Дәріс №12
Т акы ры бы : World Wide Web құрылымы
WWW дүниежүзілік тармакталған желісі (World Wide Web -
всемирная паутина) - бұл Intemet-тің ең кең таралған, күннен күнге
тоқтаусыз өсіп жатқан қызмет түрі. World Wide Web -
Intemet-Teri
барлык қүжаттар жэне мультимедиалық ресурстарды сипаттайтын
термин. Бүл мәліметтерді пайдалану жолында оларды окып көру
үшін
Microsoft
Internet
Explorer,
Netscape
Navigator сиякты
программалық жабдықтар қолданылады. Олар Intemet-TeH керекті
қүжаттарды іздеп табуға, қарауға, жазып алуға мүмкіндік береді.
«Гипермәтін» (байланысқан мәтіндер) мүмкіндігі Web мәліметтерінің
бірінен біріне кошуді жеңілдетеді. Файлдардың «HTML» (hipertext
markur Language) форматын іске косатын гипермэтін мүмкіндігі Web-
парақтарының бір бетінен екінші бетіне «сілтеу» бойынша көшуді
жеңіл жүзеге асырады. Бұл беттерде суреттер, бейнежазбалар,
дыбыстар,
үшөлшемді
(кеністіктегі)
нақты
бейнелер
т.с.с.
орналасады. Осындай сілтемелер арқылы байланысқан парақтар
World Wide Web - тің негізгі қүрылымын құрайды. Web жүйесіне
қосылғаннан кейін әрбір адам WWW-желісіндегі кез-келген мәліметгі
басқалармен бірдей пайдалану құқығына ие болады. Бүдан сон баска
компьютерлермен байланысу үшін немесе қосымша артықшылық,
шектеулер үшін ақы төлеудің қажеті жоқ.
W orld Wide Web (WWW немесе Web) Интернет мәліметтерін
жеңіл көруге болатын графикалық интерфейс мүмкіндігін береді.
Ондағы мәліметтер мен олардың бір-бірімен байланысын ақпараттық
«Өрмек» деп айтса да болады.
Web-тің эр бетінің басқа парақтармен байланысын көрсететін
сілтеме белгілері бар, оны бір-бірімен байланысқан парақтардан
тұратын
өте үлкен
кітапхана деуге
болады.
Бір
тораптык
компьютерде орналаскан мэліметтер Web кітабы секілді, ал оның
беттері кітап парақтарын көзге елестетеді. Бүл беттердегі мәліметтер
дүниенің кез-келген бүрышында орналаса береді. Солар арқылы жер
шарындағы барлык серверлік компьютерлердегі ақпараттар көз
алдынызда орналасады, мүнда қашықтағы - қымбат, жақындагы -
арзан деген үғым жоқ, олардың бағасы тек мәліметтің көлеміне
немесе сіздің байланысып отырған уакытыныздың үзақтығына
байланысты. Web мәліметтерін карау адресі корсеілген белгілі бір
торагітык (түйінді) компьютерден басталады.
72
Түкінді компьютердегі мэліметтің бірінші беті кітаптың сырты
немесе мазмұны тэрізді, эрбір беттің
URL (Universal Resource
Locator)
форматында берілген қайталанбайтын өзіндік адресі болады.
URL - адрестері
URL ұғымы
«Uniform Resource Locator»
деген сөзден шықкан,
яғни «Ресурстардың әмбебап атауы»- деген ұғымды білдіреді. Бұл
желіге қосылған компьютерлердің Web-Teri адресін нақты, эрі дэл
белгілеп, олардың орналасуын ыңғайлы жэне бір мэнді түрде
анықтайтын адрестеу тәсілі. URL адрестерінің көрші бөлмедегі
достарынызға немесе Австралиядагы Гиперорталарды (HTTP://)
сипаттайтын,
Gopher (Gopher://)
мен
FTP (FTP://)
ресурстарын,
жаңалықтар топтарын, электрондық хабарландыру тақталарын
(News://) т.б. сипаттайтын URL-адрестері бар. URL-кез келген
ресурстың орналасуының нақты анықтауышы. Қысқаша айтқанда, ол
көру - программаларына (броузерлерге) белгілі бір іс-әрекетті
орындататын
нұсқау.
Мысалы,
мынадай
адрес:
URL:HTTP//www.ropnet.ru/ogonyek/
- Огонек журналы сайтының
Интернеттегі адресі. Осы адресті броузердің адрестер өрісіне еңгізсе
Огонек журналыңын алғашқы іске қосу (бастапқы парақтарын
окимыз).
«URL адресі табылмай жатыр»
деген хабарлама шықса, не
істеу қажет?
Ол элі аяқталмаған элде қате терілген URL-адресі
дегенді білдіреді, элде осы адрес көрсетіп тұрған парақ басқа орынға
ауыстырылған немесе өшіп қалған. URL-адресін еңгізе кезінде
(еңгізгеннен кейін) оның дұрыс екнеіне көз жеткізу керек. Терілген
URL-адресінің ішінде бос орын болмауы тиіс.
Бұл Интернетте орналасқан құжатгардың адресін жазудың
арнайы формасы. Ол - желінің қай серверінде орналасса да, керекті
мэліметті айнытпай қатесіз табуды қамтамасыз ететін сөз тіркесі.
URL - адрестерінің жазылуынан мысал келтірейік:
httD://www.soccer.ru/dinamo/rus/index.html
мұндағы,
http I протокол, ягни хаттама;
http
://www.soccer.ru
- адрестщ домендік оөлігі, оның ішінде:
www I компьютердің (сервердің) аты:
soccer.ru - доменнің аты;
dinamo/rus - серверлегі каталог (бума) аты;
index.html - Web-парактары файлының аты.
73
Домен I бір компьютермен басқарылатын немесе бір желілік жұмыс
машинасының (желі торабының) басшылык етуімен
істейтін
информациялық желі қорлары тобы.
Internet Explorer аспаптар тақтасы (панелі)
Сілтеуіш (проводник) программасымен таныс адамдар Internet
Explorer программасымен бірден қиналмай жүмыс істей береді,
өйткені бұл программалардың интерфейстері өте ұқсас. Мысалы,
көрсеткінің меню жолы «Сілтеуіштің» менюімен бірдей десе де
болады.
Көрсеткі аспаптар тақтасы желі мәліметтерімен жұмыс жасауға
арналғандықтан, оның айырмашылықтары болуы да заңды кұблылыс.
Дегенмен, егерде көрсеткі ортасында жергілікті жаңа бума (папка)
ашылса,
онда
оның
аспаптар
тақгасы
«Сілтеуіш»
программасыныкімен бірдей болып шығады.
Көрсеткі аспаптар тақтасы батырмаларының бірінші тобы басқа
парақтарға ауысу ісін басқарады. Олар келесі не алдыңғы Web-
парақтарына көшуді, парақ мэліметтерін жүктеуді тоқтату немесе
ондағы
иэліметтерді
жаңарту
жұмыстарын
орындайды.
Бұл
батырмаларға «Ауысу» (Переход) меню командалары сэйкес келеді,
ал
оның
«Тоқтату»
(Остановить),
«Жаңалау»
(Обновить)
командалары «Түр» (Вид) менюінен алынған. Осы топтың соңғы
«Негізгі»
парак
батырмасы
(Основная
страница)
Web-
парақтарының
ең негізгі бетіне Internet Explorer программасы
жүктелген кезде
«келісім бойынша»
бірден шығатын алғашқы бетке
ауыстырады.
Internet
Ехріогег-терезесінің аспаптар тақтасы батырмаларының
екінші тобы көрсеткінің арнайы тақтасын ашады, олар
«Сілтеуіштің»
сол жак терезесі ролін аткарады. Бүл такта Интернетте мэлімет
іздеуді, таңдалып алынған Web-парақтарын экранға шығаруды
(жүктеуді), бұрынғы қарастырылған парақтарға оралуды қамтамасыз
етеді. Оған коса бұл батырмаларды қолдану концепциясы Internet
Explorer 4.0 нұсқасымен келген Web-тораптарының жаңа типтерін
Web-түйіндерін пайдалануды жүзеге асыра алады. Бұл батырмаларды
«Түр*^ Көрсеткі
тақталары»
(Вид-^ Панели
обозревателя)
командалары арқылы да ашуға мүмкіндік бар.
Көрсеткі батырмаларының соңғы тобын арнайы қызмет ету функ-
цияларын орындау үшін пайдаланады. Олар
«Түр->Толык экранды
74
Достарыңызбен бөлісу: | 
