлы. %р сәт сайын 

олар тек ғылым әлеміндегі ерекше 

жаңалықтарды елге таныту керек 

деген ұстанымдарын қайталап 

отырады. 

Бірер кн брын ана 

А $ Ш - т а   Ш н о б е л ь   с ы й -

лы  ы ресми трде табыс 

етіл ді. XXIX ма рапаттау 

сал та натына  әлем ні"  тк-

пір-ткпірінен 10 лау реат 

шаыртыл ан. Олар –  ерек-

ше  әрі  ы зы  ты  нертабыс 

ой лап  тап  ан дар.  Я ни, 

Шно  бель  –  әлем ге  әйгілі 

Нобель сый лы ына арама-

арсы шы  арыл ан сыйды" 

трі. Сый лы туралы егжей-

тегжейлі сәл кейінірек тар-

а тайы, әзірге кеше ана 

ткен  салтанатта  кім дер  ді" 

ба ы жан анына то талу 

ма"ыз дыра. 

Reuters

Оксфорд – әлемні" здік университеті. Мны 

Times Higher Education рейтингі мойындап отыр. 

2йым зерттеуді 13 индикатор бойынша жргізеді. 

Рейтингте 200 университетті" крсеткіші берілген. 

Ресейдегі та"даулы Ломоносов атында ы университет 

189-орында тр. 

Дайындаған Айзат АЙДАРҚЫЗЫ

с