Р. И. Смагулова экономика ғылымдарының кандидаты, доцент

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Павлодар

оқу-әдістемелік кешені

Павлодар

Кереку

ӘОЖ 658(07)

КБЖ 65.053я7

Қ41
С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университетінің қаржы-экономика факультетінің есеп және аудит кафедрасының отырысында басуға ұсынылды

Р. И. Смагулова – экономика ғылымдарының кандидаты, доцент;

А. Ж. Мусина – экономика ғылымдарының кандидаты.
Құрастырушы: Г. К. Бейсембаева
М54 Қаржылық талдау: есеп және аудит мамандығының студенттеріне арналған пәннің оқу әдістемелік кешені / құраст. : Г. К. Бейсембаева – Павлодар : Кереку, 2012. – 106 б.

«Қаржылық талдау» пәнінен пәннің оқу әдістемелік кешені жұмыс бағдарламасына сәйкес жасалған және өзіндік орындауға арналған есептер мен тапсырмалардың шешу үлгісіне әдістемелік ұсыныстарды қамтиды.

Есеп және аудит мамандықтарының студенттеріне арналған қаржылық талдау қарастырылған.

ӘОЖ 658(07)

КБЖ 65.053я7

© Бейсембаева Г.К., 2012

© С. Торайғыров атындағы ПМУ, 2012

Материалдық дурыс болуына, грамматикалық және орфографиялық қателерге авторлар мен құрастырушылар жауапты

Ұсынылып отырған оқу–әдістемелік кешен «Қаржылық талдау» пәні бойынша «Есеп және аудит», мамандықтарының сырттай оқу түріндегі студенттеріне арналған.

«Қаржылық талдау» қаржылық менеджменттің басты элементі болып табылады және компанияның қаржылық жағдайының ағымдағы бағасын беретін қаржылық көрсеткіштердің өзгеруін зерттейді.

Оқу – әдістемелік кешен студенттерге пәнді игеру үшін қажетті материалдармен толықтырылған. «Қаржылық талдау» пәні бойынша жасалған оқу–әдістемелік кешен студенттен жүйелі түрде жұмыс істеуді талап етеді. Сондықтан әр тақырыпты дәріс сабақтарында зерделегеннен кейін, алған білімін бекіту үшін тақырыптарға қатысты негізгі түсініктер, есептер мен тест тапсырмалары берілген.

«Қаржылық талдау» пәні бойынша оқу әдістемелік құралдың негізігі міндеттері:

- студенттің алған білімін бекіту және тереңдету;

- әдебиетпен дербес жұмыс істеу дағдысын қалыптастыру және бекіту;

- студенттің өз білімін тәжірибеде қолдана білу дағдысын қалыптастыру:

- студенттердің мерзімді және шетелдік әдебиеттерімен дербес жұмыс жасауға дағдыларын дарыту;

- шетелдерде қаржылық талдау мәселелерін талдауда өз ойларын нақты, бірізділікпен және экономикалық сауатты баяндай білуге икемдеу;

- компьютермен жұмыс дағдыларын дарыту.

Оқу–әдістемелік кешен «Қаржылық талдау» пәні бойынша «Есеп және аудит», мамандықтарының сырттай оқу түріндегі студенттеріне ғылыми-зерттеу жұмысқа үйретеді және оны жүргізуге тәжірибе алуға көмектеседі. Сонымен бірге студенттің шетелдерде Қаржылық талдауды өздігінен оқып-үйренудің қорытындысы болып табылады.

1. 
   1.2 Пән туралы мәліметтер
   

Бұл оқу пәнін оқытудың негізгі мақсаты – студенттерде әдіснамалық негіздерді қабылдау және тәжірибелік жұмыста керек қаржылық талдаудың тәжірибелік машықтарды алу арқылы аналитикалық, шығармашылық ойлау қабілетін қалыптастыру.

Пәнді оқу нәтижесінде студент экономикалық ақпаратты оңдеудің арнайы әдістері мен тәсілдерін меңгеру, шаруашылық субъекттің нақты өндірістік-шаруашылық әрекетін талдап, талдаудың жеке нәтижелерін біріктіріп, тиімді басқару шешімдерді қабылдау мақсатпен сәйкес қорытындыларды шығаруды меңгеру қажет.

Бұл пәнді оқу студенттерге өнеркәсіптің экономикалық және қаржылық параметрлерін аналитикалық зерттеу саласындағы білімді алып дамуға, сонымен бірге басқару шешімдердің экономикалық негіздеудерінің арнайы әдістерін қолдану машықтарын меңгеруге көмектеседі.

- экономикалық құбылыстар мен процестердің мәнін, олардың өзара байланыстары мен тәуелділігін түсіну;

- экономикалық процестерді нақтылап, жүйелеп модельдеуді;

- факторлардың ықпалын анықтауға, жеткен нәтижелерді бағалауға, кәсіпорынның жұмыс істеу тиімділігін көтеру резервтерін айқындауға.

Пәнді оқу нәтижесінде студент осыны істей алу қажет:

• 
  ағымды өндірістік әрекеттің түрлі салаларын талқылауға;
  

• 
  толық қолданылмаған резервтерді тауып бағалауға.
  

- шаруашылық субъекттердің әрекетін зерттеу үшін қаржылық талдау әдістерін қолдануға;

• 
  кәсіпорынның қаржылық жағдайына маманданған баға беруге;
  
• 
  шаруашылық субъекттер әрекеті тиімділігін көтеру резервтерін табу;
  

«Қаржылық талдау» курсын оқу үшін келесі шектес пәндерді оқу қажет: «Бухгалтерлік есеп», «Аудит негіздері», «Статистика», «Кәсіпорын экономикасы», «Корпоративтік қаржы», «Экономикалық-математикалық әдістер».

«Қаржылық талдау» пәнін оқу барысында алынған білімдер мен машықтар қорытынды мемлекеттік аттестацияға дайындалу қажет.

Кестенің жалғасы

Бұл пәнді оқу студенттерге өнеркәсіптің экономикалық және қаржылық параметрлерін аналитикалық зерттеу саласындағы білімді алып дамуға, сонымен бірге басқару шешімдердің экономикалық негіздеудерінің арнайы әдістерін қолдану машықтарын меңгеруге көмектеседі.

Қаржылық талдаудың ұғымы, оның мазмұны. Талдаудың қалыптасуы мен дамуының тарихи аспектілері. Қаржылық талдаудың міндеттері. Талдау түрлері. Қаржылық есеп талдауының шетелдік тәжірибесі.

Қаржылық талдау әдісінің мәні. Қаржылық есепті талдаудың әдістері мен тәсілдерінің классификациясы. Көлбеу бағыттағы талдау. Тік бағыттағы талдау. Трендтік талдау. Салыстырмалы талдау. Факторлық талдау. Қаржы коэффициенттерінің әдісі.

Қаржылық талдаудың ұйымдасуы мен ақпараттық қамтамасыз ету. Қаржылық талдауды ұйымдастырудың негізгі принциптері. Талдау объектілері мен субъектілерін, ұйымдастыру түрлерін таңдау, оларды зерттеу және жеке қызмет арасында міндеттерді үлестіру. Талдауды ақпараттық және әдістемелік қамтамасыз ету.

ҚЕХС-ға сәйкес қаржылық есептің түрлерін классификациялау. Бухгалтерлік балансты, табыс пен шығыс есебін және ақша жылжуы туралы есепті құрастыру ерекшеліктері.

1.10.1.2. Кәсіпорын әрекетінің қаржылық талдауы

1-тақырып. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын экспресс-талдау

Кәсіпорынның қаржылық жағдайын экспресс-талдауының мәні мен мазмұны. Экспресс-талдаудың мақсаттары мен міндеттері. Экспресс-талдауды өткізу кезеңдері. Экспресс-талдауды өткізу үшін мәліметтер көзі.

Бухгалтерлік баланс және оның құрамдық бөлімдері. Бухгалтерлік баланс активтері және олардың классификациясы. Баланс активтерінің құрамы мен құрылымы. Баланс активтерін талдау. Дебиторлық қарызды талдау.

Баланс активтері қалыптасу көздерінің классификациясы. Баланс пассивінің құрамы мен құрылымы. Кәсіпорынның меншікті капиталы және оның қалыптасуы. Тартылған капиталды талдау. Несиелік қарызды талдау. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын мінездейтін көрсеткіштер.

Кәсіпорынның меншікті капиталы, оның қалыптасуы мен толықтыру көздері ұғымы. Меншікті айналым капиталын талдау міндеттері. Меншікті капиталды пайдалану тиімділігін мінездейтін көрсеткіштер.

Қарыз капиталының құрамы, құрылымы және динамикасын талдау.

5-тақырып. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығын талдау

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы ұғымы. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығы ұғымы және мәні. Кәсіпорынның қаржылық тұрақтылығына әсер ететін факторлар және олардың классификациясы. Кәсіпорынның қаржылық жағдайын талдаудың негізгі міндеттері.

Өтімділік және өтімділік құралдарының ұғымы. Өтімділік деңгейі бойынша баланс активтерін классификациялау. Төлемдік жеделдігі бойынша баланс пассивтерін топтау. Баланс өтімділігі. Өтімділік коэфиициенттер.

Кәсіпорынның төлем қабілетін анықтау. Кәсіпорынның төлем қабілетін талдау. Ағымды, болашақты, абсолютты төлем қабілеті. Өтімділік пен төлем қабілетінің өзара байланысы.

Банктік несиелендірудің мәні. Несиелендіру принциптері. Несиелендіру объектілері мен түрлері. Несие беру шарттары. Кәсіпорынның кредит қабілетін талдаудың негізгі міндеттері. Несиелендіру шарттарының талдауы. Шаруашылық субъекттің кредит қабілетін бағалау әдістері.

Нарықтық қатынастар жағдайындағы кәсіпорынның белсенділігі. Кәсіпорынның іскер белсенділігінің көрсеткіштері (активтердің, негізгі қаражаттардың, ағымды активтер жалпы айналымдарының, материалдық айналым қаражаттарының, дайын өнімнің, ақшалай қаражаттың, инвестицияланған капиталдың және т.б. айналымдарының коэффициенттері), оларды есептеу мен талдау.

Табыс ұғымы, оларды классификациялау. Нарық экономикасы жағдайындағы табыстың маңызы және ролі. Табыс функциялары. Кәсіпорын табыстылығын талдау маңызы.

Табыстықтың абсолюттік көрсеткіштері және олардың қалыптасуы. Кәсіпорын табысының құрамы мен құрылымы. Кәсіпорын табысына ықпал ететін факторлар.

Кәсіпорын табыстарының салыстырмалы көрсеткіштері. Жалпы активтердің табыстылығы. Шығарылатын өнімнің (жұмыс, қызмет) табыстылығы. Ақшалай қаражаттың таза ағылымы негізінде саналған табыстылық көрсеткіштері.

Кәсіпорынның ақшалай ресурстарының ұғымы және олардың құрамы. Операциялық, қаржылық және инвестициялық істерден келген ақшалай қаражаттардың кіруі мен жұмсалуы. Ақшалай қаражат жылжуын тура және жанама талдау.

Тәуекелдік ұғымы. Тәуекелдік түрлері (өнеркәсіптік, коммерциялық, қаржылық, жүйелік, жүйесіз және т.б.). Тәуекелдіктің негізгі салалары. Тәуекелдікті санды талдау. Тәуекелдікті сапалы талдауды өткізу ерекшеліктері.

Банкроттықтың мәні. Кәсіпорын дәрменсіздігінің себептері: объективтік және субъективтік. Банкроттық жағдайды реттеудің құқықтық механизмі және оның негізгі элементтері. Қаржылық жағдайды болжау. Кредит қабілетінің индексі. Банкроттықты болжаудың көпфакторлық модельдері. Банкроттықтың формальды және формальды емес белгілерінің жүйесі. Төлем қабілетін болжау. Қаржы ағымын талдау. Банкроттық тәуекелдігінің диагностикасы және кәсіпорынның қаржылай жақсарту жолдары.

1.10.2 Тәжірибелік жұмыстардың тізімі мен мазмұны

1.10.2.1 Қаржылық талдаудың теориясы

1-тақырып. Қаржылық талдаудың пәні, міндеті және түрлері

Қаржылық талдаудың ұғымы, оның мазмұны. Талдаудың қалыптасуы мен дамуының тарихи аспектілері. Қаржылық талдаудың міндеттері. Талдау түрлері. Қаржылық есеп талдауының шетелдік тәжірибесі.

Осындай қолдану әдістерді меңгеру:

- негізгі статистикалық әдістерді: топтастыру, салыстырмалы мөлшер, индекстер;

• 
  экономикалық талдауды: салыстыру, элиминациялау;
  
• 
  қаржылық талдауды: баланстық байлау, тік және көлбеу бағыттағы талдау.
  

Қаржылық есептің түрлерімен және қаржылық коэффициенттер жүйесімен, қаржылық есепті құрастыруға қойылатын негізгі талаптармен танысу.

Қаржылық есепті тексерудің аналитикалық процедураларын өткізу.

Баланстың ұзақмерзімді активтерінің құрамын, құрылымын және динамикасын талдау. Кәсіпорынның қысқамерзімді активтерінің құрамын, құрылымын және динамикасын талдау.

Баланс активтерін қалыптастыру көздерінің құрамын, құрылымын және динамикасын талдау. Қаржылық коэффициенттерді есептеу: тәуелсіздігін, меншіктігін, тәуелдігін және т.б.

Меншікті және несиелік капиталды пайдалануды талдау. Дебиторлық және кредиторлық қарыздардың байланысын зерттеу. ТМШ қамтамасыз ету абсолюттік көрсеткіштерін және оларды қалыптастыру көздерінің шығынын есептеу.

Кәсіпорын қаржылық тұрақтылығының абсолюттік және салыстырмалы көрсеткіштерін есептеу.

Баланс активтерін өтімділік деңгейімен және пассивтерді төлемдік жеделдігімен топтастыру. Баланс өтімділігін комплекстік бағалау, абсолюттік, аралық және жалпы өтімділік коэффициентін есептеу.

Ақшалай қаражаттардың толықтығы, капитализациясы және төлем қабілеті коэффициенттерін, өтеудің (абсолюттік және ағымды өтімділік) аралық және жалпы коэффициенттерін есептеу. Кәсіпорынның төлем қабілеті өзгеруіне ықпал тигізетін негізгі факторлар деңгейін бағалау.

Банк-кредитор және кәсіпорын-несие алушы жақтарынан кәсіпорын кредит қабілетін бағалау.

Кәсіпорынның іскерлік белсенділігін мінездейтін көрсеткіштерді есептеу. Қысқа мерзімді активтерді пайдалану тиімділігін талдау.

Жалпы және таза пайданың абсолюттік мөлшерін анықтау, табыстықтың салыстырмалы көрсеткіштерін есептеу, кәсіпорын табыстығы деңгейіне әсерін тигізетін негізгі факторлар деңгейін анықтау.

Өндірістің ауыспалы көлемін, өткізуден табыстен ауыспалы мөлшерін, тұрақты шығындардың ауыспалы деңгейін, өткізудің ауыспалы бағасын, маржиналдық табыстің минималдық деңгейін есептеу. Өндірістің, түсімнің, шығын мен табыс көлемдер көрсеткіштерінің өзара байланысын графикалық құрастыру.