СабақҚа арналған әдістемелік өҢдеу сабақтың тақырыбы: Сезіну.Қабылдау.Ұсыну. Елестету. Ес және назар

Дарындылық - адамның белгілі бір іске деген айрықша қабілеттілігі, өмірдің қандайда бір саласында өзін ерекше қырынан көрсетуі. Талант

жүктеу 1,09 Mb.

бет	8/8
Дата	08.02.2018
өлшемі	1,09 Mb.
	#9016
түрі	Сабақ

1 2 3 4 5 6 7 8

Дарындылық - адамның белгілі бір іске деген айрықша қабілеттілігі, өмірдің қандайда бір саласында өзін ерекше қырынан көрсетуі.

Талант - бұл адамның белгілі бір іске деген айырықша қабілеттілігі. Өмірдің қандай да саласында өзін ерекше бір қырынан көрсетуі.

Данышпандық қасиет адамның жалпы және арнаулы қабілеттерінің жинақталып, ерекше нәтижелерге қол жеткізуі. Адамның ақыл ойы мен іс-әрекетінің ең жоғары дәрежесіне көтерілуі.

Сурет-16

3 Білім деңгейін көрнекілік және оқытудың техникалық құралдарының көмегімен бақылау(25-30 мин): Фронтальды сұрау арқылы теориялық білімдерін сұрау.
1.Сұрақ Түйсік анықтамасы және түйсіктің пайда болуына қажетті құралдар

Жауабы:

Түйсіктер дегеніміз дүниедегі заттар мен құбылыстардың біздің сезім мүшелерімізге әсер ету арқылы пайда болып, сол заттар мен құбылыстардың жекелеген қасиеттерінің миымызда бейнеленуі.

1.Қандай да болсын сезім органдарына әсер ететін зат немесе құбылыс қажет. Демек, заттың немесе құбылыстың сезім органдарына әсері негізінен сезімдік жүйкенің аяқталған тармақтарының тітіркендіргіштерінде аңғарылады, осы зат, құбылыс тітіркендіргіш деп аталады.

2.Түйсінуші құрал қажет . Бұл құрал 3 бөліктен тұрады:

а. сезім мүшелерінен (рецептордан), онда сезгіштік жүйкенің соған сәйкес перифериялық тармақтары орналасқан. Сезім мүшелері дегенді басқаша түйсік мүшелері деп атаған дұрыс болар еді. Сезім органдары деп ауызекі сөйлеу тілінде айтылғанымен, түйсік мүшелері деп айтқан дұрыс болады. «Сезім»- бұл өз алдына дербес психикалық үрдіс.

б. өткізгіш жолдан, демек сезгіштік жүйкенің сол бөліктерінің, ол арқылы қозу перифериялық аяқталған жүйкеден ми орталығына жеткізу.

в. бас ми қыртысындағы сәйкесті ортадан (жасушылар жүйесі), онда жүйкелік қозу психикалық құбылысқа-түйсінуге өтеді.

2 Сұрақ. Түйсіктердің мүшелері қайда орналасқанына және қайдан тітіркендіргішті алуына байланысты бөлінетін топтар :

Жауабы:

Экстерорецепторлар ағзаның сыртқы бөліктерінде орналасқан - оған жататындар: көру, есту, иіс, дәм, сипай сезу (тері) мүшелері жатады. Бұл көп жағдайда сыртқы сезімдердің мүшелері деп атайды. Олардың көмегімен біздің ағзадан тыс жатқан заттар мен құбылыстардың қасиеттерін бейнелейді. Түйсіктер бұл мүшелерге сәйкес (көру, есту және т.б.) экстерорецепторлар деп аталады.

Проприорецепторлар бұлшық еттерде, сіңірлерде, буындарда орна-ласқан. Бұл мүшелердің көмегімен біз әртүрлі қозғалыстарды және біздің ағзамызды, оның жекелеген мүшелерін түсінеміз. Осы түйсіктер проприорецепторлар деп аталады. Бұл түйсіктер- бұлшық ет, қозғалыс (кинестетикалық) және тепе-теңдік (статикалық).

Интерорецепторлар дененің ішкі мүшелерінде ішек қарында, өкпеде орналасқан. Ол рецепторлардың көмегімен ас қорыту, тыныс алу, қан айналысы және т.б ішкі мүшелерде тітіркендіргіштердің әсерімен алынатын түйсіктер және т.б айтады. Бұл түйсіктер интерорецепторлар деп аталады. Олар негізінен органикалық түйсіктер.

3.Сұрақ Көру түйсіктерин сиппаттама беріңіз :

Жауабы:Көру түйсіктеріне түсті және жарықты білдіретін түйсіктер жатады. Біздің түйсінетін түстеріміз хроматикалық және ахроматикалық деп екіге бөлінеді.

Хроматикалық түстерге кемпірқосақтың түстері жатады: қызыл, сары, жасыл, көк, қара көк, күлгін.

Ахроматикалық түстерге ақ, қара және олардың арасында орналасқан қоңыр түстер жатады.

Көру түйсігінің мүшесі көз болып табылады. Ол негізінен көз алма-сынан және одан шығатын көру жүйкесінен тұрады. Көз алмасы үш түрлі қабаттан тұрады: сыртқы, тамырлы, торлы., гүрсілдеу, ұрғылау және т.б). Есту түйсіктерінің мүшесі құлақ болып табылады.

4. Ес дегеніміз не?

Жауабы: Жеке тұлғаның тәжірибесін есте қалдыру, есте сақтау және кейін есте қайта жаңғыртуын ес деп атаймыз.

5. Ес формалары мен түрлеріне қарай қалай жіктеледі?

Жауабы: Ес формалары мен түрлерін жіктеу үшін бірнеше негіздемелер баршылық. Бұл жағдайда естің жекелеген түрлері үш негізгі өлшемдерге сәйкес жіктеледі:

1) іс- әрекетте үстемдік ететін психикалық белсенділіктің сипаты бойынша есті қозғалыс, эмоциялық, бейнелік және сөздік-логикалық ес деп бөледі

2) іс - әрекет мақсаттарының сипаты бойынша ырықсыз және ырықты ес деп бөледі

3) материалды есте қалдыру және есте сақтау ұзақтығы бойынша қысқа мерзімді, ұзақ мерзімді және жедел ес деп бөледі.

6. Ес үрдістері қандай түрлерге бөлінеді?

Жауабы: Ес үрдістері бірнеше түрге бөлінеді: Есте қалдыру, есте сақтау, қайта жаңғырту, тану және ұмыту.

7. Реминисценция дегенміз не?

Жауабы: . Алғаш есте қалдырған материалды неғұрлым толық және дұрыс түрде қайта еске түсіруді реминисценция (латын сөзі- reminiscentia- қазақшалағанда еске алу, жаңғырту мағынасында қолданылады) деп атайды.

8. Назар немесе зейін деп нені айтамыз?

Жауабы:
Порттар
Назар немесе зейін деп –адам санасының қоршаған ортадағы белгілі заттар мен құбылыстарға белсенді бағытталуын айтады. Зейін- басқалардың ішінен адамды қоршаған көптеген заттар мен құбылыстарды бөліп көрсету.

9. Негізінен зейін нешеге түрге бөлінеді және қандай болып?

Жауабы: Негізінен зейін екіге бөлінеді: еріксіз және ерікті. Кейбір психологтар еріксізді бейжай зейін, ал еріктіні белсенді зейін деп атайды.

10. Зейіннің негізгі қасиеттері нелер тән?

Жауабы: Зейінге бірнеше қасиеттер тән, олардың ішіндегі негізгілеріне: ауыспалылығы, орналасуы, көлемі, күші мен тұрақтылығы, шоғырлануы жатады.

11. Ойлау дегеніміз не?

Жауабы: Ойлау – тек қана адамға тән қоршаған ортаны ми арқылы бейнелеудің жоғарғы түрі, ерекше күрделі танымдық психикалық үрдіс.

12. Абстракция дегеніміз не?

Жауабы: Абстракция- бұл заттар мен құбылыстардың негізгі қасиеттері мен белгілерінің ойша бөлініп берілуі. Абстракциялау үрдісінде заттың бөлініп алынған белгісі басқа белгілерден тәуелсіз ойланады және ойлаудың дербес объектісі болып табылады. Мысалы, әртүрлі анық объектілерді бақылауда: ауа, шөлмек, су және т.б., олардың ішіндегі жалпы, ортақ белгі- анықтықты алып, жалпы сол туралы ойлаймыз.

13. Пікір дегеніміз не?

Жауабы:Пікір – мұндағы қоршаған ортадағы заттар мен құбылыстардың арасындағы байланыстар мен қатынастар және олардың қасиеттері мен белгілері бейнеленеді. Пікір- бұл қандай да болсын ережені бекіту немесе жоққа шығару түрінде іске асатын ойлаудың түрі.

14. Жалпылау дегеніміз не?

Жауабы: Жалпылау - бұл ойлау арқылы бейнеленетін көптеген ұқсас заттардың мәнді белгілерінің осы заттар туралы бір ұғымда ойша бірігуі. Мысалы, алмада, алмұртта, апельсинде және т.б. ұқсастық белгілері бір «жеміс-жидек» деген ұғым арқылы беріледі, жалпылама ойлау абстракциялық іс-әрекетімен тығыз байланысты.

15. Ұғым дегеніміз не?

Жауабы: Ұғым - бұл заттар мен құбылыстардың жалпы және маңызды қасиеттерін бейнелейтін ойлаудың түрі.

16. Индукция дегеніміз не?

Жауабы: Индукция дегеніміз- бірнеше жалқы немесе жеке пікірлерден жалпы бір пікір жасау.

17. Дедукция дегеніміз не?

Жауабы: Дедукция- бұл жалпы пікірлерден, деректерден жеке пікірлерге, деректерге көшудің, жалпы заңдылықтары мен ережелерін білу негізінде жекелеген деректер мен құбылыстарды пайымдаудың тәсілі.

18. Сөйлеу дегеніміз не?

Жауабы:
Порттар
Сөйлеу - бұл тілдің көмегімен адамдардың өзара қарым-қатынас үрдісі.

19. Өзінің ерекшеліктері мен қызметіне қарай сөйлеу нешеге бөлінеді?

Жауабы: Өзінің ерекшеліктері мен қызметіне қарай сөйлеу екі түрге бөлінеді: ішкі және сыртқы.

20. Іштей сөйлеу дегеніміз не?

Жауабы: Іштей сөйлеу ауызша және жазбаша болып бөлінеді. Жазбаша сөйлеуде қарым-қатынастың шарты мәнімен байланысты. Жазбаша сөйлеу ауызша сөйлеуге қарағанда мазмұны жағынан ерекше жинақталған болады. Жазбаша сөйлеуде жазба белгілерді қолдану арқылы іске асады. Қазіргі тілдердің көбінесе (идеографикалық жазу қолданатындарынан басқалары) сөйлеу дыбыстары әріптермен белгіленеді.

21. Интеллект дегеніміз не?

Жауабы: Интеллект ұғымына—жиналған тәжірибе, білім, тәжірибеде қолдана білу қабілеттілігі жатады.
4.Тапсырмаларды орындаудағы студенттердің өзіндік жұмысы (Интерактивті, тест әдістері арқылы)

І-кезең тапсырмаларды орындау.

ІІ-кезең

3-нұсқаға бөліп, тақырып бойынша тест тапсырмалар беріледі.

І-нұсқа

1. Психология өз алдына дербес ғылым болып қалыптасты:

А. б.э.д

В. 3 ғасырда

С. 17 ғасырда

Д. 19 ғасырда

Е. 20 ғасырда

2. Жан туралы алғаш трактатты жазған:

А. Платон

В. Демокрит

С. Гиппократ

Д. Сократ

Е. Аристотель

3. Лейпциг қаласында В.Вундт эксперименттік психологияның лаборатория әлемін алғаш рет ашты:

А. 1879 жылы

В. 1865 жылы

С. 1991 жылы

Д. 1870 жылы

Е. 1850 жылы

4. Ұжымда немесе топта өзара қарым-қатынасты зерттеуге мүмкіндік беретін психологиялық әдіс:

А. тест

В. социометрия

С. анкета

Д. сұрау

Е. әңгімелеу

5. Адамның даму заңдылықтары мен оның жасампаздық мүмкіндіктерін зерттейтін ғылым:

A. философия

B. педагогика

C. экология

Д. социология

E. психология

6. Психологияның дербес ғылым болып қалыптасқанына:

A. 1000 жыл

B. 400 жыл

C. 70 жыл

Д.200жылғажуық
E. әлі қалыптасқан жоқ

7. Психологияның пәндік аймағының кемелденуімен орайлас бірінші кезеңінің атауы:

A. іс-әрекет жөніндегі ғылым
B. сана туралы ғылым
C. жан туралы ғылым
Д. инстроспектік сана тағылымы
E. психологиялық паралеллизм теориясы

8. Психология өз алдына дербес ғылым болып қалыптасты:

А. б.э.д

В. 3 ғасырда

С. 17 ғасырда

Д. 19 ғасырда

Е. 20 ғасырда

9. Гуманистік психологияның мақсаты:

А. адамға жақсылық істеуге ұмтылу

В. гигиена сақтауға ұмтылу

С. күйзеліске түспеуге ұмтылу

Д. заңды сақтауға ұмтылу

Е. дінді ұстануға ұмтылу

10. Жауап берушінің сөзінен объективті және субъективті деректер туралы ақпарат алу әдісі:

А. бақылау әдісі

В. тәжірибе

С. коррекциялық әдіс

Д. сұхбаттасу әдісі

Е. социометрия әдісі

11. Адам санасының белгілі бір объектіге шоғырлануы аталады:

А. түйсік

В. қабылдау

С. ес

Д. зейін

Е. ойлау

12. Қоршаған дүниедегі заттар мен құбылыстарды сезім мүшелерінің көмегімен сезіну процесі аталады:

А. зейін

В. түйсік

С. қабылдау

Д. ойлау

Е. сөйлеу

13. Жүйке жүйесінің ауруға шалдығуына байланысты жалған, теріс, бұрмаланған бейнелеудің түрі:

А. танымдық

В. сапалық

С. иллюзия

Д. галлюцинация

Е. әрекеттік

14. Дүниедегі заттар мен құбылыстардың әсерінен сезім мүшелерде алғашқы туындайтын психикалық құбылыс:

А. сезім

В. қозу

С. тежелу

Д. тітіркену

E. сөну

15. Сыртқы энергияны жүйке процесіне қосушы перифериялық бөліктерде орналасқан физиологиялық тетіктің атауы:

А. анализатор

В. аффектік жүйке

С. рецепторлар

Д. өңдеуші жүйке

E. қозғаушы тетіктер

ІІ-нұсқа

1. Лейпциптегі алғашқы экспериментальды психологиялық лабораторияны ұйымдастырушы:

A. 1960, Торндайк

B. 1910, Фрейд

C. 1879, Вундт

Д. 1930, Крамер

E. 1760, Декарт

2. Психология ғылымының міндеті:

A. ойды субъективті баяндау
B. процестерді сол күйінде суреттеу
C. психологиялық құбылыстардың объективті заңдарын ашу

Д. табиғаттан тыс болмысты деректеу

Е. адам дүниесінен тыс жағдайларды зерттеу.

3. Қысқа мерзім ішінде көп адамнан жаппай сұрау жүргізу әдісі:

А. аутотренинг әдісі

В. тест

С. сауалнама әдісі

Д. байқау әдісі

Е. сұхбаттасу әдісі

4. Жауап берушінің сөзінен объективті және субъективті деректер туралы ақпарат алу әдісі:

А. бақылау әдісі

В. тәжірибе

С. коррекциялық әдіс

Д. сұхбаттасу әдісі

Е. социометрия әдісі

5. Психология ғылымының зерттеу объектісі:

А. сана

В. адам

С. еңбек

Д. ойын

Е. оқу

6. Адам мен қоғам арасындағы қатынаспен айналысатын психологияның саласы:

А. медициналық психология

В. жалпы психология

С. әлеуметтік психология

Д. балалар психологиясы

Е. заң психологиясы

7. Әлеуметтік процестерді зерттейтін барша гуманитарлық ғылымдар үшін қажетті деректер негізі:

A. философияда

B. психологияда

C. географияда

Д. социологияда

E. логикада

8. Жан туралы алғаш трактатты жазған:

А. Платон

В. Демокрит

С. Гиппократ

Д. Сократ

Е. Аристотель

9. Зерттеу объектісі адам болып табылатын барша ғылымдардың жетістіктерін біріктіріп, байланыстыратын білім саласы:

A. кибернетика

B. социология

C. психология

Д. философия

E. антропология

10. Әрекет -қылық психологиясын ғылымға енгізген бағыт:

А. фрейдизм

B. гуманизм

C. когнитивизм

Д. бихевиоризм

E. прагматизм

11. Бұлшық еттерде, сіңірлерде, буындарда орналасқан:

А. проприорецепторлар

В. интерорецепторлар

С. вибрациялық

Д. органикалық

Е. экстерорецепторлар

12. Ағзаның ішкі мүшелерінде орналасқан қай рецептор:

А. перцептивтік

В. вибрациялық

С. органикалық

Д. экстерорецепторлар

Е. интерорецепторлар

13. Заттар мен құбылыстардың санада тұтас түрде бейнелеуін қамтамасыз етуші психикалық процесс аталады:

А. түйсік

В. зейін

С. Қабылдау

Д. ес

E. қиял

14. Адам ағзасы талдағыштарының өзара тұрақты байланыстылығын, сезімдер тұтастығын білдіретін түйсік қасиеті аталады:

А. сенсибилизация

В. синестезия

С. жоғарылау

Д. төмендеу

E. қосарлану

15. Жоқты бар деп қабылдау, жалған қабылдау:

А. иллюзия

В. галюцинация

С. апперцепция

Д. аккомодация

E. сенсибилизация

ІІІ-нұсқа

1. Психология ғылымының зерттеу объектісі:

А. сана

В. адам

С. еңбек

Д. ойын

Е. Оқу

2. Жан туралы алғаш трактатты жазған:

А. Платон

В. Демокрит

С. Гиппократ

Д. Сократ

Е. Аристотель

3. Қысқа мерзім ішінде көп адамнан жаппай сұрау жүргізу әдісі:

А. аутотренинг әдісі

В. тест

С. сауалнама әдісі

Д. байқау әдісі

Е. сұхбаттасу әдісі

4. Жауап берушінің сөзінен объективті және субъективті деректер туралы ақпарат алу әдісі:

А. бақылау әдісі

В. тәжірибе

С. коррекциялық әдіс

Д. сұхбаттасу әдісі

Е. социометрия әдісі

5. Оқу процесінде білімнің, ептіліктің, дағдылардың қалыптасу заңдылықтарын негіздейтін ғылым саласы:

A. салыстырмалы психология

B. педагогикалық психология

C. еңбек психологиясы

Д. жас ерекшеліктер психологиясы

E. арнайы психология

6. Психологияны қамтитын ғылымдар тобы:

A. философиялық

B. гуманитарлық
C. философиялық-жаратылыстану

Д. гуманитарлық-жаратылыстану

E. жаратылыстану

7. Әрекет -қылық психологиясын ғылымға енгізген бағыт:

А. фрейдизм

B. гуманизм

C. когнитивизм

Д. бихевиоризм

E. прагматизм

8. Психологияның дербес ғылым болып қалыптасқанына:

A. 1000 жыл

B. 400 жыл

C. 70 жыл

Д. 200 жылға жуық
E. әлі қалыптасқан жоқ

9. Алғашқы адамдардың жан туралы жалпы түсінігі:

A. тәннің ажырамас құбылысы

B. тәнмен бірге сөнеді

C. тәннен уақытша бөлінеді

Д. тәннен бөлек жасайды

E. тән жасауы үшін жанның қажеті жоқ

10. Психологиялық дүниенің бірінші ерекшелігі:

A. әр адамның өзіндік білімі

B. өзіндік дағды ептілігі

C. өзіндік көзқарасы

Д. өзіндік толғанысы

E. өзіндік талғамы

11. Жүйке жүйесінің ауруға шалдығуына байланысты жалған, теріс, бұрмаланған бейнелеудің түрі:

А. танымдық

В. сапалық

С. иллюзия

Д. галлюцинация

Е. әрекеттік

12. Танудың сезгіштік деңгейін құрайтындар:

А. ойлау мен сөйлеу

В. қабылдау мен қиял

С. қабылдау мен ес

Д. қабылдау мен түйсік

Е. зейін мен түйсік

13. Заттық кейіпке келмеген әсерлерден туындайтын жеке сезімдік қасиеттердің бейнеленуі аталады:

А. қабылдау

В. түйсік

С. ес

Д. елес

E. қиял

14. Сезім мүшелерінің тітіркендіргіштерге біртіндеп икемделу аталады:

А. адаптация

В. синестезия

С. сенсибилизация

Д. сезімталдық

E. табалдырық

15. Екі көздің нақты затқа бірдей бағытталып, оны басқаларынан ажырата тану қасиеті:

А. конвергенция

В. дивергенция

С. аккомодация

Д. апперцепция

E. иллюзия

7 Сабақты қорытындылау (10 мин):

Сабақты қорытындылай келе, келесі кестені толтыру арқылы әрбір студенттің білім деңгейіне баға беремін

Студенттің аты-жөні	фронтальды сұрау нәтижелері	СӨЖ нәтижелері		Студенттің белсенділігі	Қорытын- дылау
		Суретті тапсырма	тест

8. Үйге тапсырма беру (5 мин) (Іздену): Студенттерге жаңа тақырыптан өзіндік дайындалуға сұрақтар және тапсырмалар беру.
Тақырыбы: Эмоциялық үрдістер мен жағдай.Жігер.Жігерлік үрдістер Күйзеліс туралы ілім. Күйзелістік жағдайлардың алдын алу. Эмоциялық жігер саласының бұзылуы.

Өзіндік дайындалуға арналған сұрақтар мен тапсырмалар:

Эмоция;
Эмоцияның жіктелуі;
Жоғары және жай сезімжер;
Жігер.Жігер үрдістерінің сатылары;
Ішкі қиындықтар мен сыртқы қиындықтар.
Г.Селье күйзелісі туралы ілімн.
Күйзелістік жағдай сипаттамасын, қызметтерін.
Күйзеліспен күрес әдістемесін: аутогендік жаттығу, тыныс алу гимнастикасын.
Күзелістік жағдайлардың алдын алу мақсатында (арттерапия, музыкотерапия, би терапиясы, аромотерапия) замануи бағыттарды қолдануды.

Қосымша тапсырмалар:

Тақырыпқа сай интернет, баспа беттерінен және ақпарат құралдарынан қосымша материалдар әкелу.

жүктеу 1,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7 8

СабақҚа арналған әдістемелік өҢдеу сабақтың тақырыбы: Сезіну.Қабылдау.Ұсыну. Елестету. Ес және назар

Дарындылық - адамның белгілі бір іске деген айрықша қабілеттілігі, өмірдің қандайда бір саласында өзін ерекше қырынан көрсетуі. Талант

7. Психологияның пәндік аймағының кемелденуімен орайлас бірінші кезеңінің атауы:

А. анализатор

В. аффектік жүйке

С. рецепторлар

Д. өңдеуші жүйке

1. Лейпциптегі алғашқы экспериментальды психологиялық лабораторияны ұйымдастырушы:

A. 1960, Торндайк

B. 1910, Фрейд

C. 1879, Вундт

2. Психология ғылымының міндеті:

A. ойды субъективті баяндау B. процестерді сол күйінде суреттеу C. психологиялық құбылыстардың объективті заңдарын ашу

Д. табиғаттан тыс болмысты деректеу

7. Әлеуметтік процестерді зерттейтін барша гуманитарлық ғылымдар үшін қажетті деректер негізі:

A. философияда

B. психологияда

C. географияда

14. Адам ағзасы талдағыштарының өзара тұрақты байланыстылығын, сезімдер тұтастығын білдіретін түйсік қасиеті аталады:

15. Екі көздің нақты затқа бірдей бағытталып, оны басқаларынан ажырата тану қасиеті:

А. конвергенция

В. дивергенция

С. аккомодация

Д. апперцепция

A. ойды субъективті баяндау
B. процестерді сол күйінде суреттеу
C. психологиялық құбылыстардың объективті заңдарын ашу