Семинар Зертханалық

 1-6

 1-5

 1-5 

9.1.14. 

. 

 

Гендік инженерия 

Сағат саны: 1   

Тақырыптың негізгі сұрақтары/ жоспары 

1. Гендік инженерия ұғымы 

2. Басқа организмге тасымалданатын қажетті генді бөліп алу 

3. Гендерді тасымалдайтын векторлар 

4. Бактерия плазмидалары және рекомбинанттық ДНҚ құрастыру 

Дәріс тезисі 

Гендік инженерия – молекулалық және жасушалық генетиканың қолданбалы саласы. 

Белгілі қасиеттері бар генетикалық материалдарды (гендерді) in vitro жағдайында алдын ала 

құрастырып, оларды тірі жасушаға енгізіп, көбейтіп, зат алмасу процесін өзгеше жүргізу. 

Бұл  әдіспен  организмдердегі  генетикалық  ақпаратты  көздеген  мақсатқа  сай  өзгертіп, 

олардың геномдарын белгіленген жоспармен қайта құруға болады. 

Гендік  инженерия  ол  функционалдық  активті  генетикалық  құрылымдарды 

рекомбинанттық  (будан)  ДНҚ  молекулалары  түрінде  қолдан  құрастыру.  Гендік 

инженерияның  мәні  жеке  гендерді  бір  организмнен  алып  басқа  организмге  көшіріп 

орналастыру. Бұған рестриктаза мен лигаза ферменттерінің ашылуы мүмкіндік туғызады. 

Рестриктазалар    (рестрикциялық  эндонуклеазалар)  ДНҚ  молекуласын  белгілі  жерлерден 

жеке  үзінділерге  қиып  бөлшектейтін  ыдыратушы  фермент.  Қазір  ДНҚ  молекуласын  бір-

бірінен  өзгеше  120  жерінен  үзетін  500-ден  астам  рестриктазалар  анықталған.  Алынған 

полинуклеотид  бөлшектерінің  (ДНҚ  фрагменттерінің)  комплементарлық  немесе 

«жабысқыш» ұштарын ДНҚ лигазасы бір-біріне «желімдеп» реттеп жалғастырып қосады. 

Осы ферменттердің көмегімен бір ДНҚ молекуласынан қажетті ген бөлініп алынып, басқа 

ДНҚ молекуласының үзінділерімен құрастырылып рекомбинанттық, яғни жаңа будан ДНҚ 

жасалады. 

Одан кейін рекомбинанттық ДНҚ бірнеше әдістермен тірі жасушаға енгізіледі. Жаңа 

геннің экспрессиясы өтеді де, жасуша сол ген белгілейтін белокты синтездей бастайды.  

Бекіту сұрақтары:

 

1. Басқа организмге тасымалданатын қажетті генді бөліп алу 

2. Гендерді тасымалдайтын векторлар 

3. Гендердің өсімдіктерге тасымалдануы және олардың экспрессиясы 

4. Гендік инженерияның мүмкіндіктері мен даму болашағы 

Әдебиет:  

жүктеу 1,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: