Балалар, естеріңе сақтаңдар!

Балалар, естеріңе сақтаңдар!

1. 
   Жұрттың бәрімен, әсіресе қартаң адамдармен қай жерде, қай
   

десең, өзгелердің де саушылығын сұрап амандас.

2. 
   Өзіңді, айнала қошаған табиғатты сүй.
   
3. 
   Өз бойыңдағы сараңдықты, жалқаулықты, тоқмейілдікті, екіжүзділікті, менмендікті, пайда-күнем есепшілдікті, қорқынышты жең. Адамға сен, адамды сүй. Олар туралы өзің әділетсіз сөз айтпа, біреудің ғайбат сөзіне сене салма.
   
4. 
   Ой мен істі бір-бірінен бөліп қарама. Оқығаның жақсы-ақ, бірақ ең бастысы – істеу керек.
   
5. 
   Қарапайым бол!
   
6. 
   Арақ ішпе, темекі тартпа.
   
7. 
   Түкке тұрмайтын нәрсеге бола ашуланбаңыз.
   
8. 
   Егер сіз дұрыс жасамасаңыз, кемшілігіңізді тез түзетуге тырысыңыз. Жақсылыққа апарар жолға бастаңыз.
   
9. 
   Сәтсіздіктеріңізді емес, қуанышты күндеріңізді жиі еске түсіріңіз.
   
10. 
    Өзге адамдардың ой-пікірі мен талап-тілегіне түсіністікпен қараңыз.
    

Ұрпағыңа не айтасың артта қалар?

О, тірі шежірелер, қалдырыңдар,

Қанеки, нелерің бар салтқа жарар.

М.Мақатаев
2- бөлім. Әкеден – ақыл, Анадан – мейір.
Цитата: Анам маған: Үлкенді сыйла – деген,

Сол сөз маған ізгілік құйған ерен.

Үлкендерден ауысқан кішілікті,

Үлкендердің өзіне сиға берем.

М.Мақатаев
3-бөлім. Ару деген атың бар... немесе Қыздарға әсемдік жарасады.
Цитата: Қыз емес, қыздың аты қызыл алтын,

Көрінер толған айдай жүзі жарқын.

Үлкеннің алдын орап, сөз сөйлемес

Халықтың сақтай білген ізгі салтын.

(Халық аузынан)
4-бөлім. Жігітте де жігіт бар ...
Цитата: Атадан жақсы ұл туса,

Елінің қамын жейді.

Атадан жаман ұл туса,

Елінің малын жейді.

(Қазақтың мақалы/ мақал-мәтелдері)

Соңында әдебиеттер тізімі берілген, солардан таңдап кітап көрмесіне қоюға болады.

МЕН және МЕНІҢ ОТБАСЫМ
Төменгі сынып оқушыларына арналған әдеби-музыкалық кеш.
Дайындық кезеңі: Балаларға алдын-ала отбасы мүшелеріне арнап өлең шумақтарын, ән жаттап келуге тапсырма беріледі.

Безендірілуі: кітап көрмесі жасалып, отбасы мүшелері туралы нақыл сөздер, гүл, шар, суреттер т.б. ілінген.

(Ақырын ғана «Балбырауын» күйі ойналады, ортаға жүргізуші шығады).

Жүргізуші: Сәлем, ата – алтын күн

Сәлем, қарты халқымның!

Бақытты болғын балалар,

Ашық болсын күніңіз!

Жайнай берсін жүзіңіз! – дей келіп,

Бүгінгі мейрамымызды біз өзіміздің ата-әжелеріміз, ана мен әкелерімізге арнаймыз. (Сырттан иттің үрген дауысы шығады).

Міне менің көмекшім де келіп қалыпты ғой! Кір, кір қуаныштымыз.
Күшік: Мен күшікпін, ақ күшік!

Қырағы да, сақ күшік.

Түні бойы жатпаймын,

Қоралы малды сақтаймын.

Тамағымнан қақпайды.

Ақылды итке санайды,

Аппақ жүнімді тарайды.

Әжеме жылы қараймын.

Мен күшікпін, ақ күшік!

Қырағы да, сақ күшік.

Түні бойы жатпаймын,

Қоралы малды сақтаймын.

(Өтебай Тұрманжановтың өлеңінен өзгертіліп алынған).

Сәлеметсіздер ме, балалар! Мен сіздерге арнап бір қоржын жұмбақтар алып келдім.

• 
  Өте жақсы. Балалар, сендер жұмбақтарды шешкенді ұнатасыңдар ма?
  
• 
  Ия!
  
• 
  Олай болса менің көмекшім сендерге жұмбақтар жасырады, сендер оларды шешуге тырысыңдар.
  

• 
  Менің де қоятын шарттарым бар. Менің қойған жұмбақтарымның жауабын тауып, жауабыма сай өлең жолдарын оқып, ән салып беріңдер.
  

Кітапты көп оқитын, қызықты тарихи оқиғаларды жақсы білетін, мақал-мәтелдерді жиі қолданып сөйлейтін, немерелерін еркелетіп, үнемі қасынан тастамай ертіп жүретін Ақ сақалды кісіні кім дейміз?

(АТА)

2- жұмбақ:

Айтары мол ғұлама,

Көп жасаған бұл адам.

Әкесі ол әкеңнің

Білер оны сұраған. Ол кім?

( Атаң)

Ал, бәріміз тыңдайық! Айта ғой.

Айтады ертек жан атам,

Ақ сақалын салалап.

Құмарымды тарқатам,

Жер мен көкті аралап.

Ертегілер еліне,

Бір шегетін сапары,

Ардақтаймын өмірде,

Асқар таудай атамды.
2.Бала: Біздің атай

Күлімдейді келіп бар бала,

Қоршайды оны айнала!

Алаңда, бақта, сайда да,

Солармен бірге қайда да.
Мойнына бірін мінгізіп,

Біріне бетін сүйгізіп.

Көкірегінде күн жүзіп,

Көреді күнде мың қызық.

Ойыншық әкеп береді.

Көңілі қандай таза еді,

Жүрегі қандай кең еді!

Түнде шошып оянған;

Түн ұйқысын төрт бөліп,

Түнде бесік таянған;

Аялы қолда талпынтқан;

Айналасына ас қойып,

Өзенді көлдей шалқытқан;

Қолын қатты тигізбей,

Кірлі көйлек кигізбей,

Иісін жұпар аңқытқан.

Қаймақты сүттей қалқытқан;

Суық болса жөргегін,

Қорғасындай балқытқан;

Бұл кім? (Ана)

Ыбырай Алтынсарин

Әлпештеп өзіңдей өсірген,

Нағашы әжеңнің баласы.

Төрінде жалпиып көсілген,

Бұл күнде жиеннің анасы

Ол кім?

Сыйладың сен маған.

Даланың әр гүлін

Жинадың сен маған.

Сен бердің құстардың

Қанатын самғаған.

Балалық құштарым

Өзіңе арналған.

Өсірген жемісін.

Самал жел, сая бақ

Құшағың мен үшін.

Есейіп кетсем де,

Мен саған сәбимін.

Көңліңді көктемдей

Көзіңнен танимын.

Анашым, жан сырым,

Іздедім сен үшін,

Әлемнің асылын.

Әлемнің байлығын,

Сыйлар ем, кеш мені,

Сыйлар ем ай, күнін,

Қолыма түспеді.

Әзірге берерім –

Балалық махаббат,

Балалық жүрегім.

Бол риза, анашым,

Қолдағы осы бар

Өзіңе арнаған

Әнімді қосып ал.

Ғафу Қайырбеков

Абзал ана
Өлеңін жазған – Ж. Молдағалиев

Әнін жазған – Б. Дәлденбаев
Солғанша гүлім күнде тоңып,

«Ана!», «Ана!» деп ән салам

Кетейін мейлі жүзге толып,

Бөбекпін мен саған.

Қайырмасы:

Ана, ана, ана,

Мәңгі дос сен ғана.

Абзал ана, ана,

Көңілің кең дала.

Данасың сен,

Дарасың сен.

Анажан аңсаған,

Арналды ән саған.

Қарызбын әжім, ақ шашыңа,

Көзіңнің жасына.

Өзіңсің бақыт бақшасы да,

Өмірдің басы да.
Жүргізушы: Біз үшін ең қымбатты, ең ардақты адам кім? (АНА)

Сондықтан анамызға арнап алғысымызды айтайық.

Асыраған сақтаған.

Сақтандырып күнде еппен,

Айтып бәрін үйреткен

Анамызға мың алғыс!
Ерлік еткен біз үшін,

Еңбек еткен біз үшін,

Еркелеткен біздерді,

Еркіндеткен біздерді.

Анамызға мың алғыс!
«Адал бол, - деп, - балдырған»,

Әділдікке баулыған.

Жүрегінде – махаббат,

Тілегінде – марқабат

Анамызға мың алғыс!

Жаппар Өмірбеков.

• 
  Өзі салмақты, байсалды, бос уақытын балалармен өткізгенді жақсы көреді, циркке, т.б. жерлерге апарады, отбасын қорғаушы, асыраушы, сақтаушы. Ол кім? (ӘКЕ).
  

Атаңның баласы

Кей кезде таласып,

Қаласың әжеге

Білгенің асады кәдеге?

Ол кім?

1-Бала: Әке

Әжем айтар «Күнім» деп,

Екеуінен қаймығып,

Айтады әкем «Інім» деп.

Бір шытпайды қабағын.

Үйде, түзде жүргенде,

Соған ұқсап бағамын.

Өлеңін жазған –Х.Талғаров

Қуатым – сенсің көңілге.

Әлпештеп мені өсірдің,

Ұшармын ертең көгіңде.

Қайырмасы:
Аңсадым жылы сөзіңді,

Ақылшым болған кезіңді.

Есімде, әке, сақтаймын,

Асқар биік өзіңді.

Әкелем бақыт мен саған.

Ұрпағың болып жалғастым,

Қуаншы, әке, сен соған.

Сүйенер сенсің – тірегім.

Барсам да қайда, жан әке,

Өзіңмен бірге жүрегім!

• 
  Ол өте мейірімді, ақ шашты, дәмді тағамдар, тәтті бауырсақ пісіреді, бізге жылы қолғап, шұлық тоқиды, ұйықтар алдында ән немесе ертегі айтып береді. Бұл кім? (ӘЖЕ).
  

Аймалайды күнім деп,

Мейірімді жүзі күлімдеп.

Тәтті – ақ дейді немере

Бал шырындай үнің деп.

Ол кім?

• 
  Ал сендердің әжелерің не істей алады? (Балалардың жауабы). Енді әжелеріңізге арнап өлеңдер айтып берейік.
  

Мейірімімен тербеткен.

Мен де ақылды боламын,

Аман-есен ержетсем.

Әжем менің асыл жан,

Сипап жақсы көретін,

«Құлыным» деп басымнан.

Жамандықтан шектейді,

Ертегі айтып беретін,

Әжеге ешкім жетпейді.

Өлеңін жазған- М.Көбегенов

Әже, сенің жігіт болды тентегің.

Мұхиттарға сапар шегіп барамын,

Арманымның көтеріп ақ желкенін.

Өзіңнің ерке балаң бұл,

Арнайды бүгін саған жыр.

Жақсылық тілеп жолыма

Әрқашан, әже, аман жүр.
Аяладың, мәпеледің жасымнан,

Мен де сенің табылушы ем қасыңнан.

Қуаныш қып менің өскен бойымды,

Естен кетпес сипайтының басымнан.

Аққу-қаздан арылмасын айдының.

Ақ жаулығың ақша бұлттай желбіреп,

Қуанышпен қарсы ала бер таң нұрын.

Жүргізуші: Ал, Ақкүшік, тағы кім отбасы туралы өлеңдер біледі екен?

1. Бала: Ең жақын адамдар –

Әкем мен анам бар.

Әкемнің әкесі –

Ақ басты Атам бар.

Әкемнің шешесі –

Ақ шашты Әжем бар.

Бір туған ағам бар,

Қыздардың үлкені –

Бір туған әпкем бар.

Бір туған інім бар,

Қыздардың кішісі-

Бір туған қарындас

Әпкеге – сіңілі бар.
Ақ күшік:

- Өте ақылды, тапқыр балалар екендеріңді көрдім. Сендермен бірге болғаныма қуаныштымын. Менің бүгінгі дайындаған жұмбақтарым таусылды. Ал енді кел балалар ойын ойыншықшы: ҚУЫР-ҚУЫР – ҚУЫРМАШ. (ойын)

Сергіту минуты. Санамақ «Бір үйде біз нешеуміз?»
І. Бас бармақтан бастап шынашаққа дейін саусақтардың бір рет түгел атын айтып береді:

Бір үйде біз нешеуміз?

Кел санайық екеуміз

Бас бармағым – атам,

Балан үйрек – апам,

Ортан терек - әкем,

Шылдыр шүмек – анам,

Кішкентай бөбек – мен.

Сен тұр, қойыңа бар,

Сен тұр, түйеңе бар,

Сен тұр, жылқыңа бар,

Сен тұр, сиырыңа бар.

Сен, кішкентай бөбегім, әлі жас екенсің, қазанның қаспағын қырып же де, жыламай отыра тұр.

Енді осы шынашақтың өзін алақанның шұңқырына бүгіп тұқырта ұстайды да:
Қуыр-қуыр қуырмаш,

Балаларға бидай шаш.

Әжең келсе, есік аш,

Қасқыр келсе, мықтап бас – деп шынашақты шыр айналдырып, баланың алақанын қытықтайды.

Ал, балалар, осымен әдеби- музыкалық кешімізді аяқтаймыз.

Қош – сау болыңдар! Көріскенше күн жақсы.


«ПАРАСАТТЫ АРУЛАР мен

ЕРЖҮРЕК АЗАМАТТАР»

атты сайыс байқауы

5-7 сынып оқушыларына арналған

ІІ. Тақырыпқа байланысты кітап көрмесі жасалған. (Әдемі кітаптар, цитаталар жазылып қойылған). Композитор Нұрғиса Тілендиевтің «Ататолғау» күйі баяу ғана естіліп тұрады. Саханада бай, бір немесе екі көмекшісімен отырады. Сәлден соң екі жігіт Алдар көсені алып келеді.

Алдар көсе: Сәлем бердім, байекем! Көрмегелі ай өтті ме, жылға жетті ме, беймәлім.

Бай: Көрмегелі көп айдың жүзі болды. Сен жаңа заманға кеткелі Хан шаһарында елеулі өзгерістер жоқ. Өзіңнің көрген – білгеніңді баян ет.

Алдар көсе: Айтсам, баекем, айтайын,

Қабағыңды байқайын.

Таң қалатын бір іс бар

Көп сөз етіп жатпайын.

Жаңа заман жақсы екен

Бақ беретін жақта екен.

2006 –да өмір сүріп,

Таң нұрланып атса екен.

Кітапхана деген бар орын,

Кітаптардың ордасы.

Арулар мен азаматтар сайысы,

Болған екен сол жерде.

Рұқсат етсең, баекем,

Айта берейін асықпай.

Бай: Уа, көсе, сонда жаңа заман 2006 – да өмір сүріп жатырмыз ба? Кітапхана деген ол не?

Алдар: Байеке, біз сияқты емес. Ол жерде балалар көптеген қызықты кітаптар оқиды, мейрамдарға қатысады. Нағыз күш те, қызық та, қуаныш та сол жақта.

Ал, ендеше , қолымнан келгенше,

Айтып берейін сіздерге, арулар мен азаматтар

сайысын.

Ал, енді « Парасатты арулар мен ержүрек азаматтар» атты сайыс. Мен барған кезде…

Кітапханашы: Қош келдің, Алдар ата! Адасып жүрсіз бе?

Алдар көсе: Армысың, балам! Мен ертегі елінен жаңа заманның балаларының өнерін тамашалайын деп келдім.

Кітапханашы: Жаңа ғасыр, жаңа заманда біз биыл 2006 – шы жылда еңбек етудеміз. Оқырмандардың өнерін тамашалаңыз. Жүріңіз, өзіңізге қолайлы жерге жайғасыңыз.

( Алдар көсені бір орынға отырғызады)

Қош кедіңіздер, парасатты арулар мен ержүрек азаматтар!

Армысыздар, дарынды балалар мен жас оқырмандар!

Әр ұлттың өзіндік ерекшеліктері, салт- дәстүрлері, тілі болатыны белгілі. Біздің тәрбиеміз де ананың ақ сүтінен, ана әлдиінен, атаның қасиетті сөздерінен бастау алады.

Ата-бабаларымыздан бізге жеткен көптеген ұлағатты, ғибрат аларлық, тамаша тәлім-тәрбие берерлік өсиет сөздер бар.

Оқырмандар арасында – халқымыздың әдет-ғұрпын, дәстүрін, тарихын біліп, оны қастерлеп, бүгініміз бен келешегіміздің нәрлі қайнарына айналдыру кітапханашылардың да азаматтық борышы. Ендеше «Парасатты арулар мен ержүрек азаматтар» атты сайыс байқауын бастаймыз.

Әділ қазылар алқасымен таныстыру.

Сайыс 1 бөлімнен 5 кезеңнен құралған.

Сайыс кезеңдері:
1. Жорға

2. Қонақ күте білеміз бе?

3. Сөздің көркі – мақал.

4. Өнер сайысы

5. Поэзия минуттары

6. Білгенге маржан... (Сұрақ-жауап ойыны)

1. 
   Әр топ мүшелеріне кітапханашы кезекпен сұрақтар қояды.
   
2. 
   Егерде сұрақ қойылған топ мүшесі жауап бере алмаса, онда қарсылас топтан жауап беруіне болады.
   
3. 
   Сұрақтардың жауаптары «5» ұпайлық белгімен бағаланады.
   
4. 
   Дұрыс жауап бере алмаған топтың жауаптары бір ұпай кеміп отырады.
   

Мінеки, сондай жомарт сенің халқың,

Ешқашан жоғалтпаған ата – салтын.

Жас ұрпақ, ойлан өзің, біл тарихтан,

Қазақ боп қал, қадірле қазақ халқын.

I- кезең: Жорға

Сұрақтар:

1. 
   Қазақта топ аттылар жарысын не деп атайды?
   

2. 
   Бір топ аттылар тартыспағын қазақта қалай атайды?
   

3. 
   Ертедегі елін жаудан қорғаған қазақ батырларының адам жинауын қалай атаған?
   

4. 
   Қазақтан шыққан алғашқы космонавт кім?
   

5. «Ата тұрып ұл сөйлесе – ержеткені болар,

Ана тұрып қыз сөйлесе – бойжеткені болар» деп айтқан кім?

(Сырым батыр)

6.Қазақ тарихында алғаш қыздар мектебін ашқан кім?

(Ыбырай Алтынсарин)

7.«Үш бәйтерек» дегеніміз кімдер?

(Ілияс Жансүгіров, Сәкен Сейфуллин,

Бейімбет Майлин)

8.Үш дана кім?

(Абай, Ыбырай, Шоқан)

9.Үш байлық не?

(Денсаулық, ақ жаулық, он саулық)

10.Үш жұрт?

( Өз жұрты, нағашы жұрты, қайын

жұрты)

(Ұйқы, күлкі, тамақ)

12.Үш тәтті не?

(Жан тәтті, мал тәтті, жар тәтті)

13. Үш жүз?

( Ұлы жүз, орта жүз, кіші жүз)

14. Еліміздің намысын қорғаған қандай боксшыларды білесіңдер?

(Бекзат Саттарханов, Ермахан

Ыбырайымов)

15. Қазақстанның атын әлемге жайған қандай балуандарды

білесіңдер?

(Әлсейіт Айханов, Дәулет Тұрлыханов)

16. Ғарышта Абайдың қандай әнін, қай ғарышкер орындады?

(Талғат Мұсабаев Абайдың «Айттым

сәлем, Қаламқас» әнін орындады)

17.«Үш қуаныш» дегеніміз не?

(Алғыс алу, өзіңді көптің іздеуі,

ісіңнің өшпеуі)

18.«Бес қатер» деген не?

(От, жау, борыш, ауру, сөз)

19. Жеті ата ?

( Ата, әке, бала, немере,

шөбере,шөпшек, немене)
20.Дүниежүзілік чемпион атағын алған, алғашқы қазақтан шыққан

балуан кім?

(Қажымұқан Мұңайтпасұлы)
Кітапханашы: Ал арулар, сайысқа қалайсыңдар?

Сендер өтер әлі де талай сын бар.

Тапсырма ал, қоржыннан қымсынбай кеп,

Жауап берсеңдер, сұраққа жарайсыңдар!

1. 
   Малдың басы қандай қонаққа ұсынылады?
   

2. 
   Қандай жілік қыз балаға берілмейді?
   

3. 
   Төс кімге тартылады?
   

4. 
   Шешеңнің әкесі саған кім?
   

5. 
   «Абысын тату болса, ас көп» деген сөз бар. Сондағы абысын кім?
   

6. 
   «Жеңге қойған астың ішінде желке жүреді» дегенде «жеңге» кім?
   

әйелі)

7. 
   «Жиен ел болмайды, желке ас болмайды» дегендегі «жиен» кім?
   

8. 
   «Төрт аяқтыда бота тату,
   

(Бірге туған апалы-сіңлілі кісілердің

балалары)

9. 
   Қазақтарда үй иесінің атауы?
   

10. 
    Баланың тәрбиесін қадағалайтын мейірімді жан?
    

11. 
    Бір рудан немесе бір атадан тараған туыс.
    

Ата - дәстүр абырой көтергенге,

О, бұл сөздер сүйектен өтер демде!

Тоқталамыз енді біз, ал халайық,

Қанатты сөз мақал мен мәтелдерге.
III- кезең:

Қазақта «Сөздің көркі - мақал» деген ұғым бар.

Мақал-мәтел, ақыл-нақыл аталы сөздердің пайда болу тарихын, қай кезде тұңғыш рет кім айтқанын білу қиын. Дегенмен кейбір мақал-мәтелдердің шығу тарихы туралы аңыздар аз емес. Демек мақал-мәтел, ақыл-нақыл, аталы сөздердің адам баласы өміріне араласпайтын саласы жоқ дегеніміз дұрыс-ау.

Олай болса, оқырмандармен сергіту сәтін ұйымдастырып, сайысымызды мақал-мәтел айту түрінде жалғастырамыз. Мақалды мен бастайын, сендер жалғастырып айтыңдар.

1. 
   Тойдың болғанынан ... (боладысы қызық)
   
2. 
   Таз таранғанша... (той тарқайды)
   
3. 
   Әншейінде ауыз жаппас... (той дегенде өлең таппас)
   
4. 
   Жүзігің алтын болғанша... (жүзің жарқын болсын)
   
5. 
   Бала жетіге келгенше... (жерден таяқ жейді)
   
6. 
   Ұяға отыз үйден тию... (қызға қырық үйден тыйым)
   
7. 
   Қыз жоқ жерде... (қызық жоқ)
   
8. 
   Әкенің жақсылығы... (жездедей-ақ)
   
9. 
   Астың дәмін тұз келтірер... (ауылдың сәнін қыз келтірер)
   
10. 
    Атаңның баласы болма... (адамның баласы бол)
    
11. 
    Білекті бірді жығар.... (білімді мыңды жығар)
    
12. 
    Шешен сөз бастар... (батыр қол бастар)
    
13. 
    Әке көрген оқ жонар... (шеше көрген тон пішер)
    
14. 
    Жақсы байқап сөйлейді... (жаман шайқап сөйлейді)
    
15. 
    Әдепті бала – арлы бала... (әдепсіз бала – сорлы бала)
    
16. 
    Жақсыдан үйрен... (жаманнан жирен)
    
17. 
    Баланың ұяты әкеге... (қыздың ұяты шешеге)
    
18. 
    Балапан ұяда не көрсе,.. ( ұшқанда соны алады)
    
19. 
    Қына тасқа бітеді,.. (ақыл басқа бітеді)
    
20. 
    Ата – бәйтерек,.. ( бала – жапырақ)
    

Ал тағы да сергіту сәтінде сөзжұмбақты шешуге қалайсыңдар, қол көтеріп, дұрыс жауабын беруге тырысыңдар. Ендеше алға:

1. 
   Хабар корпорациясының директоры.
   
2. 
   Қазақ әйелінің киімі.
   
3. 
   Мұсылман елдерінің тойлайтын мерекелерінің бірі.
   
4. 
   Зергерлік бұйым.
   
5. 
   Абайдың анасы.
   
6. 
   Белгілі әнші «Аппақ гүлдер» әнінің орындаушысы.
   
7. 
   Қазақ халқының батыр қызы?
   
8. 
   Ұлттық музыкалық аспап.
   
9. 
   Айтыскер Тастанбекқызы
   
10. 
    «Өрнек» өнерінің авторы
    

			1		А
				2	С
3					Ы
			4		Л
		5			Ж
				6	А
		7			Н
				8	Д
			9		А
		10			Р

1. 
   Дариға
   
2. 
   Сәукеле
   
3. 
   Наурыз
   
4. 
   Алқа
   
5. 
   Ұлжан
   
6. 
   Ақбота
   
7. 
   Мәншүк
   
8. 
   Домбыра
   
9. 
   Сара
   
10. 
    Фариза
    

Ал, кімнің өнері бар қаншалықты,

Би билеп, ал біреуі ән салыпты.

Бүгінгі сайыста бәйге алуға,

Азамат пен арулар, аянбай-ақ жан салыпты.
IV – кезең:

Өнер сайысы Өлең айтып, би билейді.
Кітапханашы: Қалқам, мен Лермонтов та, Пушкин емен,

Есенинмін демедім ешкімге мен.

Қазақтың қара өлеңі – құдіретім,

Онда бір сұмдық сыр бар естілмеген,- деп

Мұқағали Мақатаев ағамыз жырлап еді. Қазақ халқы үшін бұл ақынның орны ерекше. Орыс халқы Лермонтов, Пушкин, Есенин деп мақтанса, біз ұлы Абайды, Мұқағалиды айтып мақтана аламыз.


V- кезең:

Ендеше келесі сайыс «Поэзия минуттары» деп аталады.

Ал, кәнеки, кім қандай ақындардың өлеңдерін оқып, таң қалдырар екен! ( Бәрі де керемет өлеңдер оқиды). Бәрекелді, қандай көп білесіңдер, сендер үшін мен қуаныштымын.
VI – кезең:

Кітапханашы: Енді мен сендермен « Білгенге маржан...» сұрақ-жауап ойынын бастайын. Қайсыларың тез, нақты жауап бересіңдер екен.
Қазақтың түрлі-түрлі дәстүрі бар,

Оның сырын ашқанға жұрт қызығар.

Жауаптарын таба ма екен оқырмандар,

Сол себептен қоятын сұрақтар бар.

1. 
   Қарабай Сарыбаймен аңға шықты деп басталатын жырдың кейіпкерлері кімдер?
   

2. 
   Руы оның жағалбайлы,
   

Оның өлгені рас болса,

Құдайым, Қыз-Жібекті неге алмайды, - деп кімнің өлімін жоқтап отыр?

(Қыз Жібектің Төлегенді жоқтауы).

3. 
   Бірін-бірі сүйгені үшін қуғынға ұшыраған Еңлік-Кебекке арналған ескерткіш қай жерде?
   

бойында)

4. 
   Махаббаты аңызға айналған қазақ сазгері Естайдың сүйіктісіне арналған әні?
   

5. 
   Халық есінде ғашықтар мұнарасы, махаббат белгісі ретінде жатталып қалған «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» кесенесі Қазақстанның қай жерінде?
   

жерінде, Таңсық станциясының

оңтүстік сілемінде, станциядан 10

шақырым жердегі Тарлаулы ауылынан

өтетін Аякөз өзенінің оң жағасындағы

биік дөң басында).

6. 
   Шығыста өткен жеті ғашық. Олар кімдер?
   

Жүсіп-Зылиқа, Бахрам-Күләнда,

Сейпілмәлік-Жамал, Бозжігіт-Қарашаш,

Зизді-Қорлығайын).

7. 
   Айша – Бибі, Бабаджа, Қарахан мавзолейлері қай жерде?
   

Тағыда байқап көрейік.

Жүйрік аттай желейік,

Әзілге кезек берейік.

Егер мен Президент болсам...

Осы ауданның әкімі болсам...

Прокурор болсам...

Банкир болсам...


Парасатты аруларға:

Мен егер министр болсам...

Мұғалім болсам...

Осы кітапханада директор болсам....

Президенттің қызы болсам...

Әркім өз ойларын айтып, қызу тартыс жалғасты.

Біздің «Парасатты арулар мен ержүрек азаматтар» атты сайысымыз аяқталуға жақын. Қазылар алқасы осы барлық сайыстың бағасын есептегенше кезекті музыкалық үзіліске берсек.

Әндер орындалады.

Өмір күрес, жеткізе ме мұратын.

Жеңбедім, жеңілдім деп ренжімегін,

Қатысу да бір жеңіс, жан болсаң сен

ұғатын.

Ортаға әділ қазылар алқасын шақырайық!

Өнерлерің шыңдала берсін, қалыспаңдар.

Оқырманым көбейсін күннен – күнге,

Келе берсін қонақтар ғарыштан да.

Тіршілік – арман, бәрімізге де орын бар,

Қуаныш та бар, өкініш те бар жолдарда

Оқырмандарым менің, достарым менің

Бәрің де аман болыңдар!

Әділқазылар алқасы жарыс қорытындысын айтып, « Ең парасатты», «Ең епті», «Ең ақылды», «Ең білімді» деген мақтау қағаздарымен марапаттайды.

Осымен сайыс байқауымыз аяқталды! Алдар көсе мен бүгінгі сайысқа қатысушыларға көп – көп рахмет айтамын. Сау болыңдар!

Енді біз біріншіден кім сайысқа түсетінін белгіліп алайық. Бірінші турымыздың аты «Кім жүйрік?» деп аталады: Бұл ойындағы сұрақтарымыз бастамамыз болғандықтан Абайдың оқудан ауылына қайтып келгендегі, сәлемдесуден алынады.

• 
  Әй, шырағым балам, әуелі ар жағыңда әкең тұр... Сәлем бер! – деді. (Анасы не себептен баласын біріншіден әкесіне жіберді? Бұл жағдайда Абай не істейді?)
  

• 
  Балам, бойың өсіп, ер жетіп қалыпсың-ау! Молда болдың ба? Бойыңдай боп білімің де өсті ме? – деді. Кекету ме, күдік пе? Немесе шынымен жай білгісі келгені ме? (Абай не деп жауап қайтарды?)
  

• 
  Шүкірлік, әке, - біраз тұрады да, - ат барған соң, дәріс тәмам болмаса да, қазіреттің рұқсатын алып қайттым, - деді.
  

Қатты бір қысып, бауырына басып тұрды да, маңдайынан иіскеді. Абайдың әкесіндегі тартымды салқындық шешесіне де көптен бері мінез болған. Бала осыдан арғыны күтпеуші еді. Бірақ бауырына басқанның өзінде де Абайдың жүрегінде аса бір өзгеше жақындық білінді. Ана құшағы!

• 
  Жаман неме, маған бұрын келмей, әкеңе кеттің-ау! Жаман неме! – дей беріп, қасына, құшағына немересі барғанда, «Жаман неменің» артынан лезде! - Қарашағым, қоңыр қозым... Абай...жаным... - деп кемсеңдеп, жылап, құшағына басты.
  

Мұндай қорлықпен өлгендерге барынша жан ашыған мейірбандық та бар. Өлтіргендерге ыза мен қарғыс та бар. Сонымен бірге, әсіресе, бір-бірімен шарпысқан сезім «әке» деп жамандыққа қимау бар да және сол «әкеден» шошынып, үрку бар.

• 
  Жә, тапқаның мен танығаныңды сен мәлім етші балам: - деді. (Абайдың жауабы қандай?).
  

• 
  Әке, бауырында өсіп, бірге жасасып келгенмен жақынға жақынның, қасиет сипаты бірден танылмайды. Бірте-бірте ашылады ғой. Бүрісіп тұрған бүрден бір сәт жалт етіп жайнаған гүл туады, бір шақ майыса толықсып миуа піседі. Жаңағы айтқан өсиет сөзіңіз сол өсер дүниеге берген батаңыз ғой. Алғыс айтып, қабыл тұттық. Аталық еңбегіңізді ақтап өсу біздің де мұратымыз болар, - дейді. Әкесінің өзі ғана түсінетіндей айтып, келте қайырады. Осылай айтқанын Құнанбай да мақұл көрген еді.
  

(Жауап берген бала алдыға бір қадам аттап, қалған екі баланың асығы тасталып, бүк болғаны ойыннан шығады. Шыққан баланың асығы сегізден екі балаға бөліп беріледі).

(Сұраққа жауап берген бала, жеңілген құрбысының асықтарына ие болып, финалға шығады. Барлығы 40 асық болды, бұл асықтар ұпайға теңеледі).

Талай уақыттар ұғыспай, көңіл қарабайлығымен тоң-торыстау жүрсе де, осы шақта бір үлкен жұбаныш тапқандай боп бара жатыр. Мұны Ұлжанға айтқан бір сөзінде... (Ол қандай сөз?)

Ал, балалар 3 турдан тұратын «Алтын сақа» ойыны аяқталды.

Ал енді бәріміз, «Абай жолы» романына байланысты, қорытынды сергіту сұрақтарына жауап берейік:

1. 
   А. Құнанбаев қай жылы, қай жерде дүниеге келген?
   

ауданы, Шыңғыстау бөктерінде)

2. 
   Абайды «Қазақтың бас ақыны» деген кім?
   

3. 
   Абайды екі шешесінің ортасында жүргендіктен кім деп атаған?
   

4. 
   Абайдың әжесінің есімі?
   

5.Құнанбайдың балаларын ата?

(Құдайберді, Тәңірберді, Абай,

Ысқақ, Оспан, Халиолла, Ысмағұл)

6.М. Әуезов қай жылдары өмір сүрді?

( 1897 – 1961ж.)

7. М.Әуезовтың қандай пьесасы алғаш Әйгерімнің отауында қойылды?

( «Еңлік – Кебек».)

8. Мағауия Абайұлының шығармасын ата?

(«Медғат – Қасым» поэмасы.)

9. Қазақ халқын дүниежүзіне танытқан шығарма қандай?

( М. Әуезовтың « Абай жолы»

роман эпопеясы.

Ал, егер мына сөзжұмбақты дұрыс шешсеңіздер, қазақтың ұлы ақынының атын оқисыздар.

1. 
   Қазақ халқының ең жақсы қасиеттерінің бірі
   
2. 
   Ерте гүлдейтін гүл
   
3. 
   Ел ордасы
   
4. 
   Алғаш мектеп ашқан адам
   

						А
						Б
						А
						Й

1. Қонақжай.

2. Бақбақ.

3. Астана.

4. Ыбырай.

Осы «Алтын сақа» ойынынан басқа,

1. 
   Абай – қазақ әдебиетінің классигі.
   
2. 
   Абайдың нақыл сөздерінің мәні мен мағынасы.
   
3. 
   Абайдың музыкалық мұрасы.
   
4. 
   Абай және шығыс, орыс әдебиеті.
   
5. 
   Абай – дана, Абай – дара қазақта.
   

Еліңнің ұлы болсаң, еліңе жаның ашыса, азаматтық намысың болса, қазақтың ұлттық жалғыз мемлекетінің нығайып-көркеюі жолында жан теріңді сығып жүріп еңбек ет. Жердің де, елдің де иесі өзің екеніңді ұмытпа!

Әрбір шаңырақ ұрпақты болсын, ырысты болсын, ырысы жұртқа жұғысты болсын!

Әйел өзін сенімді сезінген жерде отбасы да берік, балаларының болашағы да жарқын.

Жер бетіндегі жақсылық, ізгілік, қайырымдылық атаулының бәрі де ананың ақ сүтінен тарайды.

Баланың жақсысы – қызық, жаманы – күйік.

Абай

Сіз ұлыңызды немесе қызыңызды тек өзіңіздің ата-аналық қуанышыңыз үшін ғана тәрбиелеп жатқан жоқсыз. Сіздің отбасыңызда және сіздің басшылығыңызда болашақ азамат, болашақ қайраткер және болашақ күрескер өсіп келеді.

Жақсы семьяда жазалау деген атымен болмайды. Ал бұл – семья тәрбиесінің ең дұрыс жолы.

Бала үшін аянба – бетің күйеді.

Ел үшін аянба – ерлігіңе сын,

Жұрт үшін аянба – жігіттігіңе сын.

Б. Момышұлы
Инабатты болса - әйел көрікті,

Ақ сақал жарасса – шал көрікті,

Сүйікті болса – ағайын көрікті,

Үлкен шаңырақтың жанында отау көрікті,

Жібек шатырдың жібі көрікті,

Өнегелі болса – бала көрікті.

Қорқыт баба

Әйел-Ана – барлық қиындықты жеңетін сарқылмайтын күш, тірліктің қайнар бұлағы.

Ғ.Мұстафин.

А.С.Пушкин

В.А.Сухомлинский

Ы.Алтынсарин

Ұлым, саған айтам...

Үлкенге сәлем бер, жолын кесіп өтпе. Жүріп келе жатқан адам отырған адамға, атты адам жаяуға, аз адам көпке сәлем беруге тиіс.

Үлкендер мен ғалым адамдар алдында көп сөйлемеуге тырыс.

Үйге кісі келсе орныңнан тұрып жайдары қарсы ал, киімін іл, төрге шығар. Үлкендерден бұрын тамаққа қолыңды салма.

С.Кенжеахметұлы «Жеті қазына»
Адамның қалыптасуы бала кезден басталады. Жақсылық та адам бойына нақ сол бала кезде егіледі. Ол жылдар өте келе, өніп шығады. Жақсылық ұрығының өніп шыққаны немесе оны жамандықтың арамшөптері басып кеткені сонда ғана белгілі болады.

С.В.Михалков

В.А.Сухомлинский

Түбі соның тарттым дей бер азабын.

Олай болса уысыңнан шығарма.

Өнерімен қуантады түбінде.

Жөнге салып, ие болған балаға.

Әке-шеше жүзі жайнап нұр себер.

Өсе келе қолы жетер талайға.

Есті адам қайғырмай-ақ қартаяр.

Он сегіз жасауға да болады.

Тәртіп болса, өсер бала сомдалып.

Қырсық қылық тек әкеден жұғады.

Жүсіп Баласағұн
Үлкен алдында жас қарызы,

Ата алдында бала қарызы - әдеп пен сый.

Мұхтар Әуезов
Ата-ананың қадірін, балалы болғанда білерсің,

Ағайынның қадірін, жалалы болғанда білерсің.

Шал ақын.