79
құнды ойларын шоғырландыра білуін дамыту болып табылады. Біздің
ойымызша, физиканы оқытуда, жеке жағдайда оптиканы оқытуда аталған
мәселелерді шешу үшін, жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың
болашағы зор болып табылады. Оқытудың заманауи кезеңінде оларды қолдану
бірнеше факторларға негізделген.
Біріншіден, кӛптеген оқу орындары әлеуметтік және экономикалық
жетістіктіктердің арқасында толық компьютерленген. Физикадан дайын
бағдарламалық ӛнімдердің саны мен сапасы оқытудың әр түрлі технологиясын
іске асыруға мүмкіндік береді.
Екіншіден, компьютерлік техниканы қолдану арқылы модельдеу нақты
бақыланатын физикалық құбылыстарды ғана емес, сонымен қатар нақты
экспериментте бақылау мүмкін емес құбылыстарды да айқын динамикалық
суреттейді және сонымен қатар физикалық эксперименттерге есептеулер
жүргізу мен әр түрлі эксперименттік тапсырмаларды шешу кезінде үлкен
мүмкіндікті қамтамасыз етеді. Ал компьютер - заманауи қондырғының
кӛмегімен, әр түрлі құбылыстарды меңгеруде жоғары деңгейде зерттеу
жүргізуге мүмкіндік береді. Сәйкесінше, оптиканы оқытуда жаңа
компьютерлік эксперименттерді (демонстрациялық және лабораториялық)
қолдану аталған экспериментпен байланысты мәселелерді шешуге мүмкіндік
береді. Жаңа ақпараттық технологиялардың артықшылықтары ӛнімді оқытуды
ұйымдастыруға, дәстүрлі жаңа тапсырмаларды шешуге мүмкіндік береді. Білім
алушылардың модельдік ұғымдарын, ақпараттық, коммуникативтік және басқа
дағдыларын қалыптастырудағы орны ерекше.
Болашақ физика мұғалімдерін даярлауда оптика пәнін оқыту мәселелеріне
тоқталсақ.
Оптика бӛлімі бойынша материалды ұсыну логикасына әсер ететін әр
түрлі факторлар бар, олардың бастылары мыналар:
1. Геометриялық оптика жарық сәулелері жӛніндегі ұғымның негізінде
оптикалық сәулелердің таралуын қарастырады да, оның табиғатын
қарастырмайды. Оны оқып үйрену үшін екі нұсқа беріледі. Индуктивті нұсқада
геометриялық оптиканы құрайтын негізгі заңдар «жарық шоғы» және «жарық
сәулесі» ұғымдарының негізінде тәжірибелік жолмен қарастырылады. Бұл
заңдарды қолдану арқылы оптикалық кескіндерді алу мен оптикалық
құрылғылар оқытылады. Аталған нұсқа мектеп оқушыларына физиканы
оқытуда тиімді болып саналады.
Дедуктивті нұсқада геометриялық оптиканың формулалары Максвелл
теңдеуінің негізінде жарықтың толқындық табиғаты ретінде, толқын
ұзындығының тек аз мәнінде ғана қарастырылады. Білімгерлердің
математикадан дайындығы аз кезде жарықтың шағылу және сыну заңдары
Гюйгенс принципі негізінде ғана оқытылады.
Геометриялық оптика заңдылықтарын меңгеруде бұл дедуктивтік нұсқа
білімгерлердің жарық табиғатын және геометриялық оптикадан толқындық
оптикаға ауысуын терең түсінуге мүмкіндік береді, бірақ белгілі бір деңгейде
олардың теориялық ойлауы мен математикалық дайындығын талап етеді.
80
2. Қазіргі уақытта физика пәнінің бағдарламасын құруда әдіскерлер негізгі
физикалық теорияны анықтайтын идеялардың бағдарламасына ұқсас
материалдарды топтастырады. Мұндай ұстанымның мақсатқа сай болуы
былайша қорытындыланады: түсініктер мен заңдардың қатарын жинақтай
отырып, физикалық теория құбылыстарды түсіндіріп қана қоймай, сонымен
қатар құбылыстардың ӛтуі мен жаңа заңдылықтарды орнатуға мүмкіндік
береді. Сонымен қатар, теорияға қатысты материалды топтау білімгерлерге
жалпы жағдайда білімнің белгілі бір жиынтығын беруге, оны түсіндіру үшін
қолдануға және табиғат құбылысын анықтауға, білімгерлердің ойлау қабілетін
дамытуға мүмкіндік береді.
Сонымен қатар пәннің бӛлімдері мен тақырыптарын ұлғайтуға,
классикалық және заманауи физиканы қатар ұсынуға, негізгі материалды
таңдап алуға, ал білімгерлерге ақпараттың ӛте кӛп мӛлшерін есте сақтау
қажеттілігін жеңілдетуге мүмкіндік береді. Физиканың негізгі теорияларына
жаңа кезең бойынша мыналарды жатқызамыз: механика; молекулалық-
кинетикалық теория; электродинамика; кванттық теория. Жарық толқындық та,
корпускулалық та қасиетке ие болғандықтан, яғни екіжақты қасиетке ие
болғандықтан,
кейбір
оптикалық
құбылыстар
мен
заңдылықтар
электродинамикада
қарастырылса,
кейбіреулері
кванттық
физикада
қарастырылады.
Физикалық эксперимент оқытудың әр түрлі әдістерімен үйлесімділікте
қолданылады. Бірақ қазіргі уақытта студенттердің жеке даму концепциясын
іске асыру үшін ӛнімді әдістер дұрыс болып табылады, олар студенттердің
ойлау қабілеті тәрізді жеке қасиеттерімен бірге пәнге деген қызығушылығын
арттыруға мүмкіндік береді.
Ӛз кезегінде, ӛнімді оқытуды табысты жүзеге асыру үшін оқытудың сәйкес
әдістері мен құралдары, жеке жағдайда физикалық эксперимент талап етіледі.
Оның үстіне, жоғары оқу орнында оптиканы оқытуда физикалық
экспериментті күшейтудің талабы тӛмендегілерге негізделген:
1. Максвелл теңдеуі негізінде толқындық оптиканы үйренуге нұсқау
студенттер үшін қол жетімсіз, сондықтан оптика заңдарын оқып үйрену тек
эксперименттік негізде ғана мүмкін болып саналады.
2. Классикалық және заманауи білімді қоса алғанда оптика, оқып үйренуі
мен қабылдауы студенттерде белгілі бір қиындықты тудыратын физиканың
бӛлімдерінің бірі болып табылады. Оптикалық құбылыстар не толқындық
кӛзқараспен, не кванттық ұғыммен сипатталады.
Ӛкінішке орай, оптика бӛлімін оқыту мәселелеріне арналған зерттеулер
қатарындағы авторлардың [153] кӛзқарасы бойынша, оқу орны жағдайында
оптикадан табиғи демонстрациялық және лабораториялық эксперимент
дайындау мен жүргізу үдерісіне кӛптеген жағдайларда (геометриялық оптика,
жарық поляризациясы бойынша бірнеше тәжірибелерден басқа) бірқатар
қиындықтар бар, нақты айтқанда:
- барлық оптикалық құбылыстарды физикалық лаборатория жағдайында
күрделілігінен, қондырғы бағасының жоғарылығынан кӛрсету мүмкін емес;
Достарыңызбен бөлісу: |
