Шабдалымы жақсы көретіндер клубы

тен екіншісіне  оңай көшіруге жағдай жасаитын ақпараттык құрылым. 
Гипертекстағы  тэжірбиеде  кейбір  сөздердің  асты  сызылады  немесе 
басқа түрге  боялады.  Сөзді  бөліп  көрсету  бұл  сөзге  қатысты тақырып 
кейбір  құжаттармен  қатысы  бар  екендігін  жэне  онда  өте  толық
қаралатынын білдіреді.
Гипермедиа
  —   егер  гипертексті  анықтауда  “текст”  сөзін  кез-
келген дыбыс графика бейнелеу деген ақпараттық түрлеріне ауыстыр- 
ғанда  не  шықса,  сол  текстік  ақпараттпен  қатар  басқа  да  кез-келген 
қос,  мысалы,  кодталған  дыбыс  немесе  графиканы  байланыстыруға 
болатындықтан  мұндай  гипермедиалық  нұсқаулар  болуы  мүмкін. 
Егер  бағдарлама  дүние  жұзілік  картаны  көрсетсе,  компьютерді 
пайдаланушы  мыщьтың  (комп.  тетігі)  көмегімен  картадан  қандайда 
бір  континенті  таңдаса,  бағдарлама  сол  мезетте  ол  туралы 
графикалық дыбыс жэне текстік ақпарат бере алады.
WWW  жүйесі  HTTP 
гипертекстің  жіберетін  протокол  деп 
аталатын  мәліметтер жіберетін арнайы  протоколда ұйымдастырылған 
(құрылған).  HTTP  “эйч-ти-ти-пи”,  деп  оқылады,  HyperText  Transfer
Protocol).
Барлық  WWW  жүйесінің  ішіндегілері  сайт  (англ.  site  —  участке) 
деп аталатын. WWW-беттерден тұрады.
WWW-беттері 
(сайттар) 
—   World 
Wide 
Web 
жүйесінің 
гипермедиалық  құжаттары.  Олар  HTML  (Hypertext  markup  language) 
гипертекстік таңбаларының тілінің көмегімен жасалады.
HTML  тілі  құжаттар  текстіне  арнайы  бұйрықтық  фрагментер—  
тэги  (англ.  tag  —   "этикетка,  ярлык")  қосуға  құқсат  береді,  осылайша 
бұл 
құжаттармен 
басқа  текстерді, 
графика, 
дыбыс, 
бейнелі 
байланыстыруга  мүмкіндік  болады,  эртүрлі  дәрежедегі  тақырып 
аттарына  тапсырма  беруге,  текстерді  абзайтарга  бөлуге  кестелер 
сызуға болады жэне т.б.  мысалы,  құжаттық тақырыбы мынадай түрде 
болуы  мүмкін:  
Бір  WWW  -   бетіне  бір  серверде  орналасқан,  сілтемелерінің 
қатынасы  түптелегн  жэне  магынасы  байланысты  гипермедиялық 
қүжаттардың  жиынынан  құрайды  (мысалы,  қандайда  бір  музей 
немесе  оқу  орындарының  ақпараттары  ).  Беттің  эрбір  құжаты  өз 
қатарында,  бірнеше  мэтіннің  экрандық  бетін  жэне  бейнесін 
орналастырады  (құрайды).  Әрбір  WWW  —  біттің  өзінің 
(англ. 
“homepage”)  “бастапқы  парағы”  -   гипермедиялық  құжат  болады, 
беттің  бастапқы  құрылган  бөліктерінің  құрамындағы  сілтемелер.
24

“Бастапқы  парақтың”  адрестері  Интернетке  беттің  адресі 
ретінде 
тарвйды.
Жеке дербес беттер
 — бұлар  WWW-беттер формаларына болмаса 
ұйымддрга  жатпайды,  бұл  жеке  адамға  арналған.  Бұндай  бетгердің 
мазмүны және безендірілуі  тек автордың езіне байланысты.
WWW-жүйесімен жұмыс жасау барысында  қолданушы  программа
-  клиент жүйесімен жүмыс жасай алады,  бүл 
браузерлер
 деп аталады.
Браузерлер  (англ.  browse  —   парактау,  қарастыру)  — 
программалары  комегімен  WWW  жүйесімен  диалог  қүрады:  WWW 
беттерін  қарастырады,  WWW-серверлері  мен  Интернет  ресурстары 
арасында қарым қатынас жасайды.
Жүздеген  браузер  -   программалары  бар.  Ең  коп  тараған 
браузерлер: Netscape Navigator жэне Microsoft Explorer.
WWW  браузерлері  кез  —  келген  сервер  типтерімен  олардың 
протоколдарын  қолдана отырып қарым -  қатынаста бола алады.  Кез -  
келген  серверден  алған  ақпаратты  WWW  браузер  бейнелеу  үшін 
оңай,  стандартгы  түрде  экран  бетіне  шығарып  бере  алады.  Бүлкезде 
протоколдар арасындағы ауысулар пайдаланушыға білінбейді.
Telnet 
-  
алыстатылған 
катынас 
программасы. 
TELNET 
протоколының  көмегімен  Интернетте  жүмыс  істейтін  баска  есептеу 
жүйесіне  шыгуға  мүмкіндік  беретін  программа.  Бүл  программа  екі 
компоненттен  тұрады:  клиент-компьютерінде  орындалатын  клиент  - 
программасы,  жэне  сервер  -компьютерінде  орындалатын  сервер  - 
программасы.
Клиент - программасы функциялары:
•  сервермен байланыс орнату;
•  абоненттен  кіріс  деректерді  алу,  оларды  стандартты  форматка 
келтіріп серверге жіберу;
•  сұраныс  нэтижесін  стандартты  форматта  серверден  алу  жэне 
пайдаяанушыға ыңғайлы форматта оны кайта форматтау.
Сервер - программасы функциялары:
•  Стардартты түрде сұранысты күту;
•  Осы сүранысқа қызмет корсету;
•  Клиент -  программасына нэтижені жіберу.
Telnet  —   Интернетпен  байланыстың  карапайым  жэне  эмбебаб 
қүралы болып табылады.
Ftp файлдарды  жіберу  программасы.  FTP  (File Transfer Protocol — 
“файлов  жіберу  протоколы”)  протоколының  көмегімен  Интернеттегі 
файлдардың  көшірмесін  бір  жерден  екінші  жерге  ауыстырады.
25

Жалпы  пайдалану  файлдары  бар  компьютерлерді,  ҒТР-серверлер деп 
атайды.  Интернетте  10  Терабайттан  артық  тегін  файл дар  мен 
программалар бар.
Электрондық  пошта  (Electronic  mail,  англ.  mail —  пошта,  кыск. 
E-mail,  “и-мэйл”  деп  оқылады).  Электронды  пошта  желілері  мен 
Интернет  ішіндегі  мэтіндік  хабарламаларды  жеткізу  үшін  арналған. 
Қәзіргі  кездегі  электрондык  пошталардың  мэтінінің  ішіне  графика- 
лык  жэне  дыбыстык  файлдарды,  сондай  -   ак  екілік  файл  -   програм- 
маларында  косып жіберуге болады.
Электронды  поштаны  қолданатын  әрбір  абонентке  өзіндік дербес 
пошталык  адрес  беріледі.  Оның  форматы  келесі  түрде  болады: 
<пайдаланушы  аты>  @  <  пошталык  сервер  аты>.  Мысалы: 
earth@space.com,  мүндағы  earth  —  пайдаланушы  аты,  space.com  — 
компьютер аты, @ —  “коммерциялық  эт ” бөлуші символ.
E-Mail  аркылы  түсетін  хабарламалар  ,  компьютерде  арнайы 
“пошталык”  алушыға  бөлінген  дискілік  аймақ  жадысында  сақталады 
(оның “пошталык жэшігі”), оны ол арнайы клиент -  программасының 
көмегімен оқы алады.
Ал  хабар жіберу  үшін  абоненттің  электрондық адресін  білу  керек. 
Сапалы түрде  жіберген  жағдайда электронды  хат дүние  жүзінің кез -  
кедген жеріне жетеді.
Usenet  (от  Users  Network)  телеконференция  жүйесі.  Бүл  жүйе 
эртүрлі  бағытта  колективті  талқылаулар  жүргізу  үшін  қолданылады. 
Usenet 
-тің  
қәзіргі 
кезде 
мыңдаған 
дискуссиялық 
TonTapbi(NewsGroups) 
бар,  олардың  әрқайсысының  тақырыптары 
болады.  Яғни телеконференциялар бірнеше топтарға бөлінеді:
•  news — телеконференция жүйесіне қатысты сұрақтар;
•  comp — компьютерлер және программлық қамтама;
•  гес —  сауықтар, хобби және өнер;
•  sci — ғылыми  - зерттеу қызтеті және қосымшалар;
•  soc — элеументтік сүрақтар;
•  talk —  эртүрлі талас жүргізілетін сұрақтар дебаты;
•  misc —барлык калғандары.
Интернет желісіндегі ақпаратты іздеу жүйесі
Интернетте  кез  -   келген  тақырыптағы  ақпараттар  көрсетіледі. 
Бірак  одан  акпаратты  табу  оңай  жүмыс  емес.  Содықтан  Интернеттен
жаңа акпаратты тез алу үшін  ақпаратты  іздеи жүиесі өңделген.
Интернеттен  акпаратты  іздеу  жүйесінің  барлығы  арнайы  бөлінген 
компьютерлердегі  мықты  жабдықталған  каналдармен  жабдықталуы
26