5-тапсырма.
I нұсқа. Біздің цаланыц кац жарты халңы екі секундта цырылып цалды. Жанып, күл
болып кеткендері өртелді. (Үзінді қай бөлімнен алынған?)
II нүсқа. Аспандап жерге найзадай цадалган от тасцыны менің алдыма әкеліп бір
топ адамды үпіп тастады. (Үзінді қай бөлімнен алынған?)
2-деңгей. 1-тапсырма. I нұсқа.
«Ішіне-сыртына» «Жапон балладасы».
Жапон бұқарасы, қойшы, доктор, Жиренше, Танек Урико, Күлтеке, Абылай, Урико-Сан, Айко, Қарашаш, жеңеше, Жанай, жапон қызы, Байсары, жас балалар, оқушылар, жұмыскерлер.
2-деңгей. 1-тапсырма. II нүсқа.
«Ішіне-сыртына»
«Тастың әңгімесі».
Жуаынгер, мрамор, Қасым, Қаратас, Отарбай, Нұрила, балғын жастар, Қайсар, эйелдер, солдат, кәрілер, жүмысшылар, Берден, Сапар, оқушылар, Бейімбет, мектеп қыздары, шалдар.
Сыртына
2-деңгей. 2-тапсырма.
I щ/сқа. Семантикалық карта. «Жапон балладасы».
№
|
Кейіпкер көзі
|
1 Кейіпкер
|
Доктор
|
Қыз
|
Жеңгесі
|
Мрамор
|
[Жат елдің адамы
|
1
|
Мен қазір отыз беске шықтым
|
|
|
|
|
|
|
2.
|
Арқаң Жапонияның географиялық картасындай
|
|
|
|
|
|
|
3.
|
Көздеріңіз жарқырап щр
|
|
|
|
|
-
|
|
4.
|
Бет-аузыңда елеулі еш нәрсе жоқ. Ақ мрамордай бұрыңғы қалпында
|
|
|
|
|
|
|
5.
|
Менің шешем, қа-рындасым бар еді. Солармен хабарла-суға бола ма?
|
|
|
|
|
|
|
6.
|
Қызыл қан азая-азая сарқылып келеді.
|
|
|
|
|
|
|
7.
|
Балалардан кейін қара күйіктің маңайына эйелдер шалдар келеді.
|
|
|
|
|
|
|
8.
|
Сіз енді еркекке лайық шыдаммен тыңдаңыз. Біздің екі қалаға американдықтар атом бомбасын тастаған.
|
|
|
|
|
|
|
9.
|
Жеңеше жан шыныңызды айтыңызшы, көзім не жайда?
|
|
|
|
|
|
|
10
|
Менің бетіме шұбатылған адам ішектері келіп жабысты, адам қаны шашыралы.
|
|
|
|
|
|
|
2-тапсырма. ІІ-нүсқа. Семантикалық карта. «Жапон балладасы».
№
|
Кейіпкер көзі
|
«Арқаның эңгімесіндегі кейіпкер»
|
Урико-Сан
|
Доктор
|
Мрамор
|
Көздің эңгімесі. Қыз.
|
1.
|
Жалпақ тақталардың арасында қүлап келе жаткан адам денелері танылады
|
|
|
|
|
|
2.
|
Орталық бақшаның орны ғана бар, күнім... ал енді дем ал, үн шығарма.
|
|
|
|
|
—
|
3.
|
Бүкіл дүние—қара күйік дала.
|
|
|
|
|
1
|
4.
|
Арқаң енді айта қалғандай: Фудзиматауы да, Асахи тауы да бар.
|
|
|
|
|
—
|
5.
|
Айтып көріп едім. ¥ғына алмап еді.
|
|
|
|
|
_
|
6.
|
Жасым элі қырыққа жеткен жоқ. Кейде үйленгім келеді.
|
|
|
|
|
|
7.
|
Қалайда екі көзден үміт үзе алмаймын. Көздерім қалпынакелсе...
|
|
|
|
|
|
8.
|
Қала төбесінен жарты километр биікте бүрқ етті де, отжолақ аппақ баған орнай қалды.
|
|
|
|
|
—
|
9.
|
Танеко Урико» осы күнге дейін айтпап па едіңіз?
|
|
|
|
|
—
|
10.
|
Хиросима төбесінде атом бомбасы жарылғаннан кейін дүние шулап қарсылық білдіріпті.
|
|
|
|
|
—
|
2-деңгей. 3-тапсырма. I нұсқа.
Әңгіме кестесі. «Жапон балладасы»
Әңгіме жайлы сұрақтар
|
Жауап
|
Әрекет
|
|
|
|
2-деңгей. 3-тапсырма. II нұсқа.
Инсерт. «Жапон балладасы»
2-деңгей. 4-тапсырма.
I нұсқа. Тест.
1 «Арканың эңгімесіндегі» кейіпкердің жасы нешеде?
а) 37 ә) қырыққа жетпеген б) елуге жетпеген
2. «Тастың эңгімесіндегі» қандай тас қайғылы эңгімені баяндайды?
а) мрамор э) қара тас б) тау
3. «Көздің әңгімесі» «Қазақ эйелі» жинағына қандай атпен енген?
а) «Жапон балладасы».
э) «Атом құрбаны».
б) «Көздің эңгімесі».
4. «Арқыньщ эңгімесіндегі» кейіпкер қанша уақыт ессіз жатты?
а) екі ай бойы э) алты ай бойы б) үш ай бойы
5. Екі қалага не себепті атом бомбасы тасталды?
а) Жапон халқын кырып салу уші.
э) Жер бетінен жою ушін.
б) Тәжірибе жасаған көрінеді.
6. «Арқаньщ эңгімесіндегі» кейіпкер ауруханада неше рет жатып, неше рет арқасын
жаматты?
а) 6 рет э) 20 рет б) 10 рет
7. «Жапон әсерлері» деген атпен «Жапон балладасы» Ғ.Мусіреповтің қай шығармалар
жинағында басылып шыққан?
а) үш томдық. II том. Алматы, 1980 ж.
э) үш томдық. I том. Алматы, 1980 ж.
б) үш томдық. III том. Алматы, 1980 ж.
8. Жапонияга атом бомбасын тастағанда қанша халық қырылды?
а) 350 мыңнан астам э) 300 мыңнан астам
б) 400 мыңнан астам
9. «Жапон балладасындағы» қаланың қақ жарты халқы қанша уақытта жанып, күл болып
кетті?
а) 1 минут э) 2 секунд б) жарты сағатта
10 «Арқаның эңгімесіндегі» кейіпкер қазір қандай адам?
а) ақ қанды адам э) қызыл қанды адам б) сұр қанды адам
2-деңгей. 4-тапсырма.
11 нұсқа. Тест.
1. «Арқаның эңгімесіндегі» кейіпкердің арқасы қандай еді?
а) тугел күйген э) Жапония географиялық картасындай
б) жартылай күйген
2. «Көздің эңгімесіндегі» қыз қанша жыл қараңғыда отыр?
а) 20 жыл э) 15 жыл б) 30 жыл
3. «Арқының эңгімесіндегі» кейіпкер қай көшеде тұрушы еді?
а) «Қысқы таң» кварталында ә) «Жазғы таң» кварталында
б) «Кузгі таң» кварталында
4. Қыз жанарынан айырылғанда қанша жаста еді?
а) 15 жаста э) 20 жаста б) 17 жаста
5. Айко кімнің сүйеніші еді?
а) жесір әйелдің сүйеніші ә) жас балалардың сүйеніші
б) аш-жалаңаш туратын 4-5 кемпірдің сүйеніші
6. Жапон елі қандай халык?
а) еңбекқор э) қонақжай, мейірімді б) қатыгез
7. Көргенімді гана айта аламын. Мен адамның цуанышын да, цайгысын да сезінбеймін.
Ненің сөзі?
а) қаратастың э) қу_мның сөзі б) мрамор тастың сөзі
8. «Жапон балладасы» көбіне қандай сөзбен жазылған?
а) кара сөзбен э) ак сөзбен б) қызыл сөзбен
9. Бүл қандай апат?
а) дуниеге екінші келген апат. э) дүниеге үшінші келген апат
б) дүнмеге бірінші рет келген апат, адам жасаған, адамның өзін қыру үшін жасалған
апат.
10. Қаланыц цац ортасында цазір биік тас ескерткіш түр. Оң цолын жогары көтеріп, сүц
саусагымеи аспанды мецзейді. Ол нені нүсқайды?
а) тіршілік көзі жойылмасын дейді.
э) адамдарды мейірімділікке шақырады.
б) бейбітшілікті нұсқайды, аспаннан апат келмеуін тілейді.
Сабақтың қорытындысы: 1 .Сабақ соңында сүрақ қою арқылы жаңа тақырыпты қорытынды-лаймын.
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
Үйге тапсырма: «Жапон балладасы» атты балладаны оқып, мазмұнын эңгімелеу.
Тексердім:
13. Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: «Жапон балладасы» балладасын талдау. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушыларға Ғабит Мүсіреповтің өмірі, шығармашылығы,
«Жапон балладасы» балладасы жайлы толық мәлімет бере отырып, олардың ой-пікірін
қалыптастыру, балладаны талдау.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мэдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, шығармашылық ізденіске баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың түрі: қалыпты сабақ.
Сабақтың эдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: көркем эдебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бүктемелер.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып үжымымен жүмыс жүргізу.
Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, бекіту, бағалау, қорытындылау,
Сабақтьщ барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
Сэлемдесу.
Кезекші мэлімдемесі.
Журнал бойынша түгелдеу.
Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сүрау.
Ғ.Мүсіреповтің өмірі, шығармашылығы жайлы сүраймын.
«Жапон балладасы» эңгімесінің мазмүнын сүраймын.
З.Қосымша сүрақтар қою арқылы өткен тақырыпты қорытындылаймын.
4. Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға Ғабит Мүсіреповтің өмірі, шығармашылығы, «Жапон балладасы» атты балладасын талдаймын, оның композициялық қүрылысы, кейіпкерлері жайлы түсіндіремін Баллада туралы
Орта ғасырда роман елдерінің (француз, испан, итальян) поэзиясында туып, қалыптаскан лириканың ерекше бір түрі - баллада - лиро-эпостык сипаттағы шағын сюжетті өлең. Мүнда ақын өзінің көңіл күйін, толғанысын жырлап қана тынбайды, сол сезімді туғызған себептерді оқиғаға айналдыра суреттеп көрсетеді.
Балладанын мазмүны көбіне тарихи шындық, оқшау фантастикалық хал, ерлік эрекет болып келеді. Баллада өзінің ұзак даму тарихында талай өзгерістерге үшырады: эуелде бір топ адам қол үстасып, би билеп жүріп айтатын эн түрінде көрінсе, кейін сыршыл толғау, енді бірде асқақ эуенді арнау түріне ауысты. Баллада кейін барлық эдебиеттерге тараған.
Қазақ поэзиясында баллада жазу дэстүрі С. Ерубаевтан басталады.
Қазақ әдебиетінде оқиғалы өлеңдердің кейбір нүсқаларын Қ. Жармағамбетов жасаған еді. Оның «Бидай туралы балладасын», сондай-ақ «Мүғалима», «Күзетші» деген балладаларын кезінде өлең сүйгіш қауым жылы қабылдаған.
Ғ. Мүсіреповтің «Жапон балладасын» қарасөзбен жазылған баллада деуге болады. Адамзат тарихында түңғыш қолданылған атом бомбасының ауыр зардабын шеккен жапон халқының жан түршігерлік трагедиясын жазушы поэзиялық леппен, терең сыршыл сезімталдықпен жеткізе білген.
Сабақтың қорытындысы:
І.Сабақ соңында сүрақ қою арқылы жаңа тақырыпты қорытындылаймын.
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
Үйге тапсырма: «Жапон балладасы» атты балладаны оқып, мазмүнын эңгімелеу.
Тексердім:
14. Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың тақырыбы: Тест тапсырмалары. Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: оқушылардың өткен сабақтардан алған білім-дерін тексеру
мақсатында тест жүмысын жүргізу.
ә) дамытушылық: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, сауаттылыққа баулу.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдыққа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтың турі: сын сабағы.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сүрақ-жауап, мэнерлеп оқу, сөздікпен жұмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау. Сабақтың көрнекілігі: тесттер кітапшасы.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып үжымы-мен жүмыс жүргізу. Сабақтың типтері: үйымдастыру кезеңі, жаңа сабақты түсіндіру, қорытындылау, Сабақтьщ барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі,
Сәлемдесу.
Кезекші мэлімдемесі.
Журнал бойынша түгелдеу.
Жаңа сабаққа дайындық.
э) Жаңа сабақты түсіндіру.
Бугінгі жана сабақта оқушылардың өткен тақырыптар бойынша алған білімдерін тексеру максатында тест жұмысын жүргіземін.
Оқушыларға тест парақшалары мен перфокарталарды таратып шығамын да, тест сұрактарына жауап беруін тапсырамын.
Сабақтын қорытындысы:
Сұрақ қою арқылы жаңа сабақты қорытындылаймын.
Тест парақшалары мен перфокарталарды жинап аламын.
Үйге тапсырма: өткен тақырыптарды қайталап келу.
Тексердім:
Әдебиет II тоқсан
аптасына: 2 сағат барлығы: 14 сағат
№
|
Сабақтың тақырыбы мен мазмұны
|
Сағат саны
|
Өтілетін мерзімі
|
Қолданылатын эдіс-тэсілдер
|
1.
|
С.Торайғыров «Шығамын тірі болсам адам болып», «Мен қазақ»
|
1
|
|
|
2.
|
А.Байтұрсынұлы «Қара бұлт», «Анама хат»
|
1
|
|
-
|
3.
|
М.Жұмабаев «Қазақ тілі», «Мен кім?»
|
1
|
|
|
4.
|
С.Сейфуллин «Далада»
|
1
|
|
|
5. 6.
|
Б.Майлин «Даудың басы—Дайрабайдың көк сиыры»
|
1
|
|
|
Әңгіменің тақырыбы мен кейпкерлері.
|
1
|
|
|
7-
|
І.Жансүгіров «Анам тілі», «Домбыра», «Күйге»
|
1
|
|
|
8.
|
М.Әуезов «Біржан сал Абай ауылында»
|
1
|
|
|
9. 10.
|
Абай мен Біржан
|
1
|
|
|
Шығарма «Біржан салдың эсем эндері»
|
1
|
|
|
11.
|
Ғ.Мүсірепов «Автобиографиялық эңгіме»
|
1
|
|
|
12.
|
«Жапон балладасы»
|
1
|
|
|
13.
|
Балладаны талдау
|
1
|
|
|
14.
|
Тест тапсырмалары.
|
1
|
|
|
1. Сабақтың өтілетін мерзімі:
Сабақтың такырыбы: Сұлтанмахмұт Торайғыров «Мен қазақ»,
«Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңдері. Сабақтың максаты:
а) білімділік: оқушыларға Сүлтанмахмұт Торайғыровтың өмірі, шығармашы-
лығы, «Мен қазақ», «Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңдері жайлы толық мэлімет
беру.
э) дамытушылык: ой-өрісін, ойлау белсенділігін, сөйлеу шеберлігін, тіл мәдениетін дамыту, сөздік қорын молайту, шығармашылық ізденіске баулу, олардың ой-пікірін қалыптастыру.
б) тәрбиелік; елін, жерін, Отанын қадірлеуге, адамгершілікке, адалдық-қа,
еңбексүйгіштікке тэрбиелеу.
Сабақтьщ турі: қалыпты сабақ.
Сабақтың әдісі: түсіндіру, суреттеу, салыстыру, сұрақ-жауап, сөздікпен жүмыс, бағалау, бекіту, қорытындылау.
Сабақтың көрнекілігі: көркем эдебиеттер, бейнелі суреттер, рефераттар, бүктемелер.
Сабақтың формалары: жеке баламен, топпен, сынып ұжымымен жүмыс жүргізу.
Сабақтың типтері: ұйымдастыру кезеңі, үй тапсырмасын сүрау, жаңа сабақты түсіндіру, бекіту, бағалау, қорытындылау,
Сабақтың барысы:
а) Үйымдастыру кезеңі.
Сэлемдесу.
Кезекші мэлімдемесі.
Журнал бойынша түгелдеу.
Жаңа сабаққа дайындық.
ә) Үй тапсырмасын сұрау.
Ш.Қүдайбердіүлының өмірі, шығармашылығы жайлы сүраймын.
Қалаған өлеңін жатқа сүраймын.
Қосымша сұрақтар қою арқылы өткен тақырыпты қорытындылаймын.
Оқушылардың берген жауаптарына қарай білімдерін бағалаймын.
б) Жаңа сабакты түсіндіру.
Бүгінгі жаңа сабақта оқушыларға Сүлтанмахмүт Торайғыровтың өмірі, шығармашы-лығы, «Мен қазақ», «Шығамын тірі болсам адам болып» өлеңдері жайлы толық түсінік беремін.
Бүгін біз Сұлтанмахмүт Торайғыровтың шағармашылық жолымен таныса отырып, жиырма жасында жазған өлеңін оқып, идеясын айқындап, тақырыбын ашайық.
Сүл ганмахмүт халық көзін ашуды, заманамен аяқты тең басуды, ақиқат үшін күрескер болуды мақсат етіп қояды.
Сұлтанмахмүттың ақындық түлғасы әрдайым ізденумен, талап кылып, алға үмтылумен өтті. Ол - халыктың ой-тілегін білдіруші. Сондықтан оның бойында оптимистік сипат мол, өршілдік басым. Ол өзін ғана қайрап қоймай, жастарды да «адам болып шығуға» үндеп жар салды. Ақынның патриоттық ой-сырлары да оның лирикальщ каһарманының толғаныс-тебіреністерінен анық сезіледі. Ол туған еліне былайша тіл катады:
Үміт қып менен карайсың,
Көңіліңе медеу санайсың,
Балалыққа жарасам,
Аталыққа жарайсың.
Туған елге деген шынайы сезімдер, оттай ыстық тілектер бұл өлеңде соншалықты шыншыл келісім тапқан. Ел-жұртыңды, халқыңды қалтқысыз сүйе отырып, сол айнымас, абзал сезімді патриоттық іс-эрекетпен үластыру шарт. Осы түрғыдан алғанда ақынның
лирикалык каһарманы асқак арманға да, өршіл рухқа да мейлінше жомарт. Ол адам болуды, азамат болуды бэрінен де жоғары қояды.
Сұлтанмахмүт Торайғыров - қазак халқының XX ғасыр басындағы аса көрнекті ақыны. Ол халық көзін ашуды арман етті. Шығармаларында қазақ аулындағы жағымсыз көріністерді эшкерелеп, халықты өнер-білімге, мэдениетке шақырды.
Сурақ-жауап
Халқымыздың елдің болашағын ойлаған кандай ақын-жазушыларын білесіңдер?..
Сұлтанмахмүт Торайғыров кім?..
- Қандай еңбегін білесіндер?..
Тірек-сызба арқылы
и
сулу Кілі жазыкты?"
:Адасқші өмір
Достарыңызбен бөлісу: |