Шабдалымы жақсы көретіндер клубы

алайда  уақыттың  эр  кезещнде  олардың  тек  біреуі  ғана  жұмыс  істеуі
мүмкін.
Жүйемен  жүмыс  істеу  үшін  берілген  протоколға  сэйкес  мәлімет- 
тер  жіберуді  камтамасыз  ететін  арнайы  жүйелік  бағдарламаның  бо- 
луы  қажет.коммуникация  протоколдары  жіберілген  барлық  мәлімет- 
тердің  көмегін  белгіленген  мөлшердегі  пакеттер  мен  жеке  блоктарга 
бөлуді  бұйырады.  Соңынан  пакеттерді  дүрыс  реттеп  жинап  алу  үшін 
пакеттер номерленеді.
Пакеттің  бақылаушы  жиынтығыкателерді  бақылайтын  акпарат- 
тардан тұрады.  Бірінші рет ол қатені  компьютердің жіберуімен есепке 
алады.  Пакет  жеткізілген  (табыс  етілген)  соң  бакылаушы  жиынтык 
қабылдаушы  компьютер  арқылы  есепке  алады.  Мазмұны  сэйкес 
келмесе,  онда  жіберілген  пакеттегі  мәліметтер  жөнелткен  кезде 
закымданған  дегенді  білдіреді.  Бұндай  пакет  лактырылып  тасталады 
да  кайтадан  паектті  жіберуге  автоматты  түрде  сүраныс  жасалады. 
Қондырғылар  байланыс  орнату  кезінде  коммуникациялык  каналдар, 
протоколдармен  келісімге  келу  үшін  ескертпелермен  алмасады.  Бүл 
процесс  байланыстың  растығын  дәлелдегені.  (англ.  HandShake  — 
рукопожатие).
Интернет
  (англ.  Internet  —   жүйелер  арасы)  —   дүние  жүзіндегі 
ондаған  мын жүйелерді біріктірген элемдік алып компьютерлік жүйе. 
Оның  кызметі  —  тілек  білдірушіні  кез-келген  акпаратпен  үңемі 
қамтамасыз  ету.  Интернет  шексіз  ақпараттык  ресурстар  пайдалы 
мағлүмат,  оқу,  ойын  ұсынады  білетін  адамдармен  араласуға 
мүмкіндік туғызады,  кашыктықтағы  қызмет көрсетулерді,  файлдарды 
электронды  почта  жіберуді  жэне  де  баска  акпараттык  ресурстарды 
ұсынады.  Интернет  дүние  жүзіндегі  адамдарды  бір-бірімен  араласуы 
үшін жаңа, ешқайда баламасы жоқ тәсілдермен қамтамасыз етеді.
Жүйенін  арқасында  (тегін  немесе  орынды  ақы  төлеу  арқылы) 
орасан  көп  ақпараттар  алуға  болады.  Сонымен,  пайдаланушы  кез- 
келген  мемлекеттегі  өзінің  кызығушылығымен  бөлісетін  адаммен 
интернет  аркылы  байланыса  алады  немесе  электронды  кітапханадан 
қүнды  мэліметтер  ала  алады,  тіпті  егер  олар  элемнің  баска  шетінде 
болса да.
Қажетті  ақпарат  спутник,  мұхит  түбі,  таулар  мен  теңіздер, 
кабельдер  мен  радио  аркылы,  аралық  компьютердің  үзын  тізбек 
жолдарынанөтіп санаулы секундта оның компьютерінде болады.
Интернет 
өкіметтер, 
ғылыми 
және 
ағарту 
мекемелері, 
комерциялық  кұрылымдар  мен  әлемнің  барлық  бөлігіндегі  миллион-
21

даған  жеке  адамдар  есебінен  қаржыландырылады,  бірақ  оның  анық 
иесі  болып  ешкім  есептелмейді.  Жүйені  шақырылған  ерікті  адамдар- 
дан құралған “Интернет архитектурасының Кеңесі” басқарады.
Жүйе  1984  жылы  құрылған,  қазір  оны  мөлшермен  алғанда  қырық 
миллиондай  адам  пайдаланады.  Интернет  уақыт  сайын  өзгеріи 
отырады,  себебі  өздері  үшін  бағдарлама  жазып,  одан  кейін  оны  тілек 
білдірушілерге тарататын маман қолданушылары көп.
Жаңа  серверлер  үнемі  пайда  болады,  ал  бұрынғылары  өз 
“репертуарларын" жаңартады.  Ақпараттар легі үздіксіз өсуде.
Интернетпен  байлансыудың  ең  кең  тараған  және  арзан  тәсілі  — 
модем  жэне  телефон  жүйесі  арқылы  байланысу.  Осыған  байланысты 
Интернетке  қосудың  қызмет  көрсету  көлемдері  мен  бағасы  жағынан
бір-бірінен өзгешеленетін үш түрі  бар:
1. 
почталық
  —   кез-келген  Интернетті 
қолданушымен  тек
электронды пчта арқылы алмасуға рұқсат береді, ең арзан түрі;
2. on-line  тәртібінде 
сеанстік
  (“тікелей  байланыста”) —  диалогтік 
тәртіптегі жұмыс —  жүйесінің барлық мүмкіндігі сеанс уақытында;
3
.тура
  (жеке),  ең  қымбат  тұратын  —   барлық  мүмкіншілігі  кез-
келген уақытта.
Сеанс  тәртібіндегі  жұмыс  кезінде  Интернетке  кіру  көбінесе 
провайдерлерден  (англ.  provide  —   рұқсат  беру,  қамтамасыз  ету), 
Интернеттің  кейбір  бөліктеріне  кіруге  жэне  оның  пайдалану- 
шыларына  алуан  түрлі  қызметтерді  жеткізіп  беретін  фирмалардан
сатып алынады.
Интернеттің  кейбір 
маршрутизаторлардың 
көмегімен  өзара 
байланысатын  учаскелерді  эр  түрлі  архитектурадағы  жүйелерді 
ұсынады.  Жіберілетін  мәліметтер,  пакеттер  деп  аталатын  кішігірім 
тиісті  бөліктерге  бөлінеді.  Әрбір  басқа  пакеттерге  қатысы  жоқ  пакет
жүйе бойынша орналастырылады.
Интернеттегі  жүйелер  бір-бірімен  шексіз  байланыста  болады, 
себебі  мәлімет  беруге  катысатын  барлық  компьютерлер  TCP/IP 
комуникациясының біркелкі протоколын  пайдаланады.
Шындығында  TCP/IP  протоколы  —   жүйедегі  мәліметтерді 
жіберудіңәр түрлі  аспектілерін анықтайтын эр басқа екі  протокол.
.  TCP  протоколы  (Transmission  Control  Protocol)  —   қателері  бар 
тіакеттерді  автоматгы  түрде  қайтадан  жіберетін,  мәліметтерді  жібе- 
ретін  баскару  протоколы;  бұл  протокол  жіберілген  ақпараттарды 
пакеттерге  бөлу,  қабылдаушы  пакеттеріндегі  ақпараттардың  дұрыс 
қалпына келтіруі үшін жауапты;
22

•  IP протокол (Internet  Protocol) — жүйеаралык озара әрекеттердің
протоколы.  Ол  паектті  адресіне  жіберу  жэне  кажет  пунктіне  беру
жолында  тұрған  бірнеше  жүйелерден  өту  мүмкіншілігін  жасауға 
жауапты протокол.
TCP/IP  протоколы  бойынша  акпараттарды  жіберу  схемасы 
мынадай:  TCP  протоколы  ақпаратты  гіакеттерге  бөліп,  оларды 
нөмірлейді;  одан  сон  1Р  протоколының  көмегімен  барлык  пакеттер 
қабылдаушыға  тапсырылады,  сол  жерде  барлык  пакеттердің  қабыл- 
данғаны  жайында  TCP  протоколының  көмегімен  тексеріледі;  барлық 
паекттер  кабылданып  болған  соң  TCP  протоколы  оларды  қажетті 
тэртігі бойынша орналастырады және бір тұтас етіп жинайды.
Әрбір  Интернетке  қосылған  компьютерлердің  бағалары  бірдей, 
өте сирек кездесетін екі мекен-жайы:  сандык ІР-мекен-жай (цифровой 
IP-адрес)  және  символды  домналық  мекен-жайы  (символический 
доменный адрес) бар.  Мекен-жайды (адрестерді) тағайындау мынадай 
схема 
бойынша 
жүргізіледі: 
Жүйелі 
ақпараттық 
Орталык
халықаралық  ұйымы  локальды  жүйелердің  кожалары  (иелеріне) 
мекен-жайлардың  топтамасын  береді,  ал  қалғандары  накты  мекен- 
жайларды өз еріктеріне бөледі.
ІР-компьютердің  адресі,  онын  ұзындығы  4  байт.  Әдетте  бірінші 
және  екінші  байттар  жиі  адресін,  ал  үшінші  байт  жүйе  бөлімшесінің
мекен-жаиын,  ал  төртіншісі  -   оөлімше  жүиенің  тармағының  адресін 
анықгайды.  ІР-ке  ьщғайльі  бөлу  үшін  адрес  нүктелермен  бөлініп  0- 
ден  255-ке  дейінгі  төрт  таңбалы  сандармен  жазылады,  мысалы: 
145.37.5.150.  Жүйне  адресі  —   145.37;  адрес  жүйе  бөлімшесінің —   5; 
компьютердің жүйедегі адресі —  150.
Сандык  адрестен  домналык  (англ.  domain  —
адрестен  домналык  (англ.  domain  —   облает),  адрестің 
айырмашылығы  онын  символикалығында  жэне  оны  адам  есте  жаксы 
сақтайды.  Домналық  адрсетің  мысалы,  barsuk.les.nora.ru.  бұл  жердегі 
домна barsuk —  компьютердің анык атауы,  өз ІР-адресі  бар, домна les
—   өзі  компьютерге  берілген  топтың  атауы,  домна  nora  les  —  
домнасына  атау  берген  өте  ірі  топтың  атауы,  жэне  т.с.с.  Домналық 
адрес мэліметтер жіберу процессінде ІР-адресіне өзгереді.
Интернет жүйесінің негізгі сервиздері.
World  Wide  Web  (WWW,  “Әлемдік  өрмекші  торы”)  —  
гипертекстік,  дәлірек  айтканда,  Интернет  ресурстарын  іздеудің 
гипермедиалық ақпараттык жүйесі жэне оған кіру.
Г ипертекст
  —  компьютер  экранында  текст  элементтері  арасын- 
дағы магыналык байланыстарды тауып көрсетіп отырып, бір элемент-
23