Сабақтың мақсаты: романның мазмұнын меңгерту

1.Ғашық жүректердің арасындағы жазылған сырлы да мұңды хаттарға назар аударту (Оқушыларға мәнерлетіп оқыту).

2.Хаттың жазылу стиліне көңіл бөлу.

3

Шығарма мәтінінен троптың түрлерін,тұрақты тіркестерід,мақал-мәтелдерді,көнерген сөздерді тауып дәптерлеріне жазу.

Шұға Қандай? Кім? Күлзипа

Әбдірахман Зәйкүл

Базарбай Айнабай

Проблемалық сұрақтар

1.Шұғаның өліміне кім кінәлі?

1-оқушы: Менің ойымша Шұғаның өліміне сол кездегі қоғам кінәлі.

2.Жазушының шешімімен келісесің бе?

2-оқушы: Мен жазушының шешімімен келіспеймін.Соншалықты әдемі,сымбатты,сұлу Шұғаны азапты жолмен өлтіргеніне қарсымын.Шұға - өз сүйгеніне қосылып,бақытты болатын кейіпкер.

3.Бұл күнде Шұға сияқты қыздар бар ма?

3-оқушы: Бұл күнде Шұға сияқты қыздар бар деп айта алмаймын.Сыртқы сұлулықтары ұқсайтын шығар,бірақ ішкі жан дүниесі тура Шұғадай махаббатына берік қыздар бар деп айта алмаймын.Әлде қазір заман басқа болған соң ба?Мен өз ата-анама қарап,олардың бір-біріне деген сүйіспеншілігін,сыйластығын көріп олар да осы заманда өмір сүріп жатыр ғой деп те ойланамын. «Бес саусақ бірдей емес қой»,сондықтан көпке топырақ шашудан аулақпын.

4.Жазушы шығармасын « ... Шұға десе,Шұға еді-ау!» деген өкінішпен аяқтайды,сен болсаң қалай жазар едің?

4-оқушы: Мен де Шұғаның әдемілігіне,абройына,беделіне орай «Шұға десе,Шұға еді» деп аяқтайтын едім,бірақ өкінішпен емес,мақтанышпен.Қазақта осындай,жігіттердің бәрі ғашық болған,сұлулығына ақылы сай қыздардың бақытты болуын қалаймын.Сондықтан сүйгені Әбдірахманға қосып,балалы-шағалы бақытты жанұя қылып басқа жастарға үлгі етер едім.

5.Міржақып Дулатұлының «Бақытсыз Жамал» романындағы Жамал тағдырымен ұқсастығын салыстыру

Сабақты бекіту: Сабақты мақалмен,қанатты сөздермен тұжырымдау

Үйге тапсырма: «Арман болып өткен махаббат» атты «Шұғаның белгісі» хикаятының мазмұнынан сценари құру (9-10 минуттық)

Бағалау. 17-20 ұпай жинаған оқушыға «5» (көк түсті)

14-16 ұпай жинаған оқушыға «4» (қызыл түсті)

9-13 ұпай жинаған оқушыға «3» (сары түсті).

Рефлексия.

Сабақтың жеке өзіңе берері болды ма?

Оқушы жауабы:

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

а) оқушылардың ойлау қабілетін,сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

ә) оқушылардың бойына әдептілік,инабаттылық,қарапайымдылық қасиеттерін қалыптастыру;

б) сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға дағдыландыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген Ғ.Мүсіреповтың өмірбаянын,шығармашылығын сұраймын. 1.Ғ.Мүсіреповтың «Оянған өлке» тындысы қазақ әдебиетіне несімен жаңалық болып қосылды?

2.Ғ.Мүсірепов әдебиеттегі сөз құдіретін түсінген қазақ сөзін қадірлеп өткен қаламгер екені белгілі,бұған өзің қандай мысал келтіресің?
б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Қазақ әдебиетінде қарапайым еңбек адамының көркем бейнелерін сомдаған Ғ.Мұстафин 1902 жылы Қарағанды облысында туған. Ауыл молдасынан хат таныған соң 1916 жылы орысша-қазақша мектептің 4-сыныбына оқуға түсіп,бір жылдан кейін бітіреді.1918-1925 жылдары жаңа құрылған ауылдық кеңестің жұмыстарында қызмет етеді.Қазақстандағы жаңа құрылыс өзгерістері,заманның қилы кезеңдеріндегі адамда тағдырын көркем кестеге түсіру жазушы өмірінде Қызылорда қаласында жоғарғы сотта қызмет еткен кезеңінен басталады.Ғ.Мұстафин өзі куә болған,сотқа түскен қағаз беттеріндегі адамдар жайында хабарлама,очерк,фельетондарын «Еңбекші қазақ» газетіне жариялай бастайды.Алғашқы еңбегі «Ер Шойын» 1929жылы жарияланды.Жинаққа «Сәрсен мен Боқаш», «Ер Шойын», «Қан», «Қашқын» т.б. әңгімелері енген.Шығармалары еңбек,тап күресі тақырыптарын қамтыды.

1916 жылы орысша-қазақша мектептің 4-сыныбнда оқиды.

1918-25 ж.ж. жаңа құрылған ауылдық кеңестің жұмыстарында қызмет етеді.

1929 ж. алғашқы кітабы «Ер Шойын» жарияланады.

1930-33 жылдары Қарағанды қаласында кен орнында жұмыс істейді.

1933 жылы «Қарағанды пролетариаты» газетінің жауапты секретары қызметіне тағайындалады.

1938 жылы Алматы қаласына көшіп келеді.

Кітаппен жұмыс:

Кітаптан Ғ.Мұстафиннің шығармаларын оқып,құрылысына қарай талдайды.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

б) туған жердің табиғатын сүйе білетін,оған құрметпен қарай алатын көзқарасқа тәрбиелеу.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген Ғабиден Мұстафиннің шығармаларын,өмірбаянын сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

Ғ.Мұстафиннің дүниеге келген шақтағы қазақ даласының жай-күйі туралы айтып көр.
б) Жаңа сабақты түсіндіру.
1939жылы «Өмір мен өлім» атты тұңғыш романын жазады.1939-1948 жылдары «Әдебиет майданында (қазіргі «Жұлдыз») қызмет етеді.1942 жылы «Айқап» пьесасын, «Тұтқын», «Құлаған құз», «Керуен» әңгімелерін жазады.1945 жылы «Шығанақ»,1948 жылы «Миллионер» шығармалары жарияланды.1952 жылы жазылған «Қарағанды», «Дауылдан кейін» (1960), «Көз көрген» романдары – оқырман қауымның ықыласына бөленген шығармалар.Жазушының «Шығанақ романы 1945 жылы жарық көрді.Шығарма адам мен табиғат арасындағы үйлесімді жаңа қырынан көрсетті.Адамзаттың қажетін тек табиғаттан алуға үйренген қам-қарекетінің екінші жағын ашуды мақсат еткен.Бұл шығанақ бейнесімен ашылған.

«Миллионер романы (1948) «Шығанақ» романында суыртпақтап басталған ұжымдық еңбек жемісін кең көлемде ашты.Жазушы соғыстан кейінгі күйзелген елдің болашағын жарқын да,шат тұрмыс,бай-бақуатты қалыпта көрсетеді.

«Қарағанды» романы(1952) – Қазақстандағы өндірістің дамуын,жұмысша табының туып,қалыптасқанын көрсетететін шығарма.Жұмысша тақырыбы,әрі Қарағанды өңіріндегі өндіріс жазушы өміріне таныс. «Дауылдан кейін»(1959), «Көз көрген» (1963).

Ғ.Мұстафин шығармалары – қазақ даласының,қазақ халқының тарихы.Өсу,даму,өркендеуінің шежіресі.Сондай-ақ,жазушы шығармалары – жақсылыққа сенген,бақытты келер күннен күткен халық үмітінің көрінісі іспеттес.

1. 
   Ғ.Мұстафиннің өскен ортасы,жетілген жері жөнінде не білесің?
   
2. 
   Ғ.Мұстафин сондағы Ш.Берсиев бейнесі несімен қызықтырады?
   
3. 
   Жазушының «Миллионер» туындысы бүгін қандай мәселелерді қозғайды?
   

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

ә) Тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін,Отанын сүюге тәрбиелеу;

б) Оқушыларды сабақ барысында мәнерлеп оқуға дағдыландыру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,баяндау т.б.

Сабақтың көрнекілігі: кітаптар

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы: а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген Ғабиден Мұстафиннің шығармаларын,өмірбаянын сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Ғ.Мұстафиннің өскен ортасы,жетілген жері жөнінде не білесің?

2.Ғ.Мұстафин сомдаған Ш.Берсиев бейнесі несімен қызықтырады?

Ұлы Отан соғысы кезінде әдебиеттің басты мақсаты ерлікті дәріптеу,отансүйгіштікке баулу,ел мен жерді қорғау мәселелерін көтеру болды.Әдебиет жауынгерлік тақырыпты жаңа бір қырынан қайта көтерді.Әдебиет соғысқа қарсы тыныштықты,ізгілікті, басқыншылыққа қарсы бірлікті,туысқандықты,махаббатты,елдікті қойды.Соғыс кезінде поэзияда өлең,ән,ода,лирикалық толғаулар көп шықты.Елге,жерге деген сағыныш,басқыншылыққа,соғысқа қарсылық,лағынет айту,жан дүниесінің сезімдері өлең болып төгілді.Публицистикалық шығарамалар,очерктер жазылды.Фольклор оқиғаларының негізінде бірнеше пьеса,опера т.б. өнер туындылары жарық көрді.

2.Бұрынғы батырлар жыры мен кейінгі соғыс уақытындағы шығармалардың қандай ұқсастық пен айырмашылығы бар деп ойлайсыңдар?

3.Соғыс қазақ әдебиетіне қалай әсер етті?

Білімді бағалау: Оқушылардың жааптарына қарай білімдері бағаланады.

Үйге тапсырма: Соғыс кезіндегі қазақ әдебиетін,және шығармаларды оқып келуге беремін.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

а) Оқушылардың ойлау қабілетін сабаққа деген қызығушылығын арттыру және негізгі мәселелерге аса көңіл бөлуге үйрету;

ә) сөйлеу тілін сөз мағынасын түсініп шапшаң ой қорыта алуға,мәнерлеп оқуға дағдыландыру;

б) Туған жердің табиғатын сүйе білетін оған құрметпен қарай алатын көзқарасқа тәрбиелеу.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Қазақ әдебиетінің соғыс соғыс кезіндегі шығармалары несімен ерекшеленеді?

2.Соғыс кезіндегі әдебиеттегі образдар қалай пайда болады деп ойлайсыңдар?

3.Соғыс қазақ әдебиетіне қалай әсер етті деп ойлайсыңдар?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

1956 жылы И.Сталин өлген соң партияның ХХ сьезі жеке басқа табынушылықты сынға алды.Қоғамдағы,саясаттағы өзгеріс,орын алған бұрмалаушылықты жою мәселелерінің ашық сыналуы әдебиет пен өнерге де ықпал етті.Шығармашылық еркіндікке,тарихи шындықты,дәстүр сабақтастығын жалғауға мүмкіндік туды.Бұл әдебиеттің сапалы дамуына,көркем шығармалардың жарық көруіне мүмкіндік берді.

Соғыстан кейінгі жылдарда қазақ поэзиясы көркем бейне жсау,өлең,құрылысы,тақырыбы,идеяның берілуіндегі көркемдік әдістер жағынан әдебиетке жаңа ізденіс,тың серпіліс әкелген кезең болды.Бұл Ғ.Орманов,Ә.Тәжібаев,Қ.Аманжолв,Ә.Сәрсенбаев,С.Мәуленов,Ж.Молдағалиев өлеңдерінде көрініс тауып,кейіннен 50 жылдар соңынан бергі жазылған М:Мақатаев,Қ.Мырзалиев,Т.Молдағалиев,Ж.Нәжімеденов,Т.Айбергенов т.б. шығармаларында өзгеше көркем сипат алды.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

а)әдебиет пен саясат арасындағы байланыс туралы түсінік беру;

б) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін Отанын сүюге тәрбиелеу.

1.Қазақ әдебиетінің соғыс соғыс кезіндегі шығармалары несімен ерекшеленеді?

2.Соғыс кезіндегі әдебиеттегі образдар қалай пайда болады деп ойлайсыңдар?

3.Соғыс қазақ әдебиетіне қалай әсер етті деп ойлайсыңдар?

Кітаптан Ұлы Отан соғысынан кейінгі мол қырғыннан аман қалған жазушыларға хронологиялық таблица жасайды.

1.Тәуелсіз әдебиеттің басы 60 жылдардан басталады деген пікірге қалай қарайсыңдар?

2.60 жылдар әдебиеті жөнінде өз түсініктеріңді айтып көріңдер
Білімді бағалау: Оқушылардың жауаптарына қарай білімдері бағаланады.
Үйге тапсырма: 60 жылдардағы қазақ әдебиетін оқып келуге беремін.
Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

Сабақтың тақырыбы: Шығарма

Сабақтың мақсаты:

а) логикалық ойлау қабілеттерін,өмірге деген көзқарасын дамыту.Шығармашылық белсенділіктерін шыңдау;

б) тәрбиелік мәні бар мысалдар келтіре отырып оқушыларды елін,жерін Отанын сүбге тәрбиелеу.

Шығармаға жоспар жасауға және ол бойынша жазуға үйрету.

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

(1915-1983)

а)жазушының өмірінен мәлімет бере отырып ерлікке,адамгершілікке баулу;

ә) логикалық ойлау қабілеттерін,өмірге деген көзқарастарын дамыту; б) сабақ барысында оқушыларды мәнерлеп оқуға машықтандыру.
Сабақтың түрі: баяндау

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,хрон. кестені тол.

Сабақтың көрнекілігі: кітаптар

Пәнаралық байланыс: тарих

Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Соғыс кезіндегі қазақ әдебиеті жайлы не айтасыңдар?

2.Соғыстан кейінгі әдебиетке кімдердің шығармаларын жатқызасыңдар?

Бес поэма,төрт пьеса,үш киносценарий,он алты роман жазған қаламгердің берекелі таланты – қазақ халқы өмірінің ғасырлар панорамасын көрсетіп берді.Көпғасырлық тарих,ұлттық зиялы қауымның қалыптасу кезеңіндегі трагедиялар,колхоздастыру дәуірінің шындығы.Ұлы Отан соғысына қазақтардың қатысы,тың игеру жылдарының хикаясы,Маңғыстау майданы,геологтар,мүсіншілер,артистер,жазушылар тағдыры – Ілияс Есенберлиннің романдар сериясындағы өзекті тақырыптар.

2.І.Есенберлин шығармашылығы неліктен поэзиядан бастау алады деп ойлайсыңдар?

Күні: Пәні: қазақ әдебиеті Сыныбы: 11

(1915-1983)

а)І.Есенберлин өлеңдерінің мазмұнын меңгерту,көркемдік ерекшелігін ашу.Көркем поэзияның сөз өнерінің құдіретін таныту;

ә) көркем поэзияға деген қызығушылықтарын,эстетикалық талғамдарын кеңейту;

б) Сабақ барысында оқушыларға мәнерлеп оқуға машықтандыру.

Оқушылармен амандасу,түгелдеу,оқу құралдарын тексеру.Сыныптың тазалығына көңіл бөлу.Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

Үйге берілген І.Есенберлиннің өмірбаянын сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.І.Есенберлин өмір сүрген кезеңі туралы не білесіңдер?

2.І.Есенберлин шығармашылығы неліктен поэзиядан бастау алады деп ойлайсыңдар?