Сабақтың тақырыбы: Дербес компьютер. Сабақтың мақсаты: Білімділік

дербес компьютермен жұмыс жасай алатын жеке тұлға ретінде

тәрбиелеу

Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.
Сабақтың типі: Дәстүрлі

Сабақтың түрі: Жаңа білім беру сабағы

Көрнекілігі: Слайд, үлестірмелі кесте

Әдіс-тәсілі: Түсіндіру, сұрақ-жауап

Білім – білікке Оқушылар білуі тиіс:

қойылатын талаптар: - компьютер деген не екенін;

• 
  аппараттық құралдардың негізгі жиынына не кіретінін;
  
• 
  компьютердің құрылғыларының міндетін (арналуын);
  
• 
  бағдарламалық жабдықтаманың не үшін керек екенін;
  
• 
  ДК көмегімен не жасауға болатынын;
  
• 
  Жүйелік блоктың алдыңғы панеліндегі батырмалар мен құрылғылардың арналуын;
  
• 
  Жүйелік блоктың ішіндегі құрылғылардың арналуын;
  
• 
  Жүйелік блоктың арғы жағында не орналасқанын;
  
• 
  Процессордың негізгі сипаттамалары мен арналуын;
  
• 
  Компьютердің ішкі жадының түрлері мен арналуы.
  

• 
  Компьютерді қосудыжәне өшіруді.
  

• 
  Бірінші электронды-есептеуіш машина қалай аталады?
  
• 
  «Марк-1» машинасы қандай элементтерден жасалды?
  
• 
  Бұрынғы Кеңестер Одағында бірінші ЭЕМ қай жылдары жасалды? Оны кім жасады?
  
• 
  ЭЕМ буындарын атаңдар. Олардың бір-бірінен айырмашылығы неде?
  
• 
  Қазіргі дербес компьютерлер қай буынға жатады?
  

Информатика сабағында IBM PC типті ДК-лерді оқып үйренеді, олар осындай дербес компьютерлерді алғашқы шығарған американдық компанияның атымен аталған (IBM фирмасының ДК-лері). Бұл типті компьютерлерді дүние жүзінде жүздеген өндірушілер шығарады. Олар өзара өнімділігімен, жадының сыйымдылығымен және бірқатар функционал мүмкіндіктерімен ерекшеленеді. ДК-нің басқа типтері де бар, мысалы, Apple фирмасының Macintosh ДК-і. Бірақ ДК-лердің барлық типтерінің ақпарат өңдеу және адаммен қарым-қатынас жасауының негізгі принциптері бірдей.

Дербес компьютер өнеркәсіп бұйымы ретінде өзара жалғастырушы кабельдермен байланыстырылған бірнеше блоктардан (құрылғылардан) тұрады. Бұлардың номенклатурасы (тізімі) әр түрлі болуы мүмкін, бірақ кез-келген компьютер жұмыс істеуі үшін, үш блоктан тұратын жинақ керек (компьютердің негізгі жинағы). Басқа құрылғылардың барлығы қосымша деп аталады. Оларға принтер, дыбыс колонкалары, құлаққалқа, микрофон, модем, сканер, манипулятор: «маус», трекбол, тәрте (джойстик) жатады.

Компьютердің аталған негізгі жинағының басты элементі – жүйелік блок. ДК жүйелік блогы – компьютердің негізгі тораптары орналасқан тік төртбұрышты қорапша, онда: микропроцессоры мен жедел жады және т.б. бар аналық тақша, адаптерлер, коректендіру блогы, иілгіш және қатқыл дискідегі жинақтауыштар, контроллер, ажыратпалар орналастырылған.

Бұлардан басқа, компьютердің тағы көптеген құрылғылары бар. Оларды енгізу-шығару құрылғылары деп атайыды.

Дербес компьютерлердің барлық элементтерін ақпаратты енгізу-шығару, өңдеу құрылғыларына бөлуге болады.

Енгізу құрылғыларына пернетақта, манипуляторлар, микрофон, модем жатады.

Шығару құрылғылары: монитор, құлаққалқа, принтер, модем, дыбыс бағандары (колонка). Бұл құрылғылардың бәрі ДК-нің аппараттық жабдықтамасына жатады. Бірақ компьютер жұмыс істеуі үшін, оны бағдарламалық жабдықтама қажет. ДК бағдарламалық жабдықтамасыз жай ғана темір-терсек болып қалады. Бағдарламалық жабдықтама аппараттық құралдардың жұмысын басқарады, пайдаланушылар мен бағдарламалардың қолданбалы кешендеріне қызмет көрсетеді, компьютерде нақты мәселелерді шешуге мүмкіндік береді. (пайдаланушы немесе User – бағдарламалармен жұмыс жасайтын және олардың көмегімен өзінің барлық мәселелерін шешетін адам).

Компьютердің мүмкіндіктерін көрсету үшін, төмендегілерді көрсетуге болады:

• 
  дамыту мен оқыту ойындарын;
  
• 
  мәтіндік редактордағы жұмыстарды (мәтінді теру, мәтінді түзету, суреттер қою);
  
• 
  графикалық редактордағы жұмыстарды (қарапайым сурет салу, оның кейбір бөліктерін өзгерту немесе көбейту);
  
• 
  компакт-дискідегі музыкалық жазбаны ойнатуды;
  
• 
  калькулятормен жұмыс жасауды;
  
• 
  Интернетте жұмыс істеуді (суреттер, мәтіндер, Chat - серверлер).
  

Жүйелік блок ішінде ең маңызды құрауыштар орналасқан негізгі торап болып табылады. Жүйелік блоктардың корпусы әр түрлі пішінде болады. Олар коректендіру блоктарымен бірге қойылады (жабдықталады).

Жүйелік блоктың ішінде орналасқан құрылғыларды ішкі деп аталады.

Жүйелік блоктың сыртында орналасқан құрылғыларды сыртқы (периферийный) деп атайды.

пернетақта

магнитті таспа

сканер

маус

принтер

лазерлік дискілер

монитор

ЖЖҚ

тәрте (джойстик)

Оған мыналар енгізілген:

-Жедел жад (ЖЖҚ – жедел жадтайтын құрылғы) –компьютерге қосылған кезде деректерді уақытша сақтауға арналған микросхемалар жиыны.

- Процессор – көптеген математикалық және логикалық операцияларды орындайтын негізгі микросхема.

- Қосымша құрылғыларды қосуға арналған ажыратпалар (слоттар).

Құрылысы бойынша процессор жедел жадтың ұяшықтарына ұқсас ұяшықтардан тұрады, бірақ бұл ұяшықтарда деректер тек сақталып қана қоймай, өзгертіледі де. Процессордың ішкі ұяшықтары регистр деп аталады.

Типтік компьютерде қанша жедел жад болуы керек туралы тұжырымдар үздіксіз өзгеріп отырады. 80-жылдардың ортасында 1Мбайт жадтың өрісі өте зор болып саналса, 90-шы жылдардың басында 4 Мбайт көлем, 90-жылдардың ортасында 8 тіпті 16Мбайт көлімі жеткілікті болып саналды. Бүгінгі таңда типтік деп көлемі 32-64 Мбайт ЖЖқ саналады, бірақ өте жақын уақытта бұл көлем әуелі жалпылай қолданылатын модельдерде де 2-4 есе өседі.

Жедел жад компьютерде модульдер деп аталатын стандартты тақталарда орналасады. Жедел жадтың модульдерін аналық тақшадағы сәйкес ажыратпаларға қондырады.

Жедел жадтың модульдерінің негізгі сипаттамалары жад көлемі (4, 8, 16, 32 Мбайт) және қатынау уақыты (әдетте 50-70- наносекунд – секундтың миллиардтық үлесі).

Компьютерді қосқан кезеңде оның жедел жадында ештеңе – деректер де, бағдарламалар да болмайды, өйткені жедел жад ұяшықтарды секундтың жүзден бір үлесінен артық уақыт зарядтаусыз ештеңе сақтай алмайды, Бірақ процессорға әуелі алғашқы қосу кезеңінен кейін командалар керек. Сондықтан қосқаннан кейін бірден процессордың адрестік шинасында бастау адресі шығады. Бұл ешқандай бағдарламалардың қатысуынсыз әрқашан бірдей ақпаратты түрде өтеді. Процессор қойылған адрес бойынша өзінің бірінші командасына қатысады да, бағдарламамен жұмыс істеуді бастайды. Ал алғашқы адрес жедел жадқа нұсқай алмайды, өйткені онда әзірше ештеңе жоқ, ол жадытың басқа түрі – тұрақты жадтайтын құрылғыға (ТЖҚ-ға) нұсқайды. ТЖҚ микросхемасы әуелі компьтер өшіп тұрғанда да ақпаратты ұзақ уақыт есінде сақтай алады. ТЖҚ-да орналасқан бағдарламаларды «қорғаушы» деп аталады – оларды онда дайындау кезеңінде жазады.

ТЖҚ-ға кіретін бағдарламалар комплексті енгізу-шығару базалық жүйесін (BIOS-Basic Innput Output System) құрады. Бұл пакеттің бағдарламалардың негізгі міндеті – компьютерлік жүйенің жұмысқа қабілеттілігін тексеру және пернетақтамен, монитормен, дискілермен өзара байланысын қамтамасыз ету.
3-ші Тапсырма. Жедел жадтайтын құрылғы (ЖЖҚ) мен ТЖҚ үшін бес бестен дұрыс пайымдау жаз.

Тапсырма өз бетімен орындау және тақырыпты меңгеруін тексеру үшін ұсынылады.
IV. Жаңа тақырыпты бекіту

1. Компьютердің негізгі құрылғысы?

2. Жүйелік блокқа нелер кіреді?

3. Монитордың қандай түрлері бар?

4. Дыбыстық картаның қызметі қандай?

5. Сканер не үшін керек?

6. Принтерлердің қандай түрлері бар?
V. Қорытындылау

1)Үйге тапсырма

Дербес компьютер. Компьютермен танысу. Компьютердің құрылымы. Компьютердің арналуы.