Сборник материалов международного научно-практическоого семинара «Научные подходы к экологизации системы образования в условиях развития «зеленой экономики»

221 
шаралары  қиынға  соғады.  Бұл  ретте  арнайы  желдік  және  күн  энергиясын  жинақтайтын 
стансаларды  қондыру  шараларын  ұсынып  отырмын.  Мұндай  стансаларды  орнату  арқылы 
электр тогын тұтынушы көліктердің санының артуына әсерін елеулі түрде тигізеді. Сонымен 
қатар  жасыл  энергияны  пайдаланудың  тікелей  көзі  болып  табылады.  Стансалардың 
максималды  тиімді  жұмысын  қамтамасыз  ету  барысында  генераторлардың  сапасын  әрі 
саның елеулі түрде көбейту арқылы және олардың конструкциялық құрылымдарына шешуші 
өзгерістер еңгізу арқылы қол жеткізу мүмкіншілігіміз бар. Ұсынылып отырған стансалардың 
орнатылуы үлкен экономикалық шығындарды талап етпейді.  
 
 
 
Сурет 8. Күн және жел генераторы 
 
Мұндай  қондырғы  орнатылуына  байланысты,  яғни  орнатылу  биіктігіне  және 
қондырғының конструкциясына байланысты энергияның қажетті 10-нан 15-ке дейінгі көлікті 
тұтындыруына  мүмкіндік  бере  алады.  Станцияның  құрамына  3  жел  генераторын,  2  ауданы 
1м² күн жинақтаушы панельдерін және жинақтаушы аккумуляторды орнату арқылы қажетті 
нәтижені ала-аламыз. Электр көліктерін зарядттау уақыты қомақы уақытты алатындықтан не 
стансалардың санын көбейту арқылы, не стансадағы зарядттау орындарын арттыру арқылы 
бұл мәселені шешу мүмкіндігі бар. 
Тек  электрлік  автокөліктерді  қолданбау  себебі  климаттың  суығына  байланысты  қыс 
уақыттарында  электролиттердің  тез  разрядтталуы  салдарынан  болып  тұр.  Электрмен  қоса 
этанолды  пайдалану  арқылы  бұл  мәселеге  төтеп  бере  аламыз,  себебі  этанол  суыққа  төзімді 
химиялық құрам. Мұндай түрлендірулерді қолдануды ұсыну, әр құраушының кемшіліктерін 
жасырып бірін-бірі толықтыру мақсатында және көліктердің бос тұруынсыз жұмыс жасауын 
қамтамасыз  етуі  мақсатында  ұсынылып  отыр.  Еліміздің  геолокациялық  ерекшелігіне 
байланысты  жасыл  энергияның  тек  бір  түрін  қолдану  қиындыққа  соғады.  Сол  себепті 
этанолдық  және  электрлік  жетекті  көліктердің  біздің  өңірімізде  қолданылуы  бір-бірін 
толықтырушы, экологиялық таза әрі өзіне тән нұсқасы жоқ жаңа заманауи баламалы энергия 
негізіндегі көлік болады деп есептеймін. 
Қорыта  келгенде  баламалы  энергияны  автокөліктерде  пайдалану  арқылы  еліміздің 
экологиялық және экономикалық көрсеткіштерін арттырамыз. Баламалы энергия көздерінен 
энергияны  тұтыну  арқылы  мемлекетіміздің  алдынғы  қатарлы  елдермен  қатарласа  болуына 
үлес қосамыз. 
 
Әдебиеттер тізімі 
1. Щетина В.А., Морговский Ю.Я. и др. Электромобиль. Техника и экономика. 1987 г. 
2.  В.Г.Козин,  Н.Л.Солодова,  Н.Ю.Башкирцева,  А.И.Абдуллин.  Современные  технологии  производства 
компонентов моторных топлив. Учебное пособие. — Казань: КГТУ, 2009. — 327 с. 
 
 
 
 
 

222 
ӘӨЖ 159.1.3 
 
ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ ДЕНСАУЛЫҚ ЭКОЛОГИЯСЫН ҰСТАНУ БАҒДАРЫН 
ҚАЛЫПТАСТЫРУ ЖОЛДАРЫ 
 
Мырқасымова М.А. 
Тараз қ. М.Х.Дулати ат. ТАРМУ, 
 «Психология және педагогика» кафедрасының аға оқытушысы 
 
Аннотация: В статье рассмотривается проблема формирование здорового образа жиз-
ни у подростков и актуальность соблюдение экологию здоровья современном мире.  
Ключевые слова: Экология здоровья, здорового образа жизни 
Annotation: The article considers the problem of forming a healthy lifestyle in adolescents. 
Urgency is the observance of the ecology of health in today's world. 
        Keywords: Ecology of health, healthy lifestyle 
 
Қазіргі  кезде  жастар  арасында  аурулардың  көбеюі,  мамандарды  қатты  алаңдатып 
отырған мәселелердің бірі. Жасөспірімдердің салауатты өмір салтына қатысты білімдері мен 
оны құндылық деп танып, оны нығайту мен жетілдіру бағытындағы іс-әрекетларының төмен 
екендігін айқындап отыр. Сондықтан, салауатты өмір салтына қатысты білімдерін кеңейтіп, 
өздерінің іс-әрекеттері мен денсаулықтарына қарым-қатынасын қайта қарау мүмкіндігіне ие 
болады. 
Елбасы  Н.Ә.Назарбаев  «Қазақстан-2050»  Стратегиясы  қалыптасқан  мемлекеттің  жаңа 
саяси  бағыты  атты  Қазақстан  халқына  жолдауында  адам  денсаулығының  қоғам  үшін 
маңыздылығын  ерекше  атап  өткен.  Ол:  «Денешынықтыру  мен  спорт  мемлекеттің  айрықша 
назарында  болуы  тиіс.  Нақ  сол  саламатты  өмір  салты  ұлт  денсаулығының  кілті  болып 
саналады», - деп көрсеткен. 
Болашақ  жастардың  салауаатты  өмір  сүруі  мен  ел  стратегиясының  негізін  қалайтын 
бірқатар мәселелер анықталған. Олар: 
- салауатты өмір салтына ынталандыру; 
- ауруды болдырмаумен адамдар денсаулығын жақсарту; 
- ішімдік пен темекі тұтынуды қысқарту; 
-  денсаулық мәдениетін ұстану; 
- дұрыс тамақтану және т.б. 
Жеке тұлғаның өз денсаулығына қатынасы, денсаулықтың қоғамдық құбылыс ретінде 
мәнін  Г.Л.Апанасенко,  Н.М.Амосов,  И.И.Брехман  және  т.б.,  мәдениеттану  ғылымы 
тұрғысынан  Л.Н.Коган,  Э.С.Маркарян  салауатты  өмір  салтының  тұрғысынан  тұлғаның 
базалық мәдениеті тұжырымдамаларын жасаған.  
Жасөспірімдер  –  өздерінің  өмір  салтын  ерікті  таңдаушы  субъекті  ретінде,  өз 
денсаулығын  болжап,  оған  құндылық  қатынас  тұрғысынан  саналы  түрде  қайта  қарап,  іс-
әрекеті мен мінез-құлқын өзгерте алатын тұлға.  
  Салауаттану  –  бұл  жеке  тұлғаның,  қоғамның,  табиғаттың  денсаулығы  туралы  ғылым.  Ал, 
денсаулықты  сақтау  және  салауатты  өмір  салтын  қалыптастыру  мәселесі  қазіргі  заман 
талабының  басымдықтардың  бірі  ретінде  жарияланды.  Сондықтан,  бүгінгі  жасөспірімнің 
жалпы  мәдени  дамуының  деңгейі,  білім  алуы,  оның  дене  және  рухани  мүдделерының 
қанағаттандыруы,  өмірі,  болашағы  оның  денсаулық  жағдайының  көрсеткішіне  тікелей 
байланысты. 
Қоғамның  даму  тарихында  салауатты  өмір  салты,  денсаулықты  сақтау,  оны  нығайту 
және  адам  денесының  өзіндік  резервларімен  мүмкіндікларін  дамыту  мәселесі  маңызды 
әлеуметтік-ғылыми мәселе ретінде жалғасын тауып келе жатқандығын көрсетеді.  
Қазақ  халық  ауыз  әдебиеті  жанрында  денсаулық  мәселесі  жүйелі  түрде  насихатталып 
отырған.  Олардың  қай  кезеңде  болмасын  еңбегі  ауыр  болғандығы  тарихтан  белгілі.  Ауыр 
дене еңбегімен айналысқан ата-баба, өз денсаулығын табиғаттың ең үлкен байлығы ретінде 
қабылдаған.  Оны  халықтың  нақыл  сөздерінен  аңғаруға  болады,  онда  денсаулық  туралы