Зертханалық жұмыс №4
Тақырып: Бактерия өсінділерінен препараттар дайындау. Препараттың бояудың қарапайым
әдісі.
Мақсаты: Студенттерді микрооргаиизмдерді микроскопиялық зерттеу әдісімен
таиыстыру.
Материал мен кұрал - жабдыктар: зат, жабынды шынылар
, ойыс, зат шынылары,
микробиологиялық ілмектер.
Жүмыс барысы
Кептелген тамшы әдісі
Жұмыс 5 берілген сұйықтардың біреуін микробиологиялық ілмекпен зат шынысына
тамызады. Егер дақылда бактериялар көп пайда болса, оны алдын ала сумен араластырады.
Жабынды шыныны тамшы қасына көлденең қойып, оны біртіндеп тамшыға түсіру.
Жабынды шыныны абайлап түсірген кезде шынылар арасында микроскопияға кедергі жасайтын ауа
көпіршіктері калмайды.
Тамшы үлкен болмауы керек. Өйткені оны басқан кезде суйықтың жабынды шынының
шетіне шықпауы тиіс.
Препарат жарық және қараңғы жерде зерттелінеді, бірақ кепкендіктен үзақ сақталынбайды.
Ілінгеи тамшы әдісі
Жабынды шынының центріне бактериологиялық ілмек арқылы зерттелетін сүйықтыктың
тамшысыны тамызып, арнайы зат шынысыньщ ойыстығына аударады. Ойыстың шеттерін алдын
ала вазелинмен жағады. Тамшы жабынды шьшысында зат шынысыньщ ойыстығының үстінде
ілініп түру керек. Препарат үзақ сақталынады.
Ілінген тамшыны жазық айнаны қолданып, микроскоп арқылы қарайды. Бүл кезде
диафрагманы тарылту кажет.
Кішкентай үлкейткіш қараңғы бөлікте жақсы көрінетін тамшы шетін тауып алады. Тамшы
шетін кору бөлігінің центріне жылжытып, үлкен үлкейткішке ауыттырып, днафрагманы кеңейту.
Осылай зерттелінетін микроағзаның қозғалмалы немесе қозғалмайтындығын көруге болады.
Жұғындыны дайындау.
Материал мен құрал -жабдықтар:
Майлық емес зат шынылары, бактериологиялық ілмек, спирттік, фильтрлейтін қағаз
кесінділері, препараттар үшін көпірі бар кристаллизатор, суы бар жуғыш, фуксин, метилендік көк,
генцианвиолет сияқты бояулардьщ, сулы ерітінділері, таза микроағзалар, картой түндырмасы,
бүршақ, садыра және т.б.
Жұмыс барысы
Этил спиртынде және күкірт эфирінің қоспасында сақталынатьш зат шынысын спирттің
жалынында қүрғатады. Жаңғыишен зарарсыздырылған бактериологиялык ілмекпен зат шынысьщ
центрінен зерттетін материал жүғындысын тигізеді. Егер микроағза дақылы тығыз қоректік ортада
өсірілген болса, алдын ала зат шынысына су тамызып, содан соң бактериологиялык ілмекпен
кішкене материал салып жүғынды жасайды. Жүғындыны ауада кептіреді, содан тіркейді.
Микроағзалардың жұғындыларьш әдетте, термиялық түрде тіркейді. Жұғьгады жоғары үстап
шыныны 2-3 рет жанғьпп жальшынан өткізеді.
Микробтардың жасушасының күрылысын зерттеу үшін жүғындының химиялық тіркеуін
қолданады; тіркейтін сүйықтықты жұғынды бетіне жағып, мысалы этил спиртімен күкірт эфирінің
қоспасын 1:1 келемде, тіркеу уақыты 10 мин, немесе препаратты өткізгіштерде Петри ыдысьгаа
жүғындыны тіркейтін тамшы үстіне қою, мысалы 40 % - ті формалин тіркеу уақыты бірнеше
секунд (қосымшаны карау).
Жүғындыны тіркеу микроағзалардың тіршілік етуіне әкеледі. Шыны бетіне тығыз жабысын
және микробтардьщ бояуға әсерлеуіне әкеп соғады.
Тіркелген жұғындыньщ бетіне кез келген бояғьпшы 2-3 минутка кұйып, оны бояйды
(метилендік көк, генцианвиолет, фуксин). Содан кейін бояуды жұғындыдан жұғьгаі арқылы шайып,
препараттың төменгі бөлігін фильтрлейтін қағаз кесіндісімен сүртіп, ал жоғарғысын жүғындыға
тиіспей келденен күрғату керек. Содан соң препаратты ауада немесе спирттік жалында қүрғатады.
Дайын жұғьгадьгаы майлы иммерсия объективін пайдаланып, микроскопиялау.
СҰРАҚТАР:
1.
Бури бойынша капсулалардың боялу әдісі
2.
Антони бойынша капсулалардың доялу әдісі
3.
Тинси бойынша капсулалардьщ боялу әдісі
4.
Олилянск бойында капсулалардың боялу әдісі
5.
Леффлер бойынша капсулалардьщ боялу әдісі
6.
Гликоген мен гранулездардың боялу әдістері
7.
Майдың боялу әдісі
Зертханалық жұмыс №5
Тақырып: Күрделі бояу әдістері. Грам және Михин әдістерімен бояу.
Микроағзалардың көбінде ядролық мембранадан цитоплазмадан істелген ядролары жоқ.
Қалыптасқан ядро тек жоғары дамыған -цсроағзаларда: ашыткыштарда, саңырауқүлақтарда және
йК
собактерияларда ғана кездеседі. Қалған микроағзалардың цитоплазмасында ерекше
химиялық реакциялармен құрамында ДНҚ-сы бар үзілетін құрылымдар анықталды. Оларды
бактериялық ядро немесе нуклеоид деп атайды.
Бактериялық ядро жасушаның тұқым қуалау қасиеттерін тасушы және ұрпаққа осы
қасиетгерді беретін фактор болып табылады. Бактериялық ядро ширатылып, сақинаға түйықталған
ДНҚ-ньщ ұзын жібімен көрсетілген хромосомамен тендестіріледі. ДЩ-ньщ сақиналық пішіні
Eschericha coli-да анықталған.
А.А. Имшенский мен А.Н. Белозерскийдің жұмыстарында бактериялық жасушаның
цитоплазма құрамында РНҚ өте көп мөлшерде бар екені көрсетілді. Ол ядроның ДНҚ-сы сияқты
ядролық бояулармен боялады. Сондықтан препараттарда бактериялық ядроны табу өте қиын.
Бактериялық ядроны бояу әдістердің көбі жұғынды тұз қышкыльшда гвдролиздеу аркылы
цитоплазмадағы РНҚ-ны альш тастап, ДНҚ-ны бояуда негізделеді.
Материалдар жене құрал-жабдықтар
Жабынды шыны, микробиологиялык. ілмек, спирт шамы, препараттарға тұғырығы бар
кристаллизатор,суы бар шайғыш, су моншасы, термометр, шынының кесінділері бар Петри
шынысы, пипетка, химиялық стакан, 1-2 мл-ге арналған стерильді пипеткалар, стерильді суы бар
пробирка, осмиев кышқылдың 2%-тік ерітіндісі, тұз қышқылыньщ 1н ерітіндісі, формалиннің 1%-ті
ерітіндісі, фуксиннің 1%-ті ерітіндісі, микроскоп, бактериялардың тәуліктік культуралары.
Жұмыс барысы
Бактерияның тәуліктік культурасынан суспензияны дайындап жұғынды жабынды
шынысына жағады. жұғынды ауада қүрғатады да, 2-3 мин. ішінде осмиев қышқылының 2%-тік
ерітіндінің буымен бекітеді. жұғынды Петри шынысының түбіне бекіту үшін бекіткіштің 2-3
тамшысын салады, ал жабынды шынысын шыныларның кесінділеріне жүғынды төмен қарап
салады.
Содан кейін жұғынды түз кышқылыньщ 1н ерітіндісінде 60°С температурада 2-3 мин.
гидролизге үшыратады да, дереу препаратты сумен жуады. жүғындың гидролизін су моншасына
салынған түз қьшщылы бар химиялық стаканға салу арқылы жүргізеді. Сосын жүғьшды 1,5 мин-
қа формалиннің 1%-ті ерітіндісін қүяды да, қайтадан сумен шаяды. Жүғынды 1-2 мин. негізгі
фуксиннің 1%-ті сулы ерітіндімен шаяды, ауада құрғзтады да микроскоптайды.
Препараттағы цитоплазманың қызғылт түсінде нуклеоид ерекшеленеді. Ол ашық
малина түске боялған жасушаның ортасында жатқан белгілі пішіні жок түзіліс немесе полюстарға
жақынырақ орналасқан екі денешік ретінде көрінеді.
Тапсырмалар:
1. Оқутышының алғы сөзі
2. Бактериялар спорасын боялу әдісімен танысу (практикум 35бет)
3. Мәдениеттер коспасынан мазоктар дайындау
4. Грам әдісі бойынша бактериалдық препараттардың боялу әдісін үйрену (практикум 46-47 бет)
5. Грам бойынша боялган препараттық микробтық пейзажын микроскоп арқьшы көру. Грам теріс
және грам оң микроб клеткаларын кору
6. Препараттардың микроскоптық суретін дәптерге салу
СҰРАҚТАР:
1. Бактерия спораларының боялу әдісі
2. Грам бойынша бактериялардьщ боялу әдісі
3. Грам оң жэне грам теріс бактериялар түсі қандай болады?
