III бөлім. Абай тағылымынан білім сайысы
Қатысушылардын қойылған сүраққа өз ойын айқын, дәл
айтуы, көзқарасын қорғауы, оның дүрыстығына нақты,
түжырымды дәлелдермен жауап беруі көзделеді.
Сахнаның оң жағынан 8 адамға, сол жағынан 8 адамға
және жүргізушіге орын дайындалады.
Жүргіуші: бабамыздай біртуар дарынның зерделі
тағылымынан рухани азық алып, абайтануды зерттеуші
алғырларды білім сайысына шақырамыз.
1-топ-«Мүрагер»:
Өсиетін Абайдың мүра қылып алғанбыз,
Сол мүраны мәңгіге қуат етіп қо|ғанбыз.
2-топ - «Парасат»:
Асыл сөзді іздесең
Ізбасары біздерміз.
Абайды оқы ерінбе
СулуКөкше жерінде.
Егер сөйлеуші тақырыптан ауытқып кетсе, сол топтан не
қарсыласынан немесе басқарупш өз бағытына тусіреді. Дүрыс
қорытындыға келуге көмектеседі. Сүрақ екі жаққа да
кезектесіп қойылады. Мазмүны төмендегідей:
-Абайдың дәл туған жылы қай жыл, ол қай қүжатта
көрсетілген?
Жауап:
Мәскеудің
әскери-тарихи
мүражайында
сақталған Қ.Өскенбаевқа қатысты қүжатта Абайдың туған күні
15 маусым, 1846 жыл дёлінген. Ә.Бөкейханов 1905 жылы
«Семипалатинский листок» газетінде «Он родился в год змей
(джылан) в 1845г.» десе, А.Байтүрсынов “Абай 1845-ші
жылы
туган. Жылы жылан екен” дегенінен жыл қайырып, 1846
66
жылдың жылан екендігіне ешқандай дәлелдің қажетті жоқ.
Олай болса, Абайдың да туған жылы 1846 жыл.
-Абайдың алғашқы жинағы қашан, қайда, кімдердің
басшылығымен басылды?
Жауап: “Қазақ ақыны Абай Құнанбайұлының өлендері”
1909 жылы С.Петербург қаласында араб әрпімен басылды,
бастырушы Кәкігбай, Тұрағұл Қүнакбайүлдары. 1922 жылы
Б.Күлеев Қазанда араб әрпімен бастырды. 1933 жылы
М.Әуезов латын әрпімен Қызылордада бастырды.
-Абай туралы ең алғаш мақала жазған кім?
Жауап: Әлихан Бөкейханов 1903 жылы Петербургта
басылып шыққан кітаптың “население” деп аталған бөлімінде
Абайға ерекше тоқталды.
-¥лы ойшылдың есімі Европаға қашан, қалай танылды?
Жауап:
1884
жылы
Семейде
болған
Америка
саяхатшысы, журналист Джордж Кеннаннын “Сибирь и
ссылка” деген кітабы арқылы 1891 жылы Абайдың дацқы,
білімі Европаға мәлім болды.
-Шыңғыс болысында болған саяси қылмыскерлер кімдер,
олар туралы қандай деректер білесіздер?
Жауап: Северин Гросс - Петербург университетін
бітірген, құқық ғылымының кандидаты, Польшаның дербес
мемлкет болуы үшін күрескеннің бірі. Семей қаласына 1883
жылы әкелінді. 1884 жылы 6 маусымда Шыңғыс болысында
болды.
Н.И.Догополов - Харьков университетінің медицина
факультетін бітірген үшін 1879 жылы жер аударылды. 1885
жылдан бастап ІПыңғыс болысында болып, безгек өкпе ауруьга
қымызбен емдеген, айлап Абай ауылында жатқан.
-Қазақ елінде, қазақ тілінде түңғыш жарық көрген
қүқықтық қүжат. Ол қашан, қандай жағдайда қабылданды?
Жауап: 1885 жылы мамыр айында, Семей облысының
Қарамола дейтін жерінде 5 дуан елінің съезінде қабылданды.
73 баптан түратын “Ереже” деп аталатын заң нүсқасы, 1886
жылы Қазан университетінің баспаханасында араб әрпімен
басылып шыққан.
67
, ,
-“Абай және оның заманы” атты әдеби сын мақалада
мен жаңа деректер кітабының авторы кім, ол кісі туралы н
білесіздер?
Жауап: Мұздыбай Бейсенбаев - Семейдегі Аба
атындағы республикалық мұражайдың директоры. Ғылым,
экспедициямен Омбы, Т обыл. Түмен, Қазан,
Мәске]
Ленинград архившдегі бұрын-совды белгісіз материалдарді
жинақтады.
|
-Абай болыс па? Болса, қашан, кайда?
Жауап: 1875-1878 жылдары Абай Қоңыр-Кекше еліие
болыс болып сайланады. Екінші рет Қоңыр-Көкшеге 1880-1893
жылы қайта сайланды. Болыстықтан әбден көңілі калады.
Әділетсіз заманда ел басқару оңай жүмыс емес көзі жетеді.
Қолдан келе бере ме жүрт меңгермек,
Адалдық арамдықты кім теңгермек
Мақтан үшін қайратсыз болыс болмақ.
Иттей қор боп өзіне сөз келтірмек -.
деп, басқару ісінің азабынан туған ойын білдіреді.
-Абай өлеңдерінің колжазбасын сақтаған кім?
Жауап: Мурсейіт молда.
-Ел ішіндегі бітіспейтін дау, жер бөлісі, болыс сайлау.
рулық жіктен жүрегі қырық жамау болған, өмірге дегев
наразылықтан даналық толғамдарынан дәйекті дәлелдеме
келтіріңдерші...
Жауап: Көшбикедегі 1889 жылғы маусымның 17
жұлдызындағы сайлау, Абайға жасалған қастық “алды үміт,
арты өкініш өмірден түңілті”.
Бас - басына би өңкей қиқым,
Мінеки, бүзған жоқ па елдің сиқын?
Өздеріңді түзелер дей алмаймын,
Өз қолыңнан кеткен соң енді өз ырқын-
деп, көп шуылдақ, тоң мойын, ойсыздарға қайырыла келіп:
Таласпа босқа,
Одан да:
Жау болып досқа.
Малыңды жауға.
Қор болып қүр барасың...
Басыңцы дауға,
Қор қылма, қорға, татулас-
■"1
68
деи, ынтымак-бірлікке щақырды (әрі карай жалғастыруға
болады).
-Архив қорывда Абайдың ел басқарғандығы жөңінде
Достарыңызбен бөлісу: |
