Өндірістік қуаты мен өндірістік бағдарламаның негізі және өндіріс ауқымының әсері

Өндірістік бағдарламада белгіленген өнім шығару көлемі бойынша тапсырма өндірісті өндірістік ресурстардың (факторлардың): еңбек, материалдық және негізгі капиталдың қажетті санымен қамтамасыз ету шартымен орындалуы мүмкін. Негізгі капитал кәсіпорынның өндірістік қуатын анықтайтын болып табылады.

Кәсіпорынның өндірістік қуаты деп прогрессивті технологияны және өндірісті ұйымдастыру мен басқарудың озық әдістерін қолдануды ескере отырып, жұмыс уақытын, машиналардың өнімділігін, өндірістік алаңдардың жабдықтарын толық пайдаланған кезде берілген номенклатура мен ассортиментте өнімді шығару және шикізатты қайта өңдеу көлемі түсініледі.

Кәсіпорынның өндірістік қуаты, әдетте, табиғи немесе шартты-табиғи бірліктерде өлшенеді. Осылайша, тігін кәсіпорнында тігу цехтарының өндірістік қуатын есептеу негізіне өндірістік ағындарды орналастыру үшін бөлінетін өндірістік алаңда орналасуы мүмкін жұмыс орындарының саны қойылған. Есеп мынадай формула бойынша орындалады:

ПМ = (S /Ѕн – Р) Т : t (4.1),

мұнда S-өндірістік ағындарды ұйымдастыру үшін бөлінетін цехтың өндірістік алаңы, ш. м;

Ѕн - бір жұмыс орнына арналған өндірістік нормативтік алаң, шаршы метр;

Т-режимдік жұмыс уақыты, сағат;

T – бір бұйымды дайындауға кететін уақыт шығындары, сағат.

Қысқа мерзімді кезеңде өндірістік қуат тұрақты шамада болып табылады. Ұзақ мерзімді кезеңде ол физикалық және моральдық жағынан ескірген, артық машиналарды, жабдықтар мен алаңдарды өндірістен шығару есебінен азайтылуы немесе өндірісті техникалық қайта жарақтандыру, кәсіпорынды қайта құру және кеңейту жолымен ұлғайтылуы мүмкін. Осыған байланысты өндірістік бағдарламаны өндірістік қуаттармен негіздеу кезінде кіріс, шығыс және орташа жылдық өндірістік қуат есептеледі.

Кіріс өндірістік қуаты – есепті немесе жоспарланған кезеңнің басындағы қуат.

Шығу өндірістік қуаты – есептік немесе жоспарланған кезеңнің соңындағы кәсіпорынның қуаты. Бұл ретте алдыңғы кезеңнің шығу қуаты келесі кезеңнің кіру қуаты болып табылады.

Өндірістік бағдарламаны негіздеудің қорытынды кезеңі өндірістік қуаттармен өндірістік қуат балансын әзірлеу болып табылады. Ол жоспарлы тапсырма мен іске қосу мен игерудің жоспарланған мерзімдерін ескере отырып, қолданыстағы және жаңа өндірістік қуаттардан өнімді ықтимал жиынтық шығару арасындағы теңдікті қамтамасыз етуге негізделеді. Кәсіпорынның өндірістік қуаты теңгерімінің формуласы келесі түрге ие:

Жкп + ПМн * Ko-8 Кс = ОПп (4.2),

Ұзақ мерзімді кезеңде кез келген кәсіпорын қызметінің табысы оның дамуының дұрыс әзірленген стратегиясына байланысты. Стратегиялық жоспарды әзірлеудің негізгі элементі өндіріс ауқымының өсу мүмкіндіктерін анықтау болып табылады.

Өндіріс ауқымының өзгеруі деп өндірістің барлық қолданылатын факторларының көлемін бір пропорцияда ұлғайту түсініледі. Мысалы, тігін фабрикасы машина санын, өндірістік алаңдарды, шикізатты, материалдарды және жұмысшылар санын екі есе ұлғайтқан жағдайда өндіріс ауқымын екі есе арттырады.