Программа развития Жамбылской области

Инвестициялар

Инвестиция көлемі бойынша бастапқы шарттары ұқсас облыстармен (Алматы, Павлодар және Оңтүстік Қазақстан облыстары) инвестиция тарту көлемінің 2003 жылғы динамикасын талдау көрсеткендей, 2003 жылдан 2009 жылға дейін ҚР өзге өңірлерінде инвестициялар көлемі үнемі артып отырған, ал біздің облысымызда оның төмендеуі де тіркелген. Нәтижесінде Жамбыл облысындағы инвестиция тарту көлемі 6,8 есеге артса, салыстырмалы өңірлерде 4,9 – 10 есеге артқан. 2008 жылы Жамбыл облысында инвестициялар көлемі Қытайға магистралды газ құбыры құрылысына тартылған 66 млрд. теңге (53%) шетел инвестициялары, сондай-ақ құрылыс материалдары, аграрлық-өнеркәсіптік өнімдер мен металлургия өндіріс салаларындағы жаңа жобаларға жұмсалған инвестициялар есебінен күрт өскен. 2008 жылғы инвестициялардың 10%-ы республикалық бюджеттен, 5%-ы – жергілікті бюджеттен, 32%-ы - өз және қарызға алынған, 53%-ы шетел қаржыларының есебінен қаржыландырылды.

2009 жылы негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 222,8 млрд. теңгені құрады, бұл 2008 жылғы деңгейден 71,5%-ға артық. Бюджет қаржыларының есебінен 7,7% инвестициялар (республикалық - 5,4%, жергілікті – 2,3%), өз қаржылары мен заемдық капиталдар – 15,6%, шетелдік капиталдарды тарту – 76,7%.

2010 жылғы негізгі капиталға салынған инвестициялар 146,8 млрд. теңгені құрады, бұл 2009 жылмен салыстырғанда облыс аумағында салынған Қытайға магистралды транзит газ құбыры құрылысына тартылған шетелдік инвестициялардың 4 еседен көп азайғаны есебінен 36,5% төмен.

Бюджеттік қаражат есебінен 15,1% инвестициялар қаржыландырылған, өз және қарызға алынған қаражаттардан – 47,8% және шетелдік капиталдан – 37,1%.

2011 жылы негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 2010 жылмен салыстырғанда 30,9% (106,6 млрд. теңге) төмендеген. Бұл жалпы салынған капитал көлемінде үлесі 7%-дан артық құрайтын облыстағы тау кен шығаратын саладағы геология барлау жұмыстарына және газ тасымалдауды дамытуға бағытталған тікелей шетелдік инвестициялардың 7,3 есеге қысқаруынан болды. Сонымен, 2011 жылы халық санына шаққандағы тартылған инвестициялар көлемі 104-ке жуық мың теңгені құрады (халық санына шаққандағы орташа қазақстандық деңгейі - 299 мың теңге) немесе 2009 жылдан 2 есе аз.

2011 жылмен салыстырғанда шаруашылық субъектілерінің өз және халықтың қаражаттары 1,5 есеге өсіп, 48 млрд. теңгені құрады.

Инновациялық белсенділік

2009 жылдың қорытындысы бойынша кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі 4,4% құрады (2008 жылы – 6,0%). Инновациялық өнімнің көлемі 2008 жылмен салыстырғанда 3,5 есеге төмендеген және 2190,4 млн.теңгені құрған, 382,5 млн.теңге сомасында инновациялық қызмет көрсетілген. 2009 жылы статистика бойынша облыста 13 инновациялық-белсенді кәсіпорындар бар. Жаңа технологияларды, құрал-жабдықтарды, материалдарды, ғылыми-зерттеу қызметті енгізу, ғылыми-зерттеу бағдарламаларына қатысу олардың қызметінің негізгі түрлері болып саналады.

2010 жылы кәсіпорындардың инновациялық белсенділігі 7,8%-ды құрайды және республика өңірлері арасында ең жоғарғы көрсеткіш болып табылады, 2011 жылы – 10,2%.

2012 жылы инновациялық өнімнің көлемі 2011 жылмен салыстырғанда 70,5%-ға өсіп, 19181,2 млн.теңгені құрады, 841,3 млн.теңгеге инновациялық қызметті көрсетілді. Кәсіпорындардың инновациялық қызметінің аяқталған инновацияның технологиясы бар негізгі түрлері жаңа технологияларды енгізу, жабдықтауды, материалдарды - 68%, ғылыми-зерттеу қызметін - 12%, инновациянын басқа түрлерін - 14% енгізу болып табылады.

Облыстың жоғары оқу орындарындарында, оның ішінде М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университетінде, Жамбыл гуманитарлық-техникалық университетінде, Тараз инновациялық-гуманитарлық университетінде ғылыми-зерттеу жұмыстарын дамыту қолданбалы ғылым мен өндірісті біріктіруге, ЖОО-ның ғылымын экономикалық және әлеуметтік прогресті қамтамасыз етуге бағытталған зерттеулерге қайта бағыттауға, ғылымға сыйымды технологиялар енгізуге бағытталған. Аграрлық ғылым Қазақ су шаруашылығы ғылыми-зерттеу институтымен («ҚазСШҒЗИ» ЖШС), Жамбыл облыстық тәжірибелік ауыл шаруашылығы және облыстық ветеринарлық станцияларымен, Меркі жеміс-жидек шаруашылығымен ұсынылады, олар республикалық мемлекеттік қазыналық кәсіпорын түрінде жұмыс істейді. Облыс кәсіпорындарының 6 – ауыл шаруашылығы дақылдарының асыл тұқымдарын өндірумен, 89 – асыл тұқымды мал шаруашылығымен, қой, шошқа, жылқы, түйе шаруашылығымен, 1 – жеміс-жидек дақылдарын отырғызуда сақтаумен және қамтамасыз етумен айналысады.

«Академик К.И. Скрябин атындағы Жамбылдық ветеринарлық ғылыми-зерттеу станциясы» ӨМҚК тиімділігі жағынан практикада қоладынылып жүрген импорттық аналогтарынан кем түспейтін және арзандылығымен ерекшеленетін бірқатар жаңа антигельминттік құралдарды ұсынды. «Облыстық тәжірибелік станциясы» жоғары сапалы тұқымды өндіру мен іске асырумен айналысады.

Жергілікті тауар өндірушілерді қолдау мақсатында Үкімет қабылдаған дағдарысқа қарсы шаралар шеңберінде жергілікті атқарушы органдардың негізгі міндеті тауар, жұмыс пен қызметтерді сатып алуда қазақстандық үлесті арттыруға ықпал ету болып табылады.

2009 жылы облыс кәсіпорындары мен ұйымдары тауар, жұмыс пен қызметтерді жеткеру жөнінде 42,3 млрд. теңге сомасында 62 меморандумға (ниет білдіру хаттамаларына) қол қойды. Қазақстандық тауарөндірушілердің ірі тұтынушылары – бюджеттік ұйымдармен жалпы сомасы 35,7 млрд. теңгеге түрлі жолдармен 33022 тауарларды (жұмыс пен қызмет) мемлекеттік сатып алуларды жүргізді, мұнда қазақстандық үлес 91,5% немесе 32,6 млрд. теңгені құрайды.

Облыстағы химия кәсіпорындарының жұмыстарын қолдау және тұрақтандыру үшін ҚР Ауыл шаруашылығы министрлігі мен «КазАгро» ұлттық холдингі, «Қазақстанның Агроодақ» ассоциациясы және «Казфосфат» ЖШС араларында ауыл шаруашылығы тауар өндірушілерін 5,1 млрд. теңге сомасындағы 64,5 мың тоннаға дейінгі субсидиялық минералды тыңайтқыштармен қамсыздандыру жөніндегі меморандумға қол қойылды. Онда барлық келісім-шарт міндеттері орындалды.

2010 жылы қазақстандық үлесті арттыру жөніндегі жұмыстар жалғасты. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын облыстың мемлекеттік мекемелері мен кәсіпорындары 2010 жылы жалпы сомасы 20,4 млрд. теңгеге сомасында 27347 тауарларды (жұмыс пен қызмет көрсету) мемлекеттік сатып алуларды жүргізді, мұнда қазақстандық үлес тауарларды сатып алуда 80,5%, жұмыс пен қызмет көрсетуді – 93,9%.

2011 жылы қазақстандық үлестің және «NADLoC» АҚ тиісті мәліметтерінің айсайынғы мониторингісіне жататын кәсіпорындардың есепті мәліметтері бойынша жүйе құрушы кәсіпорындардың сатып алу көлемі 31,3 млрд. теңгені құрады, оның ішінде отандық тауар өндірушілерде - 15,9 млрд. теңге, қазақстандық үлес 50,7% құрады. 23,7 млрд. теңгеге (37,7%) тауарлар сатып алынды, 1,7 млрд. теңгеге (99,6%) жұмыстар, 5,9 млрд. теңгеге (88,5%) қызметтер орындалған. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын облыстың мемлекеттік мекемелері мен кәсіпорындары жалпы 43,2 млрд. теңге сомасында 18487 тауарларды (жұмыс пен қызмет көрсету) мемлекеттік сатып алуларды жүргізді, мұнда қазақстандық үлес 81%, оның ішінде тауарларды сатып алуда – 71,3%, жұмыс пен қызмет көрсетуде – 89,7%.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 1 шілдедегі «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 20 наурыздағы №366 қаулысына өзгерістер енгізу туралы» №745 қаулысына сәйкес 2011 жылдың 1 тамызынан бастап мониторингке келесі кәсіпорындар жатады: «Тараз металлургия зауыты» ЖШС, «Қант» АҚ, «Жамбылгипс» АҚ, «ТаразКожОбувь» ЖШС.

2012 жылы 4 кәсіпорын бойынша жалпы сатып алу көлемі 1452,0 млн. теңгені құрады, оның ішінде отандық өнім өндірушілерден – 950,4 млн. теңге, қазақстандық қамтудың үлесі 65,5 % құрап отыр. 834,4 млн. теңгеге тауар сатып алынды (41,9%), 617,6 млн. теңгеге қызмет көрсетілді (97,3%). Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын мекемелер тарапынан (жұмыстар мен қызмет көрсетуді) 2012 жылы 65,3 млрд. теңгені құрайтын 22, 7 мың мемлекеттік сатып алу жүргізілді, ондағы қазақстандық үлесі 82,9 пайызды құрады, оның ішінде тауар сатып алуда 72,0%-ды, жұмыстар мен қызметтерде 91,2 %-ды құраған. Мемлекеттік мекемелер мен жүйе құраушы кәсіпорындарда тауарларды, қызметтерді және жұмыстарды сатып алудағы қазақстандық үлес 78,1%-ды құрады.

«ТМЗ» ЖШС-і жалпы сатып алу көлемі 881,8 млн. теңгені құрады, ондағы қазақстандық үлесін 88,3% көрсетіп отыр. Оның ішінде, жалпы сомасы 393,4 млн. теңгеге тауар мен материал сатып алынған (73,3%), қызметтер 488,4 млн. теңгеге (100%). «Қант» АҚ бойынша жалпы сатып алу көлемі 31,3 млн. теңгені құрады (94,2%), оның ішінде жалпы сомасы 16,5 млн. теңгеге тауар сатып алынған (88,9%), жұмыстар мен қызметтер 14,9 млн. теңгеге орындалған (100%). «Жамбылгипс» АҚ бойынша жалпы сатып алу көлемі 137,4 млн. теңгені құрады (43,5%), оның ішінде жалпы сомасы 89,3 млн. теңгеге тауар сатып алынған (13,1%), жұмыстар мен қызметтер 48,1 млн. теңгеге орындалған (100%). «ТаразКожОбувь» ЖШС бойынша жалпы сатып алу көлемі 401,5 млн. теңгені құрады (20,6%), оның ішінде жалпы сомасы 335,2 млн. теңгеге тауар сатып алынған (9,9%), жұмыстар мен қызметтер 66,2 млн. теңгеге орындалған (74,9%).

2012 жылы облыс әкімдігінде индустриалды-инновациялық қызметпен айналысатын кәсіпкерлерге мемлекеттік қолдау құралдарын түсіндіру жөнінде семинар өткізілді, онда облыстың кәсіпкерлері, даму институттарының өкілдері («Ұлттық инновациялық қор» АҚ, «КИРИ» АҚ, «Казнекст Инвест» АҚ, «ҚДБ-Лизинг»АҚ, «NADLoC» АҚ), онда қазақстандық қамтудың үлесін арттыру бойынша жүйе құраушы кәсіпорындардың проблемалық мәселелер қаралды.

Астана қаласында өткен «Қазақстандық қамту - 2012» форумында облысымыздың 10 кәсіпорны қатысты ( «Казфосфат» ЖШС, «ТМЗ» ЖШС, «Мынарал Тас Компани» ЖШС, «Энерджи» ЖШС, «ТаразКожОбувь» ЖШС, «Жасулан-Флора» ЖШС, «Запчасть» АҚ, «ТҚЗ» ЖШС, «Ырыс Бахыт» ЖШС, «Супер Фарм» ЖШС).

Тараз қаласында «TARAZ–INVEST–2012» халықаралық инвестициялық форумы өткізілді, онда шетелдік компания, ұлттық компания, даму институттары, ірі компания, шағын және орта бизнес өкілдері қатысты. Секциялық жұмыс барысында өнеркәсіптің негізгі даму салалары, қазақстандық үлесті арттыру мәселелері қаралып, инвестициялық жобалардың тұсау кесері өткізілді және жаңа өндірістерді іске қосу саласында меморандумға қол қойылды. Форум аясында «NADLoC» АҚ, «Даму» КДҚ» АҚ, «Технологиялық даму жөніндегі ұлттық агенттік» АҚ өкілдерінің, облыс кәсіпорындарының қатысуымен тауар өндірушілерге мемлекет тарапынан көрсетілетін басты қолдауды түсіндіру жөнінде семинар-кеңес өткізілді. Сонымен қатар, Тараз қаласында «Қазақстанның үздік тауары» атты аймақтық көрме-конкурсы өткізілді, оған облысымыздың тауар өндірушілері қатысты.

ҚР Үкіметінің 2010 жылғы 29 қазандағы №1135 қаулысымен бекітілген 2010-2014 жылдарға арналған Қазақстан Республикасында қазақстандық үлесті дамыту бағдарламасын іске асару жөніндегі іс-шаралар жоспарының 35 тармағын орындау мақсатында облыста келесі шаралар қабылданды:

- облыстың мемлекеттік органдарының және жүйе құрушы кәсіпорындарының басшыларымен қазақстандық үлес бойынша ақпарат ұсынуға жауапты тұлғалар бекітілді;

- облыстың жүйе құрушы кәсіпорындарымен сатып алудың 2015 жылға дейінгі болжамды жоспары құрылған;

- қазақстандық үлесті дамыту бойынша мемлекеттік бағдарламаның іс-шаралар жоспарының 18 тармағын іске асыру жөніндегі іс-қимыл жоспарына сәйкес (жол картасы) кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасымен қысқа (1 жылға дейін) және орташа (5 жылға дейін) мерзімге қазақстандық үлесті дамытудың өңірлік жоспары келісіліп, бекітілген.

Тауарларды, жұмысты және қызметті сатып алудағы қазақстандық үлесті ұлғайтудың мақсатында жұмыстар жалғасып, нақты шаралар қабылдануда:

- отандық тауар өндірушілер Республикалық Форумдарына облыс кәсіпорындарының қатысуын ұйымдастыру, семинарлар, жұмысшы кездесулер жүргізу, сонымен бірже Қазақстан Республикасында бұйымдарды өндіру мүмкіндігі туралы мәселелерді өңдеу;

- облыс әкімдігінің, «NADLoC» АҚ сайттарында тауарлардың, жұмыстың және қызметтің тізімін ораналастырумен қатар облыстың тауар өндірушілерінің каталогын жаңарту;

- өнеркәсіп кәсіпорындарымен инновациялық өңдеуді енгізу;

- халықаралық стандарттардың талаптарына сәйкес менеджмент сапасының жүйесін енгізу бойынша жұмыстарды белсендіру;

- облыстың тауар өндірушілерінің жүйе құрушы кәсіпорындарымен, ұлттық компанияларымен жұмысшы кездесулерін жылсайын жүргізу;

- қазақстандық үлесті дамыту мәселелері бойынша облыс аудандарына шығу мәжілісін және семинарлар жүргізу;

- импорттық алмастырушы өнімді шығаруға бағдарланған жаңа өндірістерді ашуға және жұмыс істеп тұрған өндірістерді кеңейтуге бағытталған жобаларды іске асыруға ықпал ету;

- қазақстандық үлестің жүйе құрушы кәсіпорындарымен және облыстың мемлекеттік мекемелерімен тауарларды, жұмысты және қызметті сатып алудың жылсайынғы мониторингі.

Облыста сертификаттары бар тауар өндірушілердің тізілімі әзірленіп, таратылған, кәсіпорындармен және републиканың басқа да өңірлерімен меморандумдарға қол қойылған. Өнімнің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату және әрі қарай алға басуы, ҮИИДМБ жаңа технологияларды пайдаланумен қатар облыстағы жұмыс істеп тұрған өндірістерді жетілдіруге және жаңа өндірістерді құруға бағытталған шеңберінде инвестициялық жобаларды іске асыру, халықаралық сапа стандарттарын енгізу бәсекеге қабілетті және экспортқа бағытталған өнімді шығаруды қамтамасыз етеді.

Білім беру жүйесінде компьютерлермен, жаңа үлгідегі және кең ауқымды Интернеті бар кабинеттермен жабдықтау негізінде мектептердің материалдық-техникалық жарақтандыру деңгейін арттырудың тұрақты үрдісі байқалуда, бұл сапалы білімге қолжетімділікті арттырады. Дарынды балаларға арналған арнайы мектептерде, гимназиялар мен лицейлерде оқығысы келетіндердің саны артуда. Бұл білім беру қызметтерінің деңгейіне және қазіргі заманғы талаптарға сай жағдайлар жасауға деген сұраныстың артқандығының белгісі.

Техникалық және кәсіптік білім беру ұйымдарының желісін және олардың санын, онда оқитын оқушылар санын арттыру экономиканың түрлі салаларын білікті мамандармен қамсыздандыруға мүмкіндік береді. Кәсіби лицейлер мен колледждерді бітірушілердің жұмысқа орналасу деңгейнің артуы жұмыссыздық деңгейін және өңірдегі халықтың өз бетінше жұмыспен қамтылуын қысқартуға мүмкіндік беруде.

Сонымен қатар, қолда бар әлеуетті толық пайдалануға және экономиканың дамуына кедергі келтіретін кемшіліктер де бар, олар балалардың мектепке дейінгі білім берумен, оқушылардың қосымша техникалық және кәсіби біліммен қамтылуының төмен деңгейі. Білім беру ғимараттарының физикалық және моральдық тұрғыдан барынша ескіргендігі 65-70%-ды құрайды, мектептердің 39%-ы ыңғайластырылған жайларда орналасқан, мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіби білім беру объектілерінің материалдық-техникалық жарақтандырылу деңгейі талаптар мен стандарттарға сай емес.

Педагогикалық кадрларды ауылда бекітуге немесе орнықтыруға мұғалімдерге әлеуметтік қолдау мен оларға материалдық ынталандыру жүзеге асырылады. Ауылдық аймақтар педагогикалық кадрларды тарту мақсатында жыл сайын әлеуметтік қолдауға бюджеттен қаражат қарастырады. Ауылдық білім мекемелеріне келген жас мамандардың тұрмыс-тіршілігі жағдайын қамтамасыз ету бойынша мәселелер шешілуде. ЖОО бітірген және ауылда жұмыс істеу мен тұруға қайтып келген жас мамандардың саны ұлғаюда; оқу орындарындағы түлектер мен білімгерлердің, мектеп оқушыларының санынан ауыл шаруашылығы үшін кадрлық әлеуеттер құрылуда; ауыл шаруашылық өндірісі мен ауылдағы әлеуметтік сала жүйесінің маңызды бөлігіне білікті кадрларды бекіту мен олардың ағымдылығын төмендету үшін жағдайлар жасалуда.

2012 жылы «Өрлеу» Ұлттқ біліктілікті арттыру орталығы Жамбыл филиалында 1054 педагогтар оқытылды (2 деңгейде – 110 адамның еңбекақысы 70%-ға, 3 деңгейде – 1044 адамның еңбекақысы 30%-ға өскен). Бұдан басқа, мектептердің 157 басшысы (директорлар, олардың орынбасарлары) біліктілікті арттыру курсынан өтті.

Білікті педагогикалық кадрлар санының жетіспеушілігі, олардың әлсіз кәсіпқойлығы, қазіргі заман талабына сай еместігі, электронды оқыту, сабақты интерактивті тақталарды қолдана отырып өткізуге дағдылығының жоқтығы, мұғалім мамандығының беделін арттыратын іс-шаралардың жеткілікті өткізілмеуі.

Балаларды мектепке дейінгі тәрбиемен қамту бойынша облыста 2010-2014 жылдарға «Балапан» бағдарламасы әрекет етеді.

Облыста 2010 жылдың 1 қаңтарындағы жаңдай бойынша 134 бала бақша және 21,5 мың баланы қамтитын 59 шағын орталық жұмыс істейді. Облыстық бюджет есебінен 2010-2012 жылдары 571 млн. теңгеге 25 бала бақша ғимараты сатып алынды (2010 ж. – 235 млн. теңгеге 10 ғимарат, 2011 ж. – 261 млн. теңгеге 14 ғимарат, 2012 ж. – 75 млн. теңгеге 1 ғимарат).

«Балапан» бағдарламасын іске асырудың есебінен 2012 жылы құрылыс есебінен әрқайсысы 280 орындық 3 мемлекеттік балабақша (Меркі, Талас және Сарысу аудандарында), жаңғырту есебінен 11 мемлкеттік және 3 жекеменшік мектепке дейінгі мекемелер, 8 шағын орталықтар пайдалануға берілді, жұмыс істеп жатқан 455 орындық мектепке дейінгі мекемелерде қосымша топтар ашылды.

2013 жылдың 1 каңтарына 366 мектепке дейінгі ұйымдар жұмыс істеуде, оның ішінде 355 мемлекеттік және 11 жекеменшік, онда 36,7 мың бала тәрбиеленіп, мектепке дейінгі тәрбиемен қамтылғандар үлесі 45,5%-ды құрады, бұл 2012 жылмен салыстырғанда 3,3 пайыздық тармаққа жоғары.

Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, балалардың туу деңгейінің жоғары болу тендециясы тұрақты болуда. Егер 2010 жылы облыста 59177 мектепке дейін жастағы балалар болса, онда 2012 жылдың 1 қаңтарына олар 80621-ге дейін өсті, яғни 21444 балаға артқан және қамтылу 45,5%-ды құрайды.

Мектепке дейінгі мекемелерге орналастыру үшін кезекке тұрған балалардың көптігі, мектепке дейінгі білім беру қызметімен балаларды қамтудың төмен деңгейі және мектепке дейінгі мекемелер жүйесінің жетіспеушілігінен балабақшаларда топтардың шектен тыс толуы.

2012 жылдың 1 қазанына білім беру қызметін 461 мектеп атқарады (456 жалпы білім беретін және 5 түзету мектептері)

2010 жылдың 1 қазанына үш ауысымда 10 мектеп жұмыс істеді, 2012 жылдың 1 қазанына – 4 мектеп (6 мектептің мәселесі жаңа құрылыстың есебінен шешілді).

Апатты жағдайдағы мектептер саны – 33. Облыста 81 мектеп саман кірпішті ғимараттарда орналасқан, 175 мектеп 1970 жылдарға дейін соғылған, сондықтан да апатты жағдайдағы мектептер саны әлі өсуде, 177 мектепке күрделі жөндеу қажет.

Мектептерді интерактивті тақталармен жабдықтау деңгейі 30%-ды құрайды, кең ауқымды Интернет желісіне қосылғандары – 90%.

2012-2013 оқу жылдарында 217 мектеп (456 жалпы білім беретін мектептің санынан 47,6%) лингафонды-мультимедиялық кабинеттермен қамтылды, 109 мектеп (27,9%) – биология кабинеттерімен, 96 (24,6%) – физика кабинеттерімен, 28 (7,2%) – химия кабинеттерімен қамтылды.

- білім беру қызметін көрсету сапасының тиісті деңгейде болмауы;

- саман кірпіштен соғылған, ыңғайластырылған ғимараттарда орналастырылған мектептер санының көп болуы есебінен апатты мектептер санының өсуі;

- жаңа модификациялы кабинеттермен жеткілікті қамтылмағандығы;

- интерактивті тақталармен мектептердің толық қамтылмауы және электронды білім беру жүйесінің толық енгізілмеуі;

- қосымша білім беру ұйымдары желісінің және олармен оқушыларды қамтудың жеткіліксіз дамуы;

- мектепке дейінгі, орта, техникалық және кәсіби білім беру нысандарын қазіргі заман талабына және стандартқа сәйкес материалдық-техникалық қамтамасыз етудің төмен деңгейі.

Аз қамтылған отбасындағы балалардың жалпы санынан сапалы және тұрақты ыстық тамақпен қамтамасыз етілген аз қамтылған отбасындағы балалардың үлесі 2012 жылы 100%-ды құрайды, бұл 2010 жылдың деңгейімен салыстырғанда 21,1%-ға артық.

2012 жылы облыс бойынша 5 (республике бойынша 58) психоло-медико-педогогикалық консультация жұмыс істейді, 4 (102) арнайы түзету бойынша мектеп-интернаттары, 7 (129) психолого-педогогикалық түзету кабинеттері, 2 арнайы логопедтік мектепке дейінгі мекемелер, 8 логопедтік топтары бар мектепке дейінгі мекемелер, 2 (479) логопункттер, 68 түзету сыныптары мен 1 қалпына келтіру орталығы бар 20 жалпы білім беру мектептері жұмыс істейді.

Бөгетсіз өтуге жағдай жасау мақсатында облыста 456 жалпы білім беру мектептерінің 261-нде пандустар мен тұтқалар, 250 мектепке – кең есіктер, 51 мектепке – демалу орындары орнатылды. 170 мектепке дейінгі мекемелер ішінде 38-не пандустар мен тұтқалар, 75-іне – кең есіктер орнатылды. Пандустар мен тұтқаларды стандартқа сай орнату, демалу бұрыштарымен жабдықтау жұмыстары жалғасуда.

Мәселелер:

Білім берудің инклюзивті бағдарламасымен балаларды қамтудың төмен деңгейі. Мектептерде, балабақшаларда қосымша логопедтік пункттер, инклюзивті білім берудің түзету кабинеттерін ашу қажет.

2012-2013 оқу жылында облыста 35472 оқушы қамтылған 54 ТжКБ жұмыс істеді.

Жергілікті бюджеттен мемлекеттік білімнің тапсырыс көлемі жылсайын өсуде.

2011-2012 оқу жылдарында жергілікті бюджеттен және республикалық бюджеттен барлығы 4496 орын бөлінген, оның 3859 орны жергілікті бюджеттен. Осы оқу жылында ЖБ және РБ барлығы 4229 орын бөлінді, оның 3994 орны жергілікті бюджеттен, бұл өткен жылға қарағанда 135 орынға артық.

2012 жылы күндізгі бөлімнің 7307 түлектерінен 6277 адам (85,9%) жұмысқа орналасқан.

Техникалық және кәсіптік білім берентін кадрларды даярлау 121 мамандық бойынша жүзеге асырылуда.

ТжКБ мекемелерінің оқу-өндірістік шеберханалары мен зертханаларын қазіргі заманға сай оқу-өндірістік және технологиялық жабдықтау және жаңартуды қамтамасыз ету жеткіліксіз деңгейде, инженерлі-педогогикалық қызметкерлердің біліктілігінің төмен деңгейі, ағылшын тілінде арнайы пәндерді оқытушылардың жеткіліксіздігі, ТжКБ нысандарына қосымша нысандардың құрылысы қажет.

Облыста 1577 жетім балалар және ата-анасының қарауынсыз қалған балалар бар.

2012 жылы 1436 бала қазақстандық азаматтарға асырауға берілді (2011 жылы – 1280 бала), 141 бала патронаттық тәрбие алуға берілді (2011 жылы – 143).

2012 жылдың 1 қазанына жетім балалар мен ата-анасының қарауынсыз қалған балаларға білім беру жүйесінің 4 ұйымдарында (Қ.Сарымолдаев атындағы балабақша, «Улан» балабақшасы, В.Савва атындағы мектеп-интернаты, облыстық жасөспірімдер үйі) және жанұялық типтегі 2 балабақшада (Ержанов, Тимофеев жанұяларының) 421 бала тәрбиеленді.

Жамбыл облысы әкімдігінің 2012 жылғы 25 қазандағы №320 қаулысына сәйкес 83 баланы қамтитын «Ұлан» балабақшасы қазіргі таңда 196 баланы қамтып отырған Қ.Сарымолдаев атындағы балабақшамен біріктірілді.

Бүгінгі таңда, аталған ұйымдарда облыстық жасөспірімдер үйін (80) және жетім балалар мен ата-анасының қарауынсыз қалған балаларға арналған В.Савва атындағы мектеп-интернатын (154) қосқанда 430 кәмелетке толмаған балалар тәрбиеленуде. Оның 81 (19%) – жетімдер, 49 - ата-анасының қарауынсыз қалған балалар, бұл ата-анасы тірі «әлеуметтік жетімдердің» 81%-н құрайды.

Жетім балалар және ата-анасының қарауынсыз қалған балалардың құқығын және мүддесін қорғау мақсатында 2001-2012 жылдары мемлекеттік тұрғын үй қорынан балалар үйінің түлектеріне 20 пәтер бөлінді, 40 тәрбиеленушіге өз қаражаты есебінен тұрғын үй сатып алында, 47 тәрбиеленушіге тыйым салу арқылы тұрғын үй сақталынды, оның 9-на ата-анасының, апасының және атасының өлімінен кейінгі мұрагерлік ашылды, 4-не сыйлау жолымен үй берілді, 6-на мүлікті заңдастыру арқылы үй заңдастырылды, 51 балаға үй бекітіп берілді, үй алуға 267 түлек жеңілдік кезекте тұр, оның ішінде 2011-2012 жылдары кезекке 77 тәрбиеленуші қойылды. 2010 жылдан 2011 жылға дейін 12 тәрбиеленушіге өз қаражаты есебінен үй сатып алынды. Соның ішінде 2010 жылы - 7-не, 2011 жылы – 5-не үй сатып алынды.

Жетім балалар мен ата-анасының қарауынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдары түлектерінің саны 2012 жылы 69-ды құрады (2011 жылы 67). Соның ішінде 9 сыныпты – 66, 11 сыныпты – 3 оқушы аяқтады, 10 сыныпта 4 оқушы оқуын жалғастырды. Оқу мекемерінің жатақханаларында – 44, туысқандарында – 2, облыстық жасөспірімдер үйінде – 17 бала тіркелген, 2 бала өз үйлеріне қайтарылды.

Әлеуметті жетімдік мәселесін шешу үшін келесі іс-шаралар жүргізілді: жетім балаларды отбасыларға орналастыру бойынша БАҚ арқылы ақпараттық-насихаттау жұмыстары, жетім балалар мен ата-анасының қарауынсыз қалған балаларды орналастырудың отбасылық түрлерін жариялауға бағытталған «Қуан, сәби», «Ризашылық», «Асыраушы күні» іс-шаралары.

КТБО 2012 жылы 258 кәмелетке толмағандар жеткізілді. Оның ішінде 159 ата-анасына және заңды асыраушыларына қайта жеткізілді, арнайы мектепке – 11, Қ.Сарымолдаев атындағы №1 және «Ұлан» балабақшаларына – 20, В.Савва атындағы мектеп-интернатына 39, транзиттік ҚТБО – 3, қамқоршыға – 10 бала берілді.

Ата-анасының қарауынсыз қалған балалар – 88, бақылаусыз және қараусыз – 159, арнайы мектептерге жеткізілген – 11 бала. Барлығы Орталықта 173 ұл (69%) және 85 қыз (31%) тәрбиеленді.

Орталыққа Ішкі істер органдарымен 252 (97%) кәмелетке толмаған бала, білім қызметкерлерімен – 4 (2%), халықты әлеуметтік қорғау өкілдерімен - 1 (0,5%), бөгде адамдармен - 1 (0,5%) жеткізілген.

Кәмелетке толмағандар орталығына жеткізудің себептері: отбасының аз қамтамасыз етілуінен – 94, өз еркімен үйінен кеткен – 151 және басқа да себептермен – 13.

Мәселелер.

Қазіргі таңда жетім балалар мен ата-анасының қарауынсыз қалған балаларға арналған тәрбиеленушілер ұйымдарының саны 9%-ға қысқарған. Сонымен бірге, институттандыру деңгейі едәуір болып қалуда. 2012 жылы – 692 немесе 30,4% бала интернаттық мекемелерде тұрып жатыр. Осы орайда, аталған мекелердің 82% тәрбиеленушілері әлеуметтік жетімдер болып табылады.

Халыққа медициналық қызметті 54 ауруханалық ұйым (оның 12 жеке меншік), 409 амбулаторлық-поликлиникалық мекеме (оның 25 жеке меншік), және 12 басқа да мекеме көрсетеді.

Облыстағы денсаулық сақтау саласында ана мен бала денсаулығын нығайту мен сақтау, әлеуметтік-маңызды ауруларға (туберкулез, онкологиялық аурулар, ЖҚТБ, жүрек-қан тамырлар аурулары, жарақаттанулар) қарсы әрекет ету жөніндегі жұмыстарды күшейту, материалдық-техникалық базаны нығайту, денсаулық сақтау жүйесін басқаруды жетілдіру басымды бағыттар болып табылады.

Халықпен жұмыс аурулардың алдын алуға және денсаулықты сақтаудағы жауапкершілікке, салауатты өмір салтын сақтауға бағытталған.

2009 жылдан бастап бала туу өсуде, 2009 жылы ол 26,00-ді (ҚР – 22,00) құраса, 2010 жылы – 27,24, 2012 жылы 1000 адамға 26,83 құрады.

Өлім көрсеткіші 2009 жылы 7,00-ні (ҚР – 8,00) 2010 жылы - 8,01, 2011 жылы – 7,62, 2012 жылы – 7,53-ні құрады.

Халықтың табиғи өсімінің коэффициенті халықтың 1000 адамына шаққанда 2009 жылы 18,00-ді (ҚР – 13,00), 2012 жылы 1000 адамға – 19,30 құрады.

Күтіліп отырған өмір сүру ұзақтығы облыс бойынша 2009 жылы 67,92 жасты (ҚР – 68,36) 2010 жылы – 68,13 жасты, 2012 жылы – 69,53 жасты (ҚР – 69,61 жас) құрады.

Ана өлімінің көрсеткіші тұрақты қысқаруда: 2009 жылғы 40,08-ден (ҚР – 36,8) 2010 жылы – 29,5-ке (ҚР – 23,1), 2012 жылы – 18,7-ға (ҚР – 13,5) дейін, сонымен бірге орташа республикалық көрсеткіштен жоғары болып қалуда. Ана өлімінің негізгі себептері - акушерлік қан кету (40,0%), гестоздар (40,0%), аборт жасату деңгейінің жоғарылығынан болатын экстрагенитальдық аурулар (20,0%).

Ана мен бала денсаулығын жақсарту мақсатында облыста Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымымен (ДДСҰ) ұсынылған бағдарламалар енгізілген: ана сүтімен емізуді қолдау және ынталандыру, қауіпсіз аналық, перинаталдық көмекті өңірлендіру, бала жасындағы ауруларды интегралдық жүргізу. Диагностика жасау мен емдеудің клиникалық хаттамалары барлық жерлерде енгізілген, халықты ақпараттандыру мен хабардар ету жұмыстары белсендендірілген, репродуктивті денсаулық саласындағы мамандардың біліктілігі арттырылуда. Жаңа туылған балаға хирургиялық көмек көрсету үшін облыстық перинаталдық орталық базасында 2012 жылы неоталдық бөлім кеңейтілді. Аталған қызметтің нәтижесі 2011 жылғы 11,93-тен 2012 жылғы 10,04 – ке дейін бала өлімінің қысқаруы болып табылады.

Облыста халықтың 100 мың адамға шаққанда қан айналымы жүйесі аруларының өсімі байқалуда, 2010 жылы ол 2254,0, 2012 жылы – 3357,8 (ҚР - 2194) құрады, оның ішінде қан қысымының жоғарылығы 2010 жылы – 1276, 2012 жылы – 1932,7. Халықаралық стандартарға сәйкес оңалту және сауықтыру төсектері бар қалалық №1 ауруханасының базасында инсульттік орталық ашылды. Орталық компьютерлік томографпен қамтылған және оны жүзеге асыру жұмыстары жалғастырылуда. Кардиологиялық төсектерді қайта ұйымдастыру жүргізілген, ангиографиялық зертхана ашылған, қалалық және ауылдық медициналық ұйымдарында «алтын уақыт» принциптері кеңінен пайдаланыла бастады.

Қатерлі ісіктермен ауыру деңгейі Жамбыл облысында төмен, ол 2010 жылы 100 мың халыққа шаққанда 125,3, 2012 жылы – 129,5 (ҚР – 188,4) құрады.

Онкоаурулардан өлу 2010 жылы 100 мың халыққа шаққанда 92,4, 2011 жылы – 92 құрады.

Өткен жылдарда туберкулезбен ауыру көрсеткіштерінің төмендегендігі байқалады, ол 2010 жылы 83,0, 2011 жылы – 78,4 (ҚР – 63,0), 2012 жылы - 77,2 құрады.

Жұқпалы ВИЧ көрсеткішінің артқандығы байқалады, 2011 жылы ол – 8,9, 2012 жылы – 9,6 құрады.

Шоғырланған сатыда ВИЧ-тің таралауының алдын-алу мақсатында алдын алу шараларын кеңейтуді көздейтін ЖҚТБ эпидемиясына қарсы әрекеттер жөніндегі бағдарламаларды іске асыру, сондай-ақ ЖҚТБ ауыратындарға антиретровирустық терапиямен толық көлемде қамтамасыз ету жалғастырылуда.

Жамбыл облысында жарақаттанудың деңгейі 2009 жылы 100 мың халыққа 3723,9 құрады және ҚР (4080,4) бойынша 6 орында, 2010 жылы - 4575,1, 2011 жылы - 4192,4 және 2012 жылы - 2899,0.

Жарақаттан, қайғылы оқиғалар мен уланулардан қайтыс болу облыстағы өлім себептерінің арасында екінші орында тұр. Өлімнің біршама ғана төмендегендігі байқалады 2009 жылғы 99,08-ден (ҚР – 108,37) 2010 жылғы 91,37-ге, 2011 жылы – 87,77-ге, 2012 жылы – 100 мың халыққа 88,2-ге дейін.

2012 жылы Шу қ. қалалық ауруханасында 40 төсекке ауданаралық жарақаттық бөлім кеңейтілді. Шу қ. қалалық емханасында денсаулық сақтау орталығы ашылды.

Санитарлық авиацияның ұшуына және шығуына қосымша қаражат бөлінді, бұл ұшақпен жедел көмек көрсетуді үш есе арттыруға мүмкіндік берді.

Жедел медициналық көмек көрсету үшін Жамбыл, Қордай, Т. Рысқұлов аудандарында шағын стансалар ашылды.

Материалдық-техникалық негізді жаңарту үшін 2009 жылы Қордай ауданының ОАА үшін 1 реанимациялық автокөлік, 2010 жылы 102,4 млн. теңгеге 7 реанимациялық автокөліктер сатып алынды (Тараз қаласында ЖМКС облыстық аурухананың санитарлық авиация бөлімі, 5 АОА үшін). Мемлекеттік бағдарлама аясында 600,8 млн. теңге сомасында 250 бірлік санитарлық автокөлік сатып алынды. Жергілікті бюджет есебінен 2010 жылы 4 784 мың теңге бөлініп, игерілді.

2012 жылы санитарлық автокөліктің 28 бірлігі сатып алынды, оның ішінде 2 - республикалық бюджет есебінен, 26 - жергілікті бюджет есебінен.

Әлеуметтік зерттеулердің қорытындысы бойынша: 2009 жылы темекі шегу - 21,4%, 2010 жылы – 21,2%, 2011 жылы – 21%, 2012 жылы – 21,0%, ішімдік ішу тиісінше 16,9%, 16,1%, 12% және 15,5% құрады.

Саладағы алдын алу бағыты күшейтілген, халықтың түрлі топтарын ақпараттық-білім беру материалдарымен қамту артуда, мінез-құлық факторлар қаупін төмендету және азаматтардың физикалық белсенділігін арттыру жөніндегі шаралар іске асырылуда. 2008 жылдан бастап психологиялық, кеңес беру, сауықтыру көмектерін көрсететін Жастар орталығы жұмыс істейді. Алғашқы медициналық қызмет көрсетудің тиімділігін арттыру үшін 2011 жылдан бастап әлеуметтік қызметкерлер, психологтар қызметі енгізілген. 2012 жылдан бастап 165 әлеуметтік қызметкерлер және 22 психолог облыс халқына қызмет көрсетуде.

Медициналық қызмет сапасын басқару жүйесін жетілдіру мақсатында медициналық мекемелер деңгейінде ішкі аудит енгізілген, барлығы 9922 медицина қызметкерлері дайындалды, оның ішінде 1982 дәрігерлер мен 7940 орта медициналық қызметкерлер. Олар Қарағанды мемлекеттік медициналық академиясы мен ДСҰЖМ базасында каскадты әдіспен дайындықтан өтті.

2009-2012 жылдары медициналық ұйымдарды аккредитациядан өткізу процедуралары жүргізілді, одан 116 емдеу-сауықтыру ұйымдарының 94-і өтті.

2010 жылы «100 мектеп, 100 аурухана құрылысы» жобасының шеңберінде 2 нысанның: облыстық 15 мың литрлік қан орталығының және Тараз қалалық 500 келушіге арналған №5 емханасының құрылысы аяқталды.

2011 жылы Шу ауданындағы Төле би ауылындағы орталық аудандық аурухананың құрылысы аяқталды.

Тараз қаласында 2012 жылдың желтоқсанында 200 төсек орындық көп бейінді облыстық балалар ауруханасы және 2013 жылы 200 төсектік қалалық балалар ауруханасы пайдалануға беріледі. Жамбыл ауданы Аса ауылында ауысымында 250 келушіні қабылдайтын орталық аудандық емханасының құрылысы жүргізілуде.

2010 жыл басына дәрігерлерге қажеттілік 312 (оның ішінде қала бойынша – 172, ауыдық мекендер бойынша – 140), 2010 жылы – 254 (АЕМ – 105), 2011 жылы – 240 (АЕМ - 61) құрады. 2013 жылдың басына дәрігерлердің жетіспеушілігі 211 адамды құрады.

Бір қатар аудандарда жас дәрігерлерге 100-400 мың теңге көлемінде көтерме ақы төленіп, әлеуметтік қолдау көрсетілген.

Халықты дәрі-дәрмекпен қамсыздандыруды жақсарту мақсатында 2008 жылы дәрілік құралдарды бірегей дистрибьютор жүйесі енгізілді. Дәрі – дәрмек айналымы саласында мемлекеттік реттеу тиімділігі артты.

2011 жылы дәрі – дәрмекпен қамтамасыз етуге 1022,6 млрд. теңге бөлініп, игерілді, бұл қамтылудың 75,1% құрайды, өсім – 1,7%. Халықтың бөлек топтарын амбулаториялық деңгейде дәрімен және арнайы азық-түлікпен қамтамасыз етуге қосымша қаражат бөлінді. 2012 жылы 1331,2 млрд. теңге бөлініп, игерілді, 75,4%-дың қамтамасыз етілуін құрады, 2011 жылға өсім 30,2%-ды құрады.

2010 жылдан бастап В және С гепатиттерімен ауыратын балаларды, сондай-ақ ауруға шалдығу деңгейі жоғары медициналық қызметкерлер мен студенттерді емдеу жүргізілуде. 2011 жылдан бастап халықаралық стандарттарға сай әр бір аурудың жеке ерекшеліктерін ескере отырып, жаңа дәрілермен ересек адамдарды емдеу басталды. Ауруға шалдығу деігей жоғары топтарды В және С гепатитеріне тексеріп тұру нәтижесіне байланысты емдеумен қамту деңгейі ұлғайтылатын болады. «Саламтты Қазақстан» мемлекеттік бағдарламасы аясында 2011 жылдан бастап балалар арасында В және С гепатиттеріне скрининг жүргізуге қаражат бөлінді.

2010-2012 жылдары жылжымалы амбулаториялық кешен, жаңадан туылған нәрестелер үшін жылжымалы көліктік инкубатор, компьютерлік және магнитті – резеңкелі томограф, отқа күйгендерге арналған төсек, облыстық аурухана үшін ангиограф сатып алынып, кардиоорталық жарақтандырылды.

Емдеу мекемелерін жарақтандыру бойынша мақсатталған жұмыс нәтижесінде облыс бойынша медқұралдармен жарақтандыру деңгейі 2010 жылғы 36,48%-дан 2011 жылғы 43,1%-ға және 2012 жылғы 44,57%-ға дейін өсті.

Мәселелер:

• 
  бала туатын жастағы аналар және туылған балалар денсаулығының төмен деңгейі;
  
• 
  облыс бойынша жалпы қамтылу деңгейі республикалық көрсеткіштерден төмен болып сақталуда, жыл сайын жергілікті бюджеттен бөлінген қаражаттар облыстың емдеу-алдын-алу мекемелерінің қажеттілігіне жетпейді.
  

Жамбыл облысы халқының құрылымында экономикалық белсенді халықтың үлесі орташа республикалық көрсеткіштен жоғары, алайда жұмысқа жарамдылардың үлесі орташа республикалық деңгейден төмен болып қалуда.

Еңбекке жарамды халық пен экономикада жұмыс істейтін халық саны облыс бойынша артуда. 2012 жылы экономикалық белсенді халық саны 591,1 мың адамды (2009 жылғы деңгейге қарағанда өсім - 2,6%) құрады, оның ішінде облыс экономикасында 559,9 мың адам (өсім - 3,8%) жұмыс істейді.

2012 жылы жұмыспен қамту құрылымында жалдамалы жұмысшылардың саны 48,1%-ды, өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың саны – 51,9%-ды құрайды. Өз бетінше жұмыспен қамтылғандар үлесінің 2009 жылмен салыстырғанда 0,2 тармақтық пайызға төмендегенін атап өту керек.

2009 жыл мен 2012 жыл аралығында облыста 10988 әлеуметтік жұмыс орны, жастар практикасы бойынша 12305 жұмыс орны құрылды.

Жұмыссыздықтың деңгейін төмендету бойынша белсенді шаралардың қабылдаудың нәтіжесінде 2012 жылы ол 5,4%-ды құрады (2009 жылы - 6,5%).

Жасырын жұмыссыздық деңгейі 2009 жылы экономикалық белсенді халыққа шаққанда 0,2%-ды құрады. Жасырын жұмыссыздық тау-кен өндіру, өңдеу өнеркәсіптерінде тіркелген, 2010 жылдан бастап оның төмендегендігі байқалады.

2011 жылдың 1 шілдесінен бастап «Жұмыспен қамту 2020» бағдарламасы іске асырылуда, оның іс-шараларымен 5814 адам қамтылды, оның ішінде 2009-2010 жылдардағы Жол картасы бойынша оқуларын 1504 адам жалғастыруда.

Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасы аясында кәсіптік оқытумен 3601 адам қамтылды, оқуын аяқтаған 2133 адамның 1833-і (86%) жұмысқа орналасты.

Бағдарламаның қатысушыларымен персоналды жұмыс істеу мақсатында барлық аудандар мен Тараз қаласында 136 штаттық бірлікпен 11 Жұмыспен қамту орталықтары ашылды.

2012 жылы Бағдарламаны іске асыруға республикалық бюджттен 2,5 млрд. теңге және жергілікті бюджеттен 595,7 млн. теңге бөлініп, игерілді.бағдарламаның іс-шараларымен 8183 адам қамтылды.

Мәселелер:

- өз бетінше жұмыспен қамтылғандар және уақытша жұмысқа тұрғандардың, әсіресе ауыл шаруашылығы саласында үлесінің көптігі;

- жастарды жұмыспен қамту деңгейінің төмендігі;

- әйелдер жұмыссыздығының жоғары деңгейі, жұмыс күшінің біліктілігінің төмендігі.

Кірістері кедейшілік деңгейінен төмен халықтың үлесі 2009-2012 жылдары 2,4% -дан 1,2%-ға төмендеді.

Барынша мұқтаж азаматтарға әлеуметтік қолдау көрсетуді қамсыздандыру мақсатында әлеуметтік төлемдер қарастырылған: атаулы әлеуметтік, тұрғын үй көмегі, балалардың жәрдемақылары, жергілікті уәкілетті органдардың шешімі бойынша аз қамтылған кейбір санаттағы азаматтарға берілетін көмек.

Мемлекеттік емес көздерден аз қамтамасыз етілген азаматтардың, мүгедектердің, ардагерлердің және жалғыз басты аналардың жанұяларына қосымша демеушілік көмектін түрінде қолдау көрсетіледі.

Өткен төрт жылда төлемдердің орташа көлемі 2,7 есеге артып, атаулы әлеуметтік көмек алушылар саны 1,6 есеге қысқарды, бұл жәрдемақының атаулылығын және оның барынша кедей азаматтарға бағытталуының күшейгендігін көрсетеді.

Қолданып жатқан шараларға қарамастан және күнкөріс деңгейінің 2012 жылы 6%-ға өскенімен облыс халқының табысы республикамызда ең төмен болып отыр. Күнкөріс деңгейінен табысы төмен халықтың үлесі 2011 жылғы 5,1%-ға қарағанда 2012 жылы 4,9% деңгейіне дейін төмендеген.

Соңғы 4 жылда атаулы әлеуметтік көмек алушылар ішіндегі жұмысқа жарамды азаматтардың үлесі 13,4%-ға төмендеді, дегенмен олардың басымы табысы төмен өз бетінше жұмыспен қамтылған азаматтар.

Кәсіпорындарда адам өміріне өте қауіпті және зиянды еңбек жағдайларында жұмыс жасайтындарға жаңа еңбек стандарттарын енгізу қамтамасыз етіліп жатыр.

Өндірістік жарақаттанушылықты төмендету мақсатында кәсіпорындарда аттестация ұйымдастыру, қызметкерлерге сақтандыруды енгізу, жалақы бойынша қарыз бар кәсіпорындарға мониторинг жүргізу жұмыстары жүргізілуде.

Келісім-шарттық қатынастардың маңызы артуда – жасалған ұжымдық келісім-шарттардың саны 2 мыңнан астам.

- халықтың табыс деңгейі республика бойынша ең төмен болып сақталуда;

- күн көріс деңгейінен табысы төмен халықтың үлесі жоғары болып сақталуда;

- әлеуметтік көмек мөлшері – Қазақстан Республикасы бойынша ең төмен;

- атаулы әлеуметтік көмек алушылардың жалпы санында өз бетінше жұмыспен қамтылған еңбекке жарамды азаматтар үлесінің жоғарылығы;

- кедейшіліктен шығу жөніндегі белсенді шаралардың тиімділігінің төмендігі, жұмыссыздық нәтижесінде ауылда кедейшіліктің оқшаулануы, онда жұмысқа орналасу мәселесі өзекті болып қалуда;

- еңбек заңнамасына сәйкес еңбек ақы және өндірістік жарақаттанушылықтың бұзылуының бар болуы.
Мүгедектерді әлеуметтік қорғау.

Мүгедектердің жағдайын жақсарту облыстың әлеуметтік саласындағы саясаттың басымды бағыттарының бірі болып табылады. Мүгедектерді оңалтудағы атқарылған жұмыстар әлеуметтік қызмет көрсету мекемелер жүйесін көбейтуге, мүгедектердің жеке қажеттілігін ескере отырып, техникалық құралдармен қамтамасыз етуге, жергілікті санаторлық-профилакториялық мекемелерде денсаулығын сауықтыруға мүмкіндік туғызды.

2012 жылы 3094 мүгедекке облыстық бюджеттен протез-ортопедиялық көмекке, кресло-арбалармен, сурдо-тифло құралдармен қамтамасыз етуге және санаторлы-курорттық емделу үшін 190,2 млн.теңге қаралса, 2009 жылы 2894 адамға 152,2 млн теңге қаралған болатын.

2012 жылы 5625 мүгедекке жеке көмекшінің, ымдау тілі маманының қызметін және гигиеналық құралдармен қамтамасыз ету мақсатында жергілікті бюджеттерден 433,0 млн. теңге бөлінді, бұл 2009 жылғыдан 13,6%-ға артық.

Сондай-ақ, 876 жалғыз басты қарттар мен мүгедектер және 1150 мүмкіндігі шектеулі балаларға үйде арнаулы әлеуметтік қызмет көрсету мақсатында 2012 жылы 355 әлеуметтік қызметкерлерге 225,2 млн. теңге қаралса, 2009 жылы 108,9 млн. теңге қаралған болатын (759 жалғыз басты қарттар мен мүгедектер және 1000 мүмкіндігі шектеулі балалар үшін 268 әлеуметтік қызметкер).

2012 жылы медициналық - әлеуметтік мекемелерде 1233 мемлекет қамқорлығындағы азаматтарға 1260,7 млн.теңге қаралса, 2009 жылы 916 адамға 860,4 млн. теңге бөлінген болатын.

- облыста жүріп-тұруы қиын мүгедектерге арнайы жағдай жасалған қоғамдық көліктің жоқтығы;

- мүгедектерді жұмыспен қамту мәселесі;

- мүгедектерді арнайы әлеуметтік қызметтермен қамту деңгейінің төмендігі.

Жамбыл облысындағы мәдениет пен өнер мекемелерінің желісі 528 объектіні құрайды. Оның ішінде 199 клубтар мен мәдениет үйлері (ауылда-195), 283 кітапхана (ауылда - 264), 6 мұражай (ауылда - 4), 10 автоклубтар (ауылда - 8), 2 кинотеатр (ауылда - 1), 22 киноқондырғылар (ауылда - 17), 2 облыстық драмалық театрлар, облыстық филармония, халық шығармашылығының облыстық орталығы және тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау мен қалпына келтіру жөніндегі дирекция.

2009 жылмен салыстырғанда мәдениет мекемелерінің желісі 7 клуб пен мәдениет үйлерінің, 5 кітапхананың, 1 мұражайдың ашылуы және Алатау жастар ансамбілі жабылуының есебінен 13 бірлікке артты.

2010 жылы 14 мәдени нысандарға күрделі және ағымды жөндеу жұмыстары 554,0 млн.теңгеге жүргізілсе, 2011 жылы 28 мәдени нысанға 104,9 млн.теңге, 2012 жылы 15 мәдени нысандарға күрделі және ағымды жөндеу жұмыстарына 58,8 млн. теңге бөлінді. Сонымен қатар, республикалық бюджеттен 15 нысанды күрделі және ағымдағы жөндеуден өткізу үшін 240,4 млн. теңге бөлінді.

2010 жылы облыстық мәдени нысандардың материалдық-техникалық базасын нығайтуға жергілікті бюджеттен 88,1 млн.теңге, 2011 жылы 189,3 млн.теңге игеріліп, 2012 жылы 164,3 млн.теңге қарастырылды.

Облыстық кітапханалардың кітап қорын толтыруға 2010 жылы жергілікті бюджеттен 7,9 млн.теңге, 2011 жылы 6,0 млн.теңге игеріліп, 2012 жылы 18,6 млн.теңге бөлінді. Облыста мәдениет және өнер саласын түсіндіріп тарату іс-шараларына 2010 жылы жергілікті бюджеттен 40,1 млн.теңге, 2011 жылы 41 млн.теңге игеріліп, 2012 жылы 56,4 млн.теңге бөлінді.

Облыста түрлі мәдени іс-шараларды өткізу үшін 60 млн.теңгеге ЛЭД-экран, жарық, сахна, аппаратура сатып алынды.

2012 жылы Облыстық қазақ драма театрына және облыстық филормонияға 50 млн.теңгеге әрқайсысы 45 орындық 2 автобус сатып алынды.

Облыстық кітапханаларда кітап қоры 3,2 млн. кітап бар. Кітапханаларда жаңа технологиялық аппараттар және электрондық базаны қалыптастыру жүргізілуде. РАБИС, АБИС және КАБИС бағдарламалары 71 кітапханаға орнатылды. 148 кітапхана компьютермен қамтамасыз етілген, 78 кітапхана интернет желісіне қосылған.

Республикалық «Мәдени мұра» бағдарламасы бойынша ескерткіштерді қорғау және қалпына келтіру жұмыстарына 2010 жылы 67 млн.теңге бөлініп, игерілді. Сонымен қатар Жамбыл ауданының «Бектөбе» қалашығын зерттеуге 1,5 млн. теңге және Талас ауданының «Тамды» қалашығына 1,5 млн. теңге бөлініп, игерілді. 2011 жылы жергілікті бюжеттен ғылыми-зерттеу жұмыстарына «Көне Тараз», «Бектөбе», «Тамды» қалашықтарына 60,4 млн.теңге жоспарланып,игерілді. Уақытша қазба жұмыстары жүргізіліген жерге, консервация жасалынды. Ежелгі және ортағасырлардағы Тараз бен Жамбыл облысының қазыналарын насихаттайтын,тарихи кітап шығарылды.

2012 жылы ғылыми-қазба жұмыстарын жүргізіуге 49 млн.теңге бөлініп «Көне Тараз», «Жетітөбе» қалашықтарына ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді. Сонымен қатар Мойынқұм және Шу аудандарының 13,8 млн.теңгеге тарих және мәдениет ескерткіштерінің жинағы шығарылды.

Жамбыл облысының талантты өнерпаздарын анықтау мақсатында жылсайын облыстық конкурстар, байқаулар және фестивальдар өткізіледі.

«ART-Mix» республикалық семинары, «Ұлы Жібек Жолы –саған» атты суретшілер Арт симпозиуымы, «Жерұйығым –Жамбылым» атты фольклорлық - этнографиялық фестивальі, облыстық «Би әлемі» атты би фестивальі, жас әншілердің «Жаңа есімдер» облыстық байқауы, ҚР Тұңғыш Президент саябағында Ашық аспан астында «Кино әлемі», «Арт-керуен» мәдени-ағарту жобасы, «Музей Түні» халықаралық акция, «Жамбыл STAR» телевизиялық-музыкалық конкурсы, «Жас Дәурен» облыстық вокалдық-аспаптар ансамблдерінің конкурсы, Ықылас Дүкенұлы атындағы «Жез киік» республикалық қобызшылар конкурсы, облыстық жас жазушылардың «Алтын қалам» конкурсы, жас режиссерлардың «Дебют» атты республикалық конкурсы және т.б.

Мәселелер:

• 
  саланың материалдық-техникалық базасының әлсіздігі;
  
• 
  ауылдық жерде білікті кадрлардың тапшылығы;
  
• 
  отандық мәдени өнімнің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі.
  

Облыс халқының 89%-дан астамы мемлекеттік тілді меңгергенін ескере отырып, тіл саясаты ең алдымен аймақта тұратын басқа этностар өкілдерінің қазақ тілін үйренуіне жағдайлар жасауға және мемлекеттік тілге үйретудің тиісті әдістемелік базасын қалыптастыруға бағытталған.

Саланың инфрақұрылымы облыс әкімдігінің тілдерді дамыту басқармасының жанандағы Мемлекеттік тілді оқыту орталығынан және Меркі, Шу, Қордай, Сарысу, Талас және Байзақ аудандық бөлімшелерінен құралады. Мұнда мемлекеттік тілді оқып-үйрену курсына қатысушылардың келесі динамикасы байқалады:

• 
  2009 жылы мемлекеттік тілді оқып-үйренушәлер саны 781 адам (119-ы қазақ, 662-і өзге ұлт өкілдері, соның ішінде 480-і мемлекеттік қызметкер);
  
• 
  2010 жылы орталықтарда 1356 тыңдаушы оқудан өтті (321-і қазақ, 1035-і өзге ұлт өкілдері, соның ішінде 214-і мемлекеттік қызметкер);
  
• 
  2011 жылы орталықтарды 2033 тыңдаушы оқыды (287-і қазақ, 1746-ы өзге ұлт өкілдері, соның ішінде 332-і мемлекеттік қызметкер).
  
• 
  2012 жылы 1687 адам білім орталығында оқытылды (99 адам - қазақ, 1588 адам - өзге ұлт өкілдері, соның ішінде 160 адам - мемлекеттік қызметкер).
  

Облыста 60 БАҚ-ның 17 (28,3%) мемлекеттік тілде, 17 (28,3%) орыс тілінде жарияланады.

Жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында мемлекеттік тіл саясатын насихаттау бағытында жыл сайын «Үздік журналист» облыстық байқауы ұйымдастырылып отырады.

2009-2011 жылдары өңірдегі өзге ұлт өкілдерінің арасында, мемлекеттік тілді меңгеруіне және өз ана тілдерін сақтап, оны дамытуларына қолдау көрсету мақсатында «21 ақпан – Халықаралық ана тілі күні» мерекесіне орай этномәдени бірлестіктері өкілдерінің қатысуымен «Ана тілім – айбыным!» атты тіл фестивалі ұйымдастырылып, құрмет көрсетілді.

Ономастикалық және терминологиялық жұмыстар шеңберінде облыстың елді мекендерінің атауын өзгерту бойынша бірқатар іс-шаралар атқарылды. Атап айтқанда, 2009 жылы - 6 мектеп, 15 көше, 2010 жылы - 1 ауыл, 3 мектеп, 35 көше, 2011 жылы 1 ауылдық округ пен 1 мектеп атаулары өзгерді. 2012 жылы мораторийге байланысты аталған жұмыс уақытша тоқтатылған.
Дене шынықтыру және спорт

Жамбыл облысында 2011 жылы 43 мемлекеттік спорттық мекемелер, оның ішінде 32 балалар мен жасөспірімдердің спорт мектептері (олардың 25- ауылдық жерлерде) жұмыс істейді. 2009-2011 жылдар аралығында облыста спортта дарынды балаларға арналған облыстық мамандандырылған мектеп-интернат, «Олимпиадалық жеткіншектерді дайындау орталығы» ММ-сі, «Тараз» Футбол клубы» КМҚК, «Әулие-Ата» Көкбөрішілер клубы» КМҚК, «Баскетболшылар клубы» КМҚК, «Волейболшылар клубы» КМҚК, «Лашын» Футбол клубы» КМҚК ашылды. Үлкен теннисті дамыту үшін 2009 жылы облыстық бюджет қаражаты есебінен заманауи 4 ашық және 2 жабық теннис корттары салынды.

2013 жылдың 1 қаңтарына облыста 1973 спорт нысандары тіркелген, оның ішінде:

• 
  19 стадион;
  
• 
  664 футбол алаңдары;
  
• 
  541 спортзалдар;
  
• 
  749 спорттың әр түріне арналған алаңшалар.
  

1. Материалды-техникалық базалар мен спорттық инфрақұрылымдардың төмен деңгейі;

2. Жалпы және балалар мен жасөспірімдер спортының жеткіліксіз дамуы;

3. Кадрларды даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттырудың деңгейі төмен.

Жамбыл облысында туристік саланы дамыту Қазақстан Республикасы туристік индустриясының перспективалы бағыттарын дамыту жөніндегі  2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес іске асырылады.

Облыс "Жiбек жолының тарихи орталықтарын жаңғырту, түркi тiлдi мемлекеттердiң мәдени мұрасын сақтау және сабақтастыру, дамыту, туризм инфрақұрылымын құру" мемлекеттiк бағдарламасына енгізілген және оның ішкі және халықаралық туризмнің дамуы үшiн үлкен мүмкiндiктерi бар. Облыс арқылы Ұлы Жібек жолы өткен (Сайрам кенті - Тараз - Акшолак-Ақыртөбе станциясы - Құлан - Меркі - Шу - Аспара - Қордай) және оның бойында қызықты тарихи және мәдени ескерткiштер орналасқан.

Жамбыл облысы әкімдігі мәдениет басқармасының тарихи-мәдени ескерткіштерді қорғау және қалпына келтіру дирекциясының мәліметтеріне сәйкес 2012 жылғы 1 қаңтардың есебі бойынша мемлекеттік есепке алынған ескерткіштердің жалпы саны 2117 құрайды, тарихи- мәдени ескерткіштердің саны - 713, ішкі және сыртқы туризм түрлері бойынша 25 туристік фирмалар қызмет етеді.

2009-2011 жылдар аралығында 4 туристік объектілер (Шу ауданында 3 қонақ үй, Тараз қаласында1 қонақ үй кешені) ашылды және 2012 жылдың 1 қаңтарында облыста 29 қонақ үй, 5 шипажай, 6 демалыс аймағы, 8 балалар сауықтыру лагері, 1 туризмді ұйымдастыру бойынша қоғамдық бірлестік және 1 аңшылық үйі бар.

Жамбыл облысының туристік мүмкіндіктері жылда Сеул, Пекин, Лондон, Берлин, Токио, Мадрид қалаларында өткізілетін халықаралық туристік көрмелерде ұсынылады. Жылда аймақтың туристік әлеуетін көрсететін жарнамалық-ақпараттық өнім шығарылады.

2011 жылы Жамбыл облысында туристік кластерді құру және дамытудың 2014 жылға дейінгі шебер-жоспары қабылданды. Осы шебер-жоспардың шеңберінде «Тау самалы» туристік кешені, «Қазіргі заман талабына және ұлттық нақыштарға сай келетін киіз үйлер қалашығын соғу», «Көксай» тау шаңғы базасын соғу жоспарлануда.

Туристік нысандарға көлік инфрақұрылымын дамыту бойынша Ақыртас сарайы кешеніне апаратын жолдың, Жуалы ауданы «Тау Самалы» туристикалық кешеніне апаратын жолдың құрылысына ТЭН әзірленген, облыстың 5 ауданында: Қордай, Меркі, Байзак, Т.Рысқұлов, Жуалы аударында 8 жолбойғы сервистің кешенін (әрі-қарай ЖСК) салуға ыңлайлы орындар анықталған.

Балалар-жасөспірімдер туризмін дамытуға ерекше көңіл бөлінуде, келесі шаралар жүргізілуде:

- Халықаралық туризм күніне арналған күздік туриадалар;

- «Менің елім – Қазақстан» облыстық экспидициялар;

- облыс аудандарынан жане Тараз қаласынан толық емес және аз қамтылған отбасыларына шыққан мектеп оқушыларының, жалпы білім беру пәндері бойынша өңірлік және республикалық олимпиадаға қатысушылардың, 12-14 жастағы оқу озаттарының қатысуымен Астана қаласында өтетін турлер.

Жуалы ауданы Берікқара шатқалындағы орналасқан «Тау самалы» туристік кешенінінде 6 жыл бойы «Балалар туризмі» жобасы жүзеге асырылуда, жыл сайын Қазақстанның барлық аймақтарынан 1500 астам балаларды қабылдайды.

Сонымен қатар, облыстағы балалар туризмін дамыту мақсатында жас туристер станциясын құру жоспарланған.

2012 жылы ішкі туризм 2009 жылға қарағанда 56,4%-ға өсті, ал сырттан келу туризмі – 40,9%-ға азайды, туристік фирмалар саны – 6 бірлікке өсті.

 

2010-2012 жылдардағы туризм көрсеткіштерінің динамикасы

- туристiк және көлiк инфрақұрылымның жеткiлiксiз дамуының салдарынан Жамбыл облысы аумағындағы Ұлы Жiбек жолы бөлігінде орналасқан маңызды тарихи орындарға жету қиындығы және ондағы сервистiң төмен деңгейі;

- турситік саланың кадрларын даярлау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру деңгейінің әлсіздігі, Жамбыл облысының ірі республикалық және халықаралық көрмелерде және жәрмеңкелерде туристік жарнама бойынша, алыс және жақын шетелдерден туристерді тарту бойынша іс-шаралардың жеткіліксіз жүргізілуі.

- ішкі туризмді ұлғайту бойынша жарнамалық қызметтің төмендігі, өңірде «Менің елім – Қазақстан», «Балалар туризмі» туристикалық экспидициясының, жасөспірімдер экологиялық туризмінің дамымағандығы.

Облыста 9 саяси партиялардың, 14 қозғалыстың, 645 үкіметтік емес ұйымдардың филиалдары, оның ішінде 62 жастар ұйымдары, 25 этномәдени бірлестік, 306 діни бірлестіктермен берілген 4 әртүрлі конфессия, сондай-ақ кәсіподақ ұйымдарының облыстық кеңесі жұмыс істейді. Өзара іс-қимылдың аса маңызды институттары ретінде Жамбыл облысы Қазақстан халқы Ассамблеясы, үкіметтік емес ұйымдармен өзара іс-қимыл жөніндегі, діни бірлестіктермен байланыстар жөніндегі Кеңестер, барлық деңгейдегі әкімдіктер жанындағы Қоғамдық кеңестер жұмыс істейді.

2013 жылдың басына 42 БАҚ, оның ішінде 36 – баспа (олардың біреуі - «Жамбыл» журналы), 4 – электрондық бұқаралық ақпарат құралдары тіркелген және жұмыс істейді. Оның ішінде 18 – мемлекеттік баспасөз (42,9%), 24 – тәуелсіз (57,1%). Баспа БАҚ тираждары көлемі өсімінің оңды үрдісі байқалады.

14 жастан 29 жасқа дейінгі жастар саны 2012 жылы 286947 адамды құрап, 2011 жылмен салыстырғанда 1,3%-ға азайды. 62 жастар ұйымы, 11 жастар орталығы жұмыс істейді. Жастар ұйымдары саны өсімінің оңды динамикасы байқалады: 2009 жылы – 53 , 2010 жылы – 58, 2011 жылы – 59, 2012 жылы - 62 (өсім динамикасы 17%). Жылдан жылға жастар ұйымдарының қызметіне қатысатын жастар саны өсуде. Атап айтқанда, егер 2009 жылы жастар ұйымдарының қызметіне қатысатын жастар саны 64000 адамды құраса, 2010 жылы - 66000 адам, 2011 жылы - 68000 адам, 2012 жылы - 70000 адам (өсім динамикасы – 9,3%) құрады. Жастар ұйымдарының мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс шеңберіндегі жобаларды іске асыруға қатысуының өсімі тіркелген. Егер 2009 жылы мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыруға 18 жастар ұйымы қатысса, онда 2011 жылы – 21, 2012 жылы – 20, (өсім динамикасы – 11,1%). Осының нәтижесінде жастардың жастар саясаты саласындағы іс-шараларға қатысуының сандық өсімі байқалады. Атап айтқанда, егер 2009 жылы іс-шараларды іске асыруға 68400 адам қатысса, 2011 ж. - 70600 адам, 2012 жылы – 75000 (өсім – 9,6%).

Сонымен бірге, жастардың барлық деңгейдегі мәслихаттарға қатысуының төмен деңгейі байқалады. 2010 жылы барлық деңгейдегі мәслихаттарда 3 адам ғана бар, бұл облыс депутаттары жалпы санының 1,5% құрайды. (Облыстың депутаттық корпусы 205 адамнан тұрады).

Барлық деңгейдегі әкімдіктердегі жастар ісі жөніндегі кеңестер, облыстық жастар форумдары, «Облыс жастар ұйымдарының қауымдастығы» мемлекеттік органдар мен жастар бірлестіктерінің өзара іс-қимыл институттары болып табылады.

• 
  жастарды іс-шаралармен қамтудың төмен деңгейі;
  
• 
  аудан деңгейінде үкіметтік емес секторларды дамытудың төмен деңгейі;
  
• 
  мемлекеттік жастар саясаты саласында құрылымдық бөлімдермен әдістемелік жұмыс жүйесінің жоқтығы;
  
• 
  жұмыста жастармен жаңа ақпараттық технологияларды қолданудың жоғары деңгейінің жетіспеушілігі;
  
• 
  жастардың жұмысқа тұру, алғашқы еңбек дағдыларын меңгеру мәселелері.
  

Бүгінгі таңда Жамбыл облысында «ҚМДБ» РИДБ-ның 268 филиалдармен (мешіттер) Христиандық бағытындағы 39 діни бірлестіктер қызметтерін жүзеге асырады, оның ішінде: 6 православ, 1 католик, 32 протестанттық бағытта діни бірлестіктер.

Облыс әкімдігінің жанындағы діни бірлестіктермен байланыстар жөніндегі кеңес жұмысын атқарады.

«Исследование агрессивных культов» атты қоғам бірлестігі азаматтық қоғамдағы белсенді институт болып табылады, олар діни деструктивтік ағымдардан зардап шеккендерге көмегін көрсетеді.

Диалогтың дамуы мен қоғамдық үдерістерге халықты кеңінен тарту азаматтық қоғам институттары мен мемлекеттің конструктивтік өзара іс-қимылы арқылы қамтамасыздандырылады.

Діни ахуалды, діни бірлестіктердің және басқада азаматтық қоғам институттардың қызметтерін жүйелі мониторингілеу, олармен конструктивтік диалогтар мен өзара қарым-қатынастарын нығайту аумақтағы діни ахуалдың тұрақтылығына әсерін тигізеді.

Сонымен қатар, халық арасындағы ақпараттық-насихаттық жұмыстарды, сондай-ақ БАҚ арқылы, белсендіру және жетілдіру қазіргі күннің талабы болып отыр. Облыстық «Ақ жол», «Знамя труда», «Ар Ай» атты газеттерде «Руханилық», «Сөздің еркіндігі» және «Қауыпсыздық» атты айдарлар ашылған.

2011 жылдан бастап діни ағымдардың негізігі бағыты мен экстремизм мен терроризмнің алдын алу шаралары жүргізіліп отыр. Сонымен қоса, арнайы топтардан құралған жолсапарлар жүргізілуде. Олардың құрамында басқарма мамандары, ішкі істер департаментінің мамандары, зиялы дінтанушылар, дәстүрлі діни бірлестіктер және мемлекеттік емес үкіметтік ұйымның өкілдері бар.

- халықтың діни сауаттылығының төмендігі;

- отанға деген патриоттық сезімді қалыптастыру және нығайту жұмыстарының төмен денгейі;
Гендерлік саясат

Гендерлік аспектіде ерлер мен әйелдер санының біршама теңдей қатынасы қалыптасты. 2013 жылдың басына облыста 1069,9 мың адам тұрады, олардың 51,1% - әйелдер.

Әйелдердің облыстың қоғамдық және саяси өміріне белсене қатысуы байқалады, әйелдерді саяси және экономикалық алға жылжыту бойынша конференциялар, семинарлар мен тренингтер өткізіледі.

2012 жылы әйелдердің атқарушы және өкілеттік билік органдарындағы үлесі 2011 жылғы 8,4%-ға қарағанда 9% арты.

2012 жылы әйел депутаттар саны 4 адамға көбейді, облыстық, қалалық және аудандық мәслихаттардың 205 депутаттарының 30-ы - әйелдер, олардың 6-ы қалалық мәслихатта, 18 - аудандық, 6 - облыстық мәслихатта.

32 аудан әкім орынбасарларының үшеуі әйел, 152 ауылдық және поселкелік округтердің жбесеуін әйелдер басқарады. Мемлекеттік органдарда, қала мен аудандарды қосқанда, басқарушы әйелдер саны – 51.

Шағын және орта бизнес кәсіпорындарының жұмысын басқаратын әйелдердің үлес салмағы 42,6% құрайды.

Облыс экономикасына әйелдердің қатысуы елеулі, 29% жуық әйелдер шаруа қожалықтарын басқарады, олардың 30%-ға жуығы көп балалы аналар.

Облыста 190 белсенді жұмыс істейтін үкіметтік емес ұйымдар тіркелген, олардың 16-ы әйелдер және балалар проблемаларымен айналысады, олардың 12-і негізінен облыс орталығында, 8-і облыстың аудандарында шоғырланған.

Гендерлік саясатты іске асыру жөнінде белсенді ақпараттық-насихаттау жұмысы жүргізілуде, 2006-2016 жылдарға арналған ҚР гендерлік теңдік Стратегиясын іске асыру жөніндегі іс-шаралар Жоспары бекітілген, облыс әкімдігі жанында отбасы істері және гендерлік саясат жөніндегі комиссия құрылған, оның штаттық саны 1 адамнан тұрады және 2 млн. теңге мөлшерінде дербес бюджеті бар.

Әйелдер көшбасшылығы мектебі жұмыс істейді. Әйелдер көшбасшылығы мектебінің республикалық желісінің құрамына Жамбыл облысынан үш қоғамдық бірлестік кіреді: «Жан дауа» АҚ, «Жамбыл облысының іскер әйелдер қауымдастығы», «Тараз бастама орталығы» қоғамдық бірлестіктері.

Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс есебінен облыстық мектеп қызметі, сондай-ақ, гендерлік стратегияны түсіндіру және насихаттау қаржыландырылады.

Әйелдер қоғамның қорғалмаған бөлігі ретінде тұрмыста да, көшеде де үлкен қауіптермен жиі ұшырасады. Әйелдерге қатысты жасалған қылмыстардың өсуі ең алдымен халықтың жұмыссыздығына, спирттік ішімдіктерді асыра пайдалануына, тұрмыстағы даулы мәселелерге байланысты орын алған.

Әйелдерді зорлықтан қорғау мақсатында ішкі істер органдары кездесулер өткізіп, БАҚ-та мақалалар жарияланады, оқу орындары мен ұжымдарда түсіндіру-алдын алу әңгімелері жүргізіледі.

Облыста 1996 жылдан бастап жүкті әйелдерді және балаларды сауықтыру бойынша «Ана мен баланы аялау» орталығы жұмыс істейді.

Мәселелер:

- қоғамның гендерлік мәдениетінің жеткіліксіздігі, өкілетті органдар билігіндегі әйелдер үлесінің аздығы.
Құқықтық тәртіпті қорғау.

Қауіпсіздікті нығайту, құқықтық тәртіпті сақтау және қылмыспен күрес облыстың әлеуметтік дамуындағы маңызды бір құрамдас бөлігі болып табылады.

2009 жылы, қауіпсіздікті нығайту мен қылмыспен күреске бағытталған ұйымдастыру іс жүзіндегі шаралардың нәтижесінде, облыстағы қылмыстылық көрсеткіші 3,2%-ға (4075-тен 3943 дейін) төмендеген. 2010 жылдан бастап 8,5%-ға (3943-тен 4279 дейін), ал 2011 жылы - 88,1%-ға (4279-дан 8050 дейін) өсуі байқалады. 2012 жылы қылмыстың өсімі 35,0%-ды құрады (8050-ден 10865-ке дейін).

2009 жылы облыста қоғамдық орындарда жасалған қылмыстардың 5,1%-ға қысқаруы байқалады (649-дан до 616 дейін), 2010 жылы 28,2%-ға (616-дан 790 дейін), 2011 жылы 128,5%-ға (790 дан 2595 дейін), 2012 жылы - 19,2% (2595-тен 3094-ке дейін) өсуі байқалады

2009 жылы жалпы қылмыстылықтың 10 мың халыққа шаққандағы деңгейі 38,7%, болса, 2010 жылы - 42,0%, 2011 жылы- 76,4% құрады. 2012 жылы жалпы қылмыстылықтың 10 мың халыққа шаққандағы деңгейі 105,0%-ды құрады.

Қылмыстың ашылуы 2009 жылы 70,2%, оның ішінде ауыр түрі 78,4%, аса ауыр түрі - 94,5% құрады. 2010 жылы - 71,3%, оның ішінде ауыр түрі - 75,4%, аса ауыр түрі - 89,2%, 2011 жылы - 49,2%, оның ішінде ауыр түрі - 58,2% және аса ауыр түрі - 88,9% құраған. 2012 жылы 19,1%-ды құрады, оның ішінде ауыр қылымтар – 54,1% және аса ауыр қылмыстар - 94,9%.

Қылмыс санының статистикалық өсуі және қылмыстың ашылуының төмендеуі алды ала болжамданған.

2011 жылғы қаңтарда ІІМ-нің кеңейтілген Алқа отырысында берілген, негізінен елдегі қылмыстың жай-күйі туралы шынайы статистика құру қажеттігі туралы саяси шешім болып табылатын Мемлекет басшысының нұсқауларына сәйкес, ІІМ және Бас прокуратурасымен бірлесіп қылмыстар туралы барлық өтініштер мен хабарламалардың толық және объективті тіркеуін қамтамасыз ету бойынша қатаң бағыт алынған.

Облыста жасалынған қылмыстар санының нақты статистикасы оларға қарсы адекватты шаралар қабылдауға, және сол шарала арқылы қылмысты мемлекеттік бақылауды күшейтуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, азаматтарға Конституциямен кепілдендірілген сот әділеттілігінен қамтамасыз етеді. Қылмыс жөніндегі хабарламалар мен өтініштерді толық тіркеу осының алғы шарты болады.

Облыстағы құқықтық тәртіптің, азаматтарды қорғау жүйесінің, сонымен бірге мемлекеттік және қоғамдық институттардың қылмыстық жағдайына маңыздылығы жағынан елеулі бірқатар ішкі және сыртқы факторлар әсер етеді. Жаhандық экономикалық кризиске байланысты экономикадағы қиыншылдықтар, халықтың, оның ішінде жастардың жұмыспен толық қамтылмауы қылмыстың, оның ішінде пайдакүнемдік-зорлық қылмыстардың өсуіне ықпал ететін бірден-бір себеп болып табылады.

Жедел ахуалдың күрделенуіне әсер ететін фактордың бірі ұрлық болып табылады. Бірнеше жылда бойы олар жалпы қылмыстың жартысын құрайды, ал әрбір екі ұрлықтың біреуі ашылмай қалады. Әрбір тіркелген ұрлықтың үшіншісі пәтер ұрлығы. Соңғы жылдары беделді автокөліктерді ұрлап кету және айдап кету фактілері жиеленіп кеткен.

Ішкі істер органдарындағы алдын ала тергеу және анықтаудың бүгінгі жағдайы, облыстағы орын алған қылмыстардың 90%-нда сотқа дейінгі жеңілдетілген өндірістің кеңейтілген түрін қолдануы қажет етеді.

Бұл кеңейтілген түр 2010 жылдан бастап үлкен емес және орта дәрежелі қылмыстарды тергеу кезінде қолданылады, ал 2011 жылдан бастап ауыр дәрежелі қылмыстарды тергеу кезінде қолдануда, аталған шара азаматтардың, қылмыстық іске қатысушылардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға оң әсерін тигізеді.

Жамбыл облысында нашаның жабайы түрінің кең көлемде өсуі ахуалдың қиындауына және облыстың есірткі заттарын өндіру базасы болуына себеп болады.

2009 жылы 457 есірткі қылмысы, 2010 жылы – 452, 2011 жылы – 283, 2012 жылы – 279 анықталды. Жалпы есірткі қылмысының төмендеуі қылмыстық заңнаманың енгізілуіне байланысты, атап айтқанда 259 баптың 1 бөлімі әкімшілік құқық бұзушылық қатарына өткен.

Сонымен қатар, жыл сайын есірткі затын сату фактілері өсуде. 2009 жылы 87 есірткі затын сату фактісі анықталған, 2010 жылы - 87, 2011 жылы – 116, 2012 жылы - 118. Жыл сайын заңсыз айналымнан 11 тонна тәркіленіп, оның ішінде қомақты көлемі героин болып табылады.

Жылсайын халық арасында есірткі затын пайдалану деңгейі төмендеуде. 2009 жылы есепте 5536 адам тұрса, 2010 жылы – 5003, 2011 жылы – 4548, 2012 жылы – 2862 адам.

Соңғы жылдары облыста жол апаты деңгейінің негізгі көрсеткіштерінің төмендеуі байқалады. 2011 жылы жол көлік оқиғасының деңгейі 42,6-дан 2011 жылы 41,4, 2012 жылы – 50,3 дейін төмендеп (10 мың қолданатын автокөлікке шаққанда), жол көлік оқиғасында қайтыс болғандардың (100 жарақат алғандарға) 30,2 ден 20,7 дейін қысқарған. Жол көлік оқиғасында жарақат алғандар 2010 жылы (10 мың адамға шаққанда) 8,3, 2011 жылы 8,6, 2012 жылы – 13,2 құрайды.

Сонымен бірге, автокөлік кешені күрделі жағдайда жұмыс істеуде. Атомобиль паркінің және заманауи автокөліктердің жылдамдық көрсеткіштерінің өсуі көше-жол деңгейінің дамуына сәйкес келмейді. Республикалық маңызы бар жолдардың басым көпшілігі күрделі жөндеуді және жүру бөлігі кеңейтуді, бөлу қосалқыларымен жабдықтауды қажет етеді. Жергілікті жолдардың жағдайыда қанағатанарлық емес.

Жол қозғалысына қатысушылардың көліктік тәртібі де төмен, оның ішінде көлік жүргізушілері. Жүргізушілердің дайындық жүйесіде елеулі жақсартуды қажет етеді. Осы және басқада ахуалдар жол көлік оқиғасының ауыр жағдайға әкеп соғуына бірден-бір себебі болып табылады.

• 
  мақсатталған жедел-іздестіру іс-шаралар мен қылмысты ашу бойынша арнайы операциялардың жетіспеушілігі;
  
• 
  есірткі қылмысының жоғары деңгейі халықтың есірткі пайдалануы;
  
• 
  жол қозғалысы қатысушыларының төмен көліктік тәртібі.
  

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 1997 жылғы 28 тамыздағы №1298 қаулысын орындау шеңберінде облыста жергілікті атқарушы органдар, ұйымдар басшылары енетін жергілікті деңгейдегі төтенше жағдайлардың алдын алу және жоюдың Мемлекеттік жүйесі құрылған.

Жойқын жер сілкіністеріне және табиғи техногендік төтенше жағдайлардың басқа түрлеріне әрекет жасау мақсатында облыста құтқару және басқа шұғыл жұмыстарды жүргізуге арналған күштер мен құралдар, олардың өзара іс-қимыл жасау, жан-жақты қамтамасыз етілу және оларды басқару тәртібі айқындалған.

Жергілікті деңгейдегі төтенше жағдайларды жою күштері мен құралдары мыналардан тұрады: өртке қарсы қызмет бөлімшелері, судан құтқару қызметі, авариядан құтқару және аварияны қалпына келтіру құрылымдары, 112 құтқару қызметі, ормандардағы өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметтері, АҚ аумақтық және объектілік құрылымдары, сел, су тасқыны және қар көшкіні қауіпсіздігін қамтамасыз ету қызметтері.

Табиғи және техногендік сипаттағы төтенше жағдайлармен күресу үшін 70084 адамдық жеке құрамды 3709 құрылымдар бар, оның ішінде: 1551 адамдық жеке құрамды 167 штаттық кәсіби авариядан құтқару құрылымдары; 12244 адамдық жеке құрамды 487 аумақтық құрылымдар; 55589 адамдық жеке құрамды 3044 объектілік құрылымдар.

Жамбыл облысы аумағының үлкен бөлігі жойқын 8 баллдық жер сілкінісінің табиғи ошағында орналасқан. Жойқын жер сілкінісі болған жағдайда өңірлік сипаттағы төтенше жағдай туындауы мүмкін, халыққа гуманитарлық көмек қажет болады.

Облыс аумағының Жамбыл облысының бүкіл аумағы бойына табиғи өрттерге, Тараз қаласы, Жамбыл, Байзақ, Талас, Шу, Қордай, Мойынқұм, Жуалы аудандары аумақтарындағы Талас, Шу, Аса өзендері арналарының бойында су тасқынына, Жуалы, Сарысу, Талас, Мойынқұм және басқа аудандар аумақтарында омбы қарларға, Сарысу, Талас, Мойынқұм аудандары аумағында Конго-Қырым қанды безгегіне, сондай-ақ өнеркәсіп кәсіпорындарының өндірістік циклдерінде әсері күшті улы және жарылғыш заттардың қолданылуына байланысты техногендік авариялар мен апаттарға ұшырау қауіпі бар.

2009 жылы облыс аумағында 1018 төтенше жағдай тіркеліп, 634 адам зардап шекті, 62 адам қаза тапты, 291,9 млн. теңге залал келтірілді. 2010 жылы 851 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар тіркелді, оның ішінде 458 адам зардап шекті, 93-ші қаза болды, 221,7 млн.теңге залал келтірілді (техногендік төтенше жағдайлар және уақиғалар салдарынан – 442 оқиға, табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар салдарынан – 409). 2011 жылы 752 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлардан 458 - зардап шекті, 58 - қаза тапты, 79,3 млн.теңге залал келтірілді (техногендік төтенше жағдайлар және уақиғалар салдарынан – 348 оқиға, табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар салдарынан – 404). 2012 жылы Жамбыл облысының аумағында 718 техногендік және табиғи сипаттағы төтенше жағдайлар тіркелді, оның ішінде 398 адам зардап шекті, соның 67-ші қаза болды, 172,6 млн.теңге залал келтірілді.

Адамдардың көптеп қаза табуының себептері мыналар болып табылады: халықтың өрттерден, дүлей зілзалалардан, авариялар мен апаттардан жеткіліксіз қорғалуы, медициналық құтқару көмегінің уақтылы көрсетілмеуі.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 21 желтоқсандағы №1383 қаулысымен бекітілген төтенше жағдайлардың алдын алу және жоюдың мемлекеттік жүйесін дамыту Бағдарламасын сапалы және тиімді іске асыру шеңберінде жергілікті жерлердегі төтенше жағдайларды жоюдың қолда бар күштері мен құралдарының бүгінгі таңда жекелеген материалдық-техникалық құралдармен жарақтандырылу деңгейі жеткіліксіз.

Өрт бөлімдерін арнайы техника мен жабдықтың жаңа түрлерімен қосымша жарақтандыру (АЦ-40, АЛ-54), ескірген техника мен жабдықтарды ауыстыра отырып штаттық авариялық-құтқару құрылымдарын қолданыстағы нормаларға сәйкес жарақтандыру; ғимараттар мен құрылыстарды сейсмикалық күшейту іс-шараларын орындау; өзендердегі жағалауды нығайту жұмыстарын жүргізу; Жамбыл облысының аумағында жергілікті және өңірлік сипаттағы төтенше жағдайлар туындаған жағдайда халықты жеке қорғаныс құралдарымен және шатырлы қалашықтар салу үшін мүлікпен қамтамасыз ету қажеттілігі туындап отыр.

Мәселелер:

- жергілікті деңгейдегі төтенше жағдайларды жоюдың қолда бар күштері мен құралдарының материалдық-техникалық құралдармен жарақтандыры-луының жеткіліксіз деңгейі.

2010 жылдың 1 қаңтарына құрылыс қызметін 5 ірі, 23 орта және 253 шағын барлық меншік түрлеріндегі мердігерлік ұйымдар іске асырды. 2009 жылы мердігерлік ұйымдармен орындалған құрылыс жұмыстарының көлемі 51824 млн. теңгені құрады және 2005 жылмен салыстырғанда 2,8 есеге өсті (14834 млн. теңге).

Жамбыл облысының ЖӨӨ-де құрылыс секторының үлесі 6,7%-ды, жұмыс істейтіндердің үлесі 5,7%-ды құрайды, бұл Қазақстан бойынша орташа көрсеткіш болып табылады.

2010 жылы құрылыспен айналысатын ұйымдар саны 2009 жылмен салыстарғанда 32 данаға өскен (313 ұйымдар), оның ішінде: ірілері 3 данаға (8), орташасы 1 данаға (24) және кішісі 28 данаға (281) өсті. Бірақ, 2010 жылы мердігерлік ұйымдар орындаған құрылыс жұмыстар көлемі 52314,1 млн. теңгені құрап, 2009 жылдың денгейінен 2,3%-ға төмендеген.

2011 жылы құрылыспен айналысатын ұйымдардың өсуі жалғасып, жалпы саны 325 данаға жетті (12 ұйымға өскен), оның ішінде кіші бизнесте 296 ұйымдар әрекет еткен немесе 2010 жылдан 15 данаға көп. Орташа ұйымдар саны 1 данаға азайып, 23 дана және ірілері 2 данаға азайып, 6 дана құрады. Мердігерлік ұйымдар орындаған 2011 жылғы құрылыс жұмыстар көлемі 2010 жылмен салыстырғанда 20,3%-ға өсіп, 65573,2 млн. теңгені құрады.

2012 жылы құрылыс ұйымдарының жалпы саны 2011 жылға тиісінше 24 бірлікке өсіп, 349 бірліті құрады. Соның ішінде 8-і - ірі құрылыс ұйымдары, 24 – орта, 317 – шағын. Сонымен бірге, ірі мердігерлер ұйымының саны 2011 жылға тиісінше 2 бірлікке өсті, орта – 1 бірлікке, шағын – 21 бірлікке. Осы ұйымдармен орындалған құрылыс жұмыстарының көлемі 2012 жылы 117511,3 млн. теңгені құрады немесе 2011 жылдан 68,4% артық. Шамамен құрылыс жұмыстары көлемінің 88%-ы өнеркәсіп-азаматтық құрылыстың жаңа нысандарын қайта қалпына келтіруге (102999,7 млн. теңге), және 12%-ы күрделі мен ағымдағы жөндеуге (5741,3 млн. теңге және 8770,3 млн. теңге) келеді.

2009 жылы жалпы алаңы 240,0 мың шаршы метр құрайтын 2384 пәтер, оның ішінде қалалық жерлерде – 93,4 мың шаршы метрді құрайтын 860 пәтер және ауылдарда - 146,6 мың шаршы метрді құрайтын 1524 пәтер пайдалануға берілді.

2005 жылмен салыстырғанда пайдалануға берілген тұрғын жайлар көлемі 1,5 есеге өскендігін атап өту керек. Сондай - ақ, 2005 жылға қарағанда жеке құрылыс салушылармен 75,4% артық тұрғын үй пайдалануға берілген, ал Мемлекеттік коммуналдық тұрғын үй қорына және ипотекалық несиеге берілетін тұрғын үйлерді салу деңгейі қарастырылып отырған кезеңге қарағанда 22,9%-ға төмендеген. Сонымен қатар, тұрғын үйді пайдалануға беру адам басына шаққанда жылына 0,21 шаршы метр құрайды, бұл Республика бойынша ең төмен көрсеткіштердің бірі болып табылады.

2010 жылғы 1 қаңтарға халықты үй қоры регистрінің мәліметтері бойынша облыстың тұрғын үй қорының жалпы көлемі 15,9 млн. шаршы метрді, оның ішінде қалаларда – 7,4 млн. шаршы метрді, ауылдарда – 8,5 млн. шаршы метрді құрайды.

2010 жылдың 1 қаңтарына халықты тұрғын үй қорымен қамтамасыз ету адам басына 15,7 шаршы метр құрайды, бұл да Республика бойынша орташа көрсеткіштен төмен.

2010 жылғы пайдалануға берілген 2056 пәтердің, оның ішінде ауылдық жерде 1260 пәтердің, тұрғын үй көлемі 218,3 мың шаршы метрді құрады. 2009 жылмен салыстырғанда пайдалануға берілген тұрғын үй көлемі 9,1%-ға, оның ішінде жеке секторда 7,8%-ға, мемлекеттік коммуналдық тұрғын үй қорындағы және ипотекалық несиеленген тұрғын үйлер көлемі 23,9%-ға төмендеген.

Статистикалық деректер бойынша 2011 жылғы 1 қаңтарға облыстағы тұрғын үй қорының жалпы алаңы 15,96 млн. шаршы метрді құрады, оның ішінде қаларда – 7,43 млн. шаршы метр, ауылдық жерде – 8,53 млн. шаршы метр.

2011 жылғы 1 қаңтарға халықтың тұрғын үй қорымен қамтамасыз етілуі бір адамға 15,7 шаршы метрді құрады, немесе 2009 жылғы көрсеткіш денгейінде қалды.

2011 жылы 6,2% өсу қарқынымен жалпы алаңы 231,9 мың шаршы метрлік 1974 пәтер пайдалануға берілді. Мемлекеттік коммуналдық тұрғын үй қорындағы және ипотекалық несиеленген тұрғын үйлер құрылысының денгейі 2010 жылмен салыстырғанда 3,8%-ға, жеке құрылысшылармен тұрғызылған тұрғын үйлер 5,5%-ға өскен.

Тұрғын үй қоры регистрі негізінде статистикалық деректер бойынша 2012 жылғы 1 қаңтарға облыстағы тұрғын жайдың жалпы алаңы 16,38 млн. шаршы метрді құрады, оның ішінде қалаларда – 7,85 млн. шаршы метр, ауылдық жерде – 8,53 млн. шаршы метр.

2012 жылғы 1 қаңтарға халықтың тұрғын үй қорымен қамтамасыз етілу денгейі бір адамға 16 шаршы метрді құрады, бұл 2010 жылғы осы көрсеткіштің денгейінен 0,3 шаршы метр артық. Қалалық жерде бір тұрғынға келетіні орташа есеппен 18,3 шаршы метр тұрғын үй қоры, ауылдық жерде – 14,3 шаршы метр.

Аталмыш тенденция қалада тұрақтанған халықты қол жетімді тұрғын үймен қамтамасыз етуге және бюджеттік қаражаттар есебінен салынған инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген барлық жерде жеке тұрғын үйдің кең масштабты құрылысын жүргізуге бағытталған 2020 жылға дейін тұрғын үй құрылысы салалық бағдарламаларды іске асырудың арқасында орын алды.

2012 жылы 226,0 шаршы метрді құрайтын 1672 тұрғын үй пайдалануға берілді, оның ішінде 1665 жекеменшік сектордағы қосымша ғимараттар және 295 пәтерлі 7 көпқабатты тұрғын үй. Ауылдық жерлерде соғылған тұрғын үй көлемі 118,6 мың шаршы метрді құрайды (52,5%). Пайдалануға берілген тұрғын үйлердің көлемі 2011 жылға қарағанда 2,5%-ға төмендеген, оның ішінде жеке секторда - 2,4%.

• 
  облыста, атап айытқанда облыстық орталықта тұрғын үймен камтамасыз етуге мұқтаж болған азаматтар саны азаймайды. Осыған байланысты ірі панельдік үйді соғуді енгізу арқылы жалға берілетін және ипотекалық тұрғын үй құрылысын ұлғайту, инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымды дамыту мен жайластыру қажет.
  

Жамбыл облысы автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы 5261,71 шқ, оның ішінде республикалық маңызы бар – 1056 шқ, областық – 2240,76 шқ, аудандық – 1964,95 шқ құрайды.

2009 жылға қарағанда жолаушылар көлігі бағыттары 3 бірлікке көбейді. Сонымен қатар, 2011 жылы 46 ауылдық елді мекендер тұрғындарының қоғамдық көлікті пайдалану мүмкіндігі болмады (2009 жылы - 53).

Облыстың 72% ауылдық елді мекендерінде автомобиль жолдары қанағаттанарлықсыз жағдайда.

Жергілікті мәндегі автомобиль жолдарын жөндеуге 2009-2013 жылдар аралығында қаржы көлемі 28,1 млрд. теңгені құрайды, оның ішінде республикалық бюджеттен бөлінген трансферттер – 8,7 млрд. теңге, жергілікті бюджеттен қаржы көлемі – 19,4 млрд. теңге қаржы бөлінді.

2009-2013 жылдар аралығында жөндеу жұмыстары жергілікті мәндегі 2363,75 км автомобиль жолдарында және елді мекендер көшелерінде жүргізілген, оның ішінде жаңа құрылыс - 14,3 шақырым, күрделі жөндеу - 104,8 шақырым, орташа жөндеу - 2244,6 шақырым.

2011 жылы жол жөндеу жұмыстарына 7,2 млрд. теңге бөлініп (республикалық бюджеттен – 1,4 млрд. теңге, жергілікті бюджеттерден – 5,8 млрд. теңге), жол жөндеу жұмыстарымен 691,2 шақырым жол қамтылды, оның ішінде жаңа жол құрылысы – 4,3 шақырым, күрделі жөндеу – 18 шақырым, орта жөндеу – 668,9 шақырым.

2012 жылы жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарын жөндеуге 6,0 млрд. теңге бөлініп (республикалық бюджеттен – 1,3 млрд. теңге, жергілікті бюджеттерден – 4,7 млрд. теңге), жол жөндеу жұмыстарымен 442 шақырым жол қамтылды, оның ішінде күрделі жөндеу – 18,7 шақырым, орта жөндеу – 423,3 шақырым.

Облыс ішіндегі 218 қалалық, қала маңындағы және қалааралық бағыттарда, жолаушылар және жүк тасымалымен 28 жеке меншік тасымалдаушылар айналысады.

2010 жылы барлық көлік түрлерімен 55,9 млн. тонна жүк тасымалданған, бұл 2009 жылға қарағанда 19,7%-ға артық, жүк айналымы 1707,7 млн. тонна/шқ құрады және тиісінше 3,2%-ға өсті. 2011 жылы облыстағы барлық көлік түрлерімен 70,4 млн. тонна жүк тасымалданды, бұл 2010 жылдың деңгейіне 25,9%-ға өскен, жүк айналымы 2246,9 млн. тонна/шқ құрады (31,6%-ға). 2012 жылы 80,4 млн. тонна жүк тасымалданды, бұл 2011 жылдың деңгейіне 114,1%-ды құрайды, жүкайналымы 10,3%-ға өсіп, 2477,8 млн. тонна шақырым құрады.

2010 жылы барлық жолаушылар көліктерімен 570,6 млн. жолаушы тасымалданды, 2009 жылдың деңгейіне 110,1%-ды құрады, жолаушы айналымы - 4027,5 млн. жолаушы/шқ (104,9%). 2011 жылы 745,8 млн. жолаушы тасымалданды, бұл 2010 жылмен салыстырғанда 30,7 пайызға артық, жолаушылар айналымы – 4728,7 млн. жолаушы шқ (17,4%-ға). 2012 жылы барлық жолаушылар көліктерімен 802,8 млн. жолаушы тасымалданды, бұл 2011 жылмен салыстырғанда 7,6%-ға артық, жолаушылар айналымы - 5031,4 млн. жолаушы/шқ құрады (6,4%-ға).

Мәселелер:

• 
  ауыр жүкті автокөліктермен бұзылатын жол табанының тасымалдау мүмкіндіктерінің жедел төмендеуі;
  
• 
  жалпы пайдаланымдағы жол бойындағы сервис жүйелерінің жеткіліксіз дамуы (кемпинг, эстакадтар, автокөлік тұрағы, мотельдер, шұғыл көмек көрсетілетін пункттер және т.б.);
  
• 
  жол саласында білікті кадрлардың және инженерлерлік құрамының тапшылығы;
  
• 
  облыстың қолданыстағы қоғамдық көліктерінің табиғи тозуы;
  
• 
  қоғамдық көліктер жұмысына тиісті бақылаудың жоқтығы және Тараз қаласындағы жолаушылар тасымалдау бойынша қоғамдық көліктер қызметі сапасының төмендігі.
  

Облыс бойынша су құбыры желісінің жалпы ұзындығы 2993,74 км, оның ішінде ауылдық жерлерде 2131,8 км құрайды, оның 15% жеке меншікте.

Облыс бойынша орталықтандырылған сумен жабдықтау 2013 жылдың 1 қаңтарына жалпы 77,5% құрады. 373 ауылдық елді мекеннің 289 ғана орталықтандырылған сумен қамтамасыз етілген. 76 ауылдық елді мекен орталықтандырылмаған сумен қамтамасыз етілген және қалған 8 ауылдық елді мекенде тасымалданатын суды қолданады.

2012 жылы бюджет қаражаты есебінен Тараз қаласы бойынша 2010 жылы басталған «Бурыл А,Б,В алқабында су құбыры және сужүргізу желілерінің құрылысы» жобасы бойынша 199,7 млн. теңгеге жұмыстар жалғастырылды, аяқталуы 2013 жыл. Жаңатас қаласында 859,7 млн. теңгеге су жүргізу желілерін және сумен қамтамасыз ететін нысандарды қайта жаңғырту жұмыстары орындалды жоба 2011 жылдан іске асырылуда, 2013-2014 жылдары жалғасады. Осыған қоса Шу қаласында тазарту имараттарын және кәріз жүйелерін қайта жаңғырту жобасын іске асыру 191,3 млн. теңгеге жалғастырылды, жоба 2010 жылдан орындалуда, аяқталуы 2013 жыл.

Су жүргізудің жалпы ұзындығы 409,0 км. құрайды.

2012 жылы 9,0 км кәріздік желі іске қосылды.

2013 жылы «Ақ бұлақ» бағдарламасы бойынша 14 елді мекенде 16 нысанды пайдалануға беруімен 33 сумен қамту және су бұру нысандарының құрылысы және қайта жаңғыртуы жүргізілуде.

Жампы сумен қамту жүйелерін дамытуға 2013 жылы 7,4 млрд. теңге бюджеттік қаражат бөлінген, бұл 2012 жылдан 8,8%-ға артық.

- облыста әсіресе, ауылды елді мекендерде орталық сумен және су ағызумен қамтамасыз етудің төмен деңгейі;

- ағынды суларды тазалау имараттарының жоқтығы;

- сумен жабдықтау және суды бұру, кәріз жүйелерінің тозуы.

2013 жылдың 1 қаңтарына орталық жылумен қамтамасыз етумен тұрғын үй қорын қамту 26,4%-ды құрайды, біржола төмен көрсеткішке жатады.

Сонымен бірге, Жамбыл облысының жылумен қамту жүйесі жылу қуаттарының көптігімен және нормадан тыс шығындармен сипатталады, әсіресе облыстың шағын қаларында (Жаңатас, Қаратау, Шу). Облыста жылу қуаттарының көптік проблемасы орын алып отыр: 2011-2012 жылдары облыстың генераторлық қуаттары сомалық қуаттылықтың тек 38%-да пайдаланылған.

Жамбыл облысының жылу жүйелері мен генераторлық қуаттары тозған және ары қарай қайта жаңғырту мен ауыстыруды талап етеді. 2012 жылы барлығы 21,0 км жылу жүйелері қайта жаңғыртылған және ауыстырылған. Жылу энергия станциясын, үлкен қазандықтар мен жылу желісін энергия үнемдеу құралдары мен технологияларды (алдын ала жекеленген құбырлар, газ поршенді немесе газ турбинді электростанциялар) орнату арқылы жетілдіру қажет.

- жылу желісінің және генераторлық қуаттардың тозуы;

- облыстық маңызды қалаларында жылу қуаттарының тозуы (Жаңатас, Шу, Қаратау).
Газбен қамтамасыз ету

Жамбыл облысы тұтынушыларына табиғи газды жеткізу мен сатуды, пайдалануды, техникалық қызмет көрсетуді және газбен қамту жүйелерін (газ тарату пункттері мен қондырғылар, жоғарғы, орта және төмен қысымды газ тарату жүйелері) жөндеуді «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ ЖӨФ іске асырады.

Кәсіпорын балансында тұрған жалпы газ құбырларының ұзындығы 2601,116 км, оның ішінде: жоғарғы қысымдағы – 120,548 км, орта – 544,773 км, төмен – 1935,795 км құрайды.

2012 жылы 157,8 км газ жүйелері іске қосылған. 373 елді мекендерден 88 елді мекен (23%) газдандырылған.

2012 жылы Жамбыл облысында газ тасымалдау жүйесін дамытуға ҚР Мұнай және газ министрлігі республикалық бюджеттен 1 992 809 мың теңге қаражат бөлді, жергілікті бюджеттен – 220 753 мың теңге бөлінді, барлық бөлінген қаражат – 2 213 562 мың.теңгені құрап отыр. Бөлінген қаржыға Меркі (10 ауыл), Т.Рысқұлов (13 ауыл) және Жуалы (10 ауыл) аудандарының 33 елді мекендерінде газ тарату құбырларының құрылысы аяқталды.

2012 жылы «КазТрансГаз Аймак» АҚ 3,6 млрд. теңге қаражаттың есебінен «Жамбыл облысының «Қордай» АГРС-нан Шу қаласына дейін газ құбырын тарту құрылысы» жобасын іске асырылды. Бұл болашақта 36 елді мекендерді, оның ішінде магистралды газ құбырының бойында орналасқан Қордай ауданының 14 елді мекенін, Шу ауданының 22 елді мекенін газдандыруға мүмкіндік береді.

- газбен қамтамасыз етудің төмен деңгейі;

- Амангелді газ кен орнының төмен қуаттылығы және ішкі магистральді газ құбырлары жүйесінің дамымағандығы;
Тұрғын үй қорын басқару

2012 жылдың 1 қаңтарына облыс бойынша тұрғын үй қоры жалпы 16379,2 мың шаршы метрді құрайды, оның ішінде 98,1 пайызы жеке меншікте (16068,6 мың шаршы метр), сонын ішінде қалалық мекеннің жеке меншігінде 97% және ауылдық мекенде 99,1%.

Көп пәтерлі үйлердің (кондоминиум нысандарын) алаңы 5744 мың шаршы метрді құрайды (1361 үй). Оның ішінде 1012 мың шаршы метр (681 үй) күрделі жөндеудің кейбір түрінен өткізуді қажет етеді және 625,5 мың шаршы метр (362 үй) апатты тұрғын үй ретінде тұруға жарамсыз болғандықтан бұзуға жатады.

Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық бағдарламасы аясында 2011-2020 жылға дейін кондоминиум нысаналарын жөндеуге және жөндеу жұмыстарын қажет ететін тұрғын үйлердің көлемін 10 пайызға төмендету жоспарлануда.

Жалпы облыс бойынша 1361 көппәтерлі тұрғын үйдің ішінде 681 үй немесе 50%-ы күрделі және ағымдағы жұмыстарды қажет етеді.

2011 жылы Тараз қаласының 33 көппәтерлі тұрғын үйлерін күрделі және ағымдағы жөндеуге республикалық бюджеттен 326,250 млн.теңге ағымдағы нысаналы трансферт бөлінді, оның ішінде: 11 үйді күрделі жөндеуге 120,0 млн.теңге және 22 үйді ағымдағы жөндеуге 206,250 млн.теңге бөлінді. 33 көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу жұмыстары аяқталған.

Атқарылатын жұмыстардың нәтижесінде 21523,19 м² шатыр, 11063 м² үйдің келбеті, 25674,6 ш.м. инженерлік желісі және 3020,7 м² кіреберістер жөнделді.

2012 жылы 74 көп пәтерлі тұрғын үйлерді жөндеуге республикалық бюджеттен 812,5 млн. теңге игерілді, оның ішінде: 22 тұрғын үйді күрделі жөндеуге 312,5 млн. теңге, 52 үйді ағымдағы жөндеуге 500,0 млн. теңге, соның ішінде Тараз қаласында 33 үй, Жаңатас қаласында 3 үй, Қаратау мен Шу қалаларында 8 үйден жөнделді.

Облыс бойынша электр қуатын тасымалдау және таратумен «ЖЭС» ЖШС-гі айланысады, оның балансында 15094,0 км электр тасымалдау желісі 0,4-110 кВ және 3213 трансформаторлық кіші стансалар 6-10-35-110—220 кВ бар, оның жиынтық қуаттылығы 1961,15 мВА. құрайды.

Жамбыл облысы бойынша 2012 жылы электр энергиясын пайдалану 3,9 млрд кВт/сағ құрады, оның ішінде «ЖЭС» ЖШС-гі – 1,3 млрд.кВт/сағ. 2013 жылға болжам – 4,2 млрд.кВт/сағ.

Электр энергиясының өндірісі 2012 жылы 1,6 млрд.кВт/сағ. құрады, «ЖГРЭС» АҚ-ның үлесі - 1,3 млрд.кВт/сағ. және 2011 жылмен салыстырғанда 30%-ға өскен.

Жамбыл облысына электр қуатын жеткізу «ЖГРЭС»АҚ-мы, «ТЭЦ»АҚ-мы, «Гидроэнергетическая компания» ЖШС-гі, Меркі ГЭС, «Қордай – 1» ЖЭС «Изен-Су» ЖШС, Отар поселкесіндегі СЭС, Тасөткел ГЭС, Қарақыстақ ГЭС және Қазақстанның солтүстік энергия көздерінен қамтамасыз етіледі.

Облыс аумағында орнатылған электр қуаты көздерінің қуаттылығы:

- «ЖГРЭС»АҚ – 1230 МВт;

- «ТЭЦ»АҚ – 60 МВт;

- «Гидроэнергетическая компания » ЖШС – 2,1 МВт;

- Меркі ГЭС-3 – 1,5 МВт;

- «Қордай – 1» ЖЭС «Изен-Су» ЖШС – 1,5 МВт;

- Отар поселкесіндегі СЭС – 0,5 МВт;

- Тасөткел ГЭС – 9,2 МВт;

- Қарақыстақ ГЭС – 2,1 МВт құрайды.

Тараз қаласында «Байтерек» мөлтек ауданында халықты және локалдық қызындықтарды электрмен қамту мақсатныда 2012 жылы ЛЭП-110 кВ және ПС-110/10 кВ ПС «Байтерек» құрылыстық монтаждық жұмыстар аяқталған.

Қазіргі таңда ПС 110/10 кВ «Байтерек» екінші кезеңінің құрылысына ЖСҚ әзірленуде.

Тиімді қуат саясатын іске асыру бұл экономиканы жетілдірудің және индустраилды-инновациялық дамуды есепке алғанда қуат қауіпсіздігін қамтамасыз етудің басты тетігі болып табылады. Қазақстан Республикасының 2012-2015 жылдарға арналған қуат тиімділігін жоғарылату кешенді жоспары қабылданған. Бұл жоспар заңнамалық, ұйымдастырушы, ғылыми, техникалық, экономикалық және қаржылық шаралар кіретін қуат көзін сақтау және қуаттың тиімділігін арттыру бойынша тәжірибелік шараларды енгізуге және іске асыруға бағытталған.

Осының бәрі аталған бағытта жүйелік жұмысты бастауға мүмкіндік береді. Үдемелі индустриаландыру жағдайында қуат секторы өңір экономикасының өмір сүруді қамтамасыз ететін салаларының бірі болып табылады. Өңірді қуатпен қамтамасыз етудің мәселесін шешу үшін қалпына келтірілетін қуат көзін дамытуға көп көңіл бөлінеді. Бұл жұмыс республикамызда "Жасыл экономика" тақырыбында «ЭКСПО-2017» Халықаралық көрмесін өткізуге байланысты өзекті болып шешіледі.

Соңғы үш жылда Жамбыл облысында қуаттылығы 186 МВт және құны тартылған инвестициялардың 390 млн. АҚШ долларын құрайтын ЖЭК 9 жобасы басталып, іске асырылуда.

2010-2012 жылдар аралығында қуаттылығы 1,5 мВт құрайтын Меркі ГЭС, Қазақстанда бірінші рет қуаттылығы 1,5 мВт құрайтын Қордай ЖЭС-1 жел электростанциясы пайдалануға берілді, бұл өңірлік электрлік желілік компаниясының желісінде өз электр қуатын беруде.

Қордай ауданы Отар с. 2011 жылы Қазақстандағы бірінші өнеркәсіп масштабындағы күн электростанциясы пайдалануға берілген және Қазақстанның біріңғай қуаттық жүйесіне қосылған. Бірінші кезеңнің қуаттылығы 504 кВт құрайды. Стансаның бірінші кезеңін пайдалануға беру тәжірибесінің нәтижесі бойынша 2013 жылы оның қуаттылығын 7 МВт дейін ұлғайту жоспарлануда.

Сонымен бірге, 2013 жылы Индустриаландыру картасының шеңберінде қуаттылығы 2,1 МВт құрайтын Қарақыстақ ГЭС және қуаттылығы 9,2 МВт құрайтын Тас-Өткел ГЭС құрылысы аяқталып, пайдалануға берілді.

Аталған жобаларды іске асыру облысымызды "жасыл қуатпен", яғни 15%-дан астам электр қуатын тұтынуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. "Жасыл" технологиялардың бәсекеге қабілеттілігі тез өсуде, альтернативтік қуат технологиялардың көбісі алдағы уақытта ескі қуат көздерімен салыстырғанда электр қуатын өндірудің өндірісіне шығындарды азайтуға алып келеді.

Алдағы уақытта 2015 жылға дейін Меркі ГЭС каскадын, қуаттылығы 100 МВт құрайтын Жаңатас ЖЭС, қуаттылығы 24 МВт құрайтын СЭС құрылысын бастау және «Отар» СЭС қуаттылығын 7 МВт дейін арттыру жоспарлануда.

Мәселелер:

- энергия жабдықтарының қатты тозуы және осыған байланысты электроэнергиясы шығындарының және пайдалану шығындарының көп болуы, электрэнергияны беруде бәсекенің болмауы және электрсыйымдылықтың жоғары болуы;

- дәстүрлі отын ресурстарының болмауы;

- өз электроэнергиясының тапшылығы, сапаның тұрақсыз болуы;

- энергоресурстарға бағаның жоғары болуы.
Телекоммуникация.

«Қазақтелеком» АҚ-ның жоспарлары мен даму стратегиясына сәйкес Жамбыл облыстық телекоммуникация дирекциясының қызметі заманауи желісін ары қарай құруға және ұсынылатын жоғары сапалы байланыс қызметінің спектрін кеңейтуге бағытталған.

2012 жыл ішінде негізгі техникалық-экономикалық көрсеткіштер бойынша біршама нәтижелерге қол жеткізілді. Облыс бойынша 11177 телефон, оның ішінде қалаларда – 5754 телефон және ауылдық жерлерде – 5423 телефон орнатылды.

2013 жылдың 1 қаңтарына телекоммуникация құралдарының қолданыста болуы келесі көрсеткіштермен сипатталады:

• 
  коммутациондық пунктер саны 266 (АТС, УБ және БС) құрады (1.01.2011 ж. – 183221 номерді), оның ішінде ауылдық жерлерде 178;
  
• 
  телефондық станциялардың саны – 249 (1.01.2012 ж. – 211), оның ішінде ауылдық мекенде - 144 (143);
  

- коммутациондық пунктер жалпы монтаждалған сыйымдылығы (АТС, УБ және БС) облыс бойынша 197178 номерді құрады (1.01.2012 ж. – 187 807), оның ішінде ауылдық мекенде – 82 060 номерді (78 950);

- жаңа технология бойынша монтаждалған сыйымдылығы санынан 185 535 номер немесе 94,09% жұмыс істейді (1.01.2012 ж. – 173 243 немесе 92,2%);

- коммутациондық пунктердің іске қосылған сыйымдылығы 185 576 номерді немесе 94,1%-ды (1.01.2012 ж. – 180 855 немесе 96,2%), оның ішінде ауылдық мекенде – 80 815 номер немесе 98,4%-ды (1.01.2012 ж. – 78 091 немесе 98,9%);

- ШПД монтаждалған порттық сыйымдылығы 38 261 құрады (1.01.2012 ж. –– 38 096), оның ішінде ауылдық мекенде – 13 728 (1.01.2012 ж. – 12 440);

- ШПД іске қосылған порттық сыйымдылығы 32 102 немесе 83,9% құрады (1.01.2012 ж. – 32 960 немесе 86,5%), оның ішінде ауылдық мекенде – 11 847 немесе 86,2% (1.01.2012 ж. – 10 254 немесе 82,4%);

- облыс аумағында жер бетіндегі спутниктік байланыс жүйесінің 61 станциясы жұмыс істейді (1.01.2012 ж. – 33 станция). НССС «ДАМА» - 12, Sky Edge – 49;

- облыс бойынша 100 жанұяға шаққанда кең желілі жетімділікті интернет қызметіне енудің ортақ көрсеткіші 15,3%-ды, Тараз қаласы - 24,8%-ды құрайды;

- облыс бойынша 100 жанұяға шаққанда телефон қызметіне енудің ортақ көрсеткіші 69,7%-ды, Тараз қаласы - 102,3%-ды құрайды;

- облыс бойынша 100 тұрғынға шаққанда телефон тығыздығы 15,5 бірлікті, оның ішінде Тараз қаласы – 22,7 бірлікті құрайды;

- облыс бойынша 100 жанұяға ШПД сыйымдылығы 3,4 бірлік, Тараз қаласы - 5,5 бірлікті құрайды.

Интернет пайдаланатын халықтың саны 01.01.2013 ж. - 42 804 бірлік, ШПД пайдаланушылар - 42 203 бірлікті құрайды.

«Электрондық үкіметті» қалыптастыру бағдарламасын іске асыру қорытындысы бойынша облыста ақпарат алмастырудың қағазсыз технологиясы – электрондық құжат айналымы енгізілген, «Адрестік регистр» АИС мәліметтер базасын (МБ) толықтыру жүргізілуде, басқармаларда локальдық есептейтін желісі (ЛЕЖ) енгізілген, облыс басқармаларымен және аудандармен жоғары сапалы желісі арқылы байланыс құрылған, Жамбыл облысы әкімінің www.zhambyl.kz сайты әзірленген, мәліметтерді тұрақты толықтыру және жаңарту жүргізілуде. Құрылған www.zhambyl.kz сайтымен келесі е-қызметтері ұсынылады: ақпараттық жаңалықтар, мемлекеттік органдардың құрылымы және байланыстары туралы мәліметтер, орталық атқарушы органдардың ақпараттық ресуртарына сілтемелер, нормативтік актілер, қызмет көрсетуге тарифтер, жұмыстардың регламенті және т.б.; интербелсенді ықтимал қоғамдық қабылдау бөлмесі, Тараз қаласының қонақ үйінің, мейрамханаларының, тұрмыстық, көлік және басқа қызмет көрсетуді ұсынатын кәсіпорындарының көрсетілуімен интербелсенді картасы құрылған, аудандық әкімдердің өңірлік сайттары құрылған.

Облыстық веб-сайттың редизайны және қайта құрылымдау бойынша жұмыстар жүргізілген. Бүгінгі таңда портал арқылы 146 ақпараттық және 5 интербелсенді қызмет көрсету бар, оладың арасында облыс әкімінің блогы, электрондық қабылдау бөлмесі, бизнесті қорғау бөлімі, жаңалықтарға жазылу, мемлекеттік сатып алу бойынша қызмет көрсету және басқа, сонымен қатар порталда ЖАО көрсететін 22 мемлекеттік қызмет көрсету ішінара автоматтандырылған. Барлық қалалардың және облыс аудандарының әкімдіктерінің сайттары ашылған және жұмыс істейді.

Халықты компьтерлік сауаттылыққа оқыту орталығы ашылған.

Жамбыл облысының «е-әкімдігін» іске асыру шеңберінде бүгінгі таңда келесі бағыттар бойынша іс-шаралар орындалған:

• 
  техникамен қамту;
  
• 
  ведомстволық ақпараттық жүйені әзірлеу және енгізу;
  
• 
  мемлекеттік қызмет көрсетуді автоматтандыру;
  
• 
  «е-әкімдіктің» ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету
  

• 
  12 серверден серверлік түйін құрылған;
  
• 
  портал құрылған, онда өтініш беру саласында ішінара ЖАО көрсететін 22 қызмет көрсету автоматтандырылған;
  
• 
  «Корпоративтік электрондық құжат айналымы» ақпараттық жүйесі енгізілген;
  
• 
  «Кадрлық іс жүргізу» ақпараттық жүйесі енгізілген;
  
• 
  «мемлекеттік органдарға білім беру және тестілеу» ақпараттық жүйесі енгізілген;
  
• 
  басқарудың ақпараттық-талдау жүйесі енгізілген;
  
• 
  «Бюджеттеу» ақпараттық жүйесі енгізілген;
  
• 
  «Ауыл шаруашылығын» әзірлеуге және енгізуге жобалық-ізденуші жұмыстары жүргізілген;
  
• 
  «Денсаулық сақтауды» әзірлеуге және енгізуге жобалық-ізденуші жұмыстары жүргізілген;
  
• 
  электрондық құжат айналымын, локальдық есептейтін желісін, серверлерді, порталды тіркеу жүзеге асырылуда.
  

ЖАО ЛЕЖ-не облыстық және аудандық деңгейде 31 ұйым қосылған (аудандық және қалалық әкімдіктер, Жамбыл облысы әкімдігінің басқармалары).

Электрондық құжат айналымына Жамбыл облысы әкімінің аппараты қосылған.

Мәселелер:

• 
  облыс халқы арасында компьютерлік сауаттылықтың төмен деңгейі.
  

Облыста 4 қала, 10 әкімшілік аудан, 153 ауылдық және селолық округтер, 373 ауылдық елді мекендер бар. Орта есеппен 31% пайыз облыс халқы Тараз қаласында шоғырланса, 8% - Шу, Жаңатас, Қаратау қалаларында, қалған 61%- ауылдық, селолық жерлерде тұрады.

Облыс аумағы 144,3 мың шаршы метр, халық қоныстауының тығыздығы 1 шаршы метрге 7,4 адам құрайды.

Облыстың қалаларында тұратын халық саны 427,9 мың адамды, ауылдық жерлерде тұратын халық 642 мың адамды құрайды.

Ағымдағы санақ мәліметі бойынша 2012 жылы облыс орталығы Тараз қаласында 343,3 мың адам тіркелген, бұл 2009 жылдың басымен салыстырғанда 19,7 мың адамға көп. Тұрғындарының саны бойынша ең үлкен аудан - Қордай ауданы, бұл ауданда 132,5 мың халық тұрады. Үлкен өңірлер қатарында саналатын Шу ауданында 96,7 мың халық бар. Жер көлемі ең үлкен саналатын Мойынқұм ауданы (жер көлемі 50,4 мың шаршы метр) халық ең аз тұратын өңірге жатады, ол ауданда бар болғаны 32,3 мың адам тұрады. Облыс орталығымен шекаралас аудандар: Байзақ ауданында – 93,9 мың адам, Жамбыл ауданында – 77,8 мың адам, Жуалы ауданында – 51,8 мың адам тұрады. Облыс орталығынан шалғайлау орналасқан: Т.Рысқұлов ауданында – 65,0 мың адам, Меркі ауданында – 81,7 мың адам, Талас ауданында – 52,1 мың адам, Сарысу ауданында 42,9 мың адам тұрады.

Тараз – облыстың әкімшілік, әлеуметтік-экономикалық, ғылыми, білім және мәдениет орталығы. Осы себепті Тараз қаласы бүтіндей алғанда, бүкіл облыстың экономикалық және әлеуметтік дамуының басты бағыттаушы күші болып табылады. Бұл тарапта, аудандармен салыстырғанда, ондағы инфрақұрылымның дамуы ықпал етеді.

Облыстың аудандарының бір-екі ғана бағытқа (Сарысу, Талас, Жуалы, Мойынқұм, Меркі аудандары – бір бағытқа, Байзақ, Шу, Қордай, Т.Рысқұлов аудандары – екі бағытқа) маманданып, даму үрдісі байқалады. Көпсалалы бағытқа маманданған аймаққа Тараз қаласы мен Жамбыл ауданы ғана жатады.

Ауылдық елді мекен (АЕМ) тұрғындарын денсаулық сақтау қызметімен қамтамасыз ету мақсатында аудан орталықтары мен ауылдық жерлерде 10 аудандық орталық аурухана, 7 ауылдық аурухана, 1 қалалық аурухана, 8 аудандық орталық емхана, 5 туберкулезге қарсы ауруханасы, 2- диспансер, 1 – жекеменшік аурухана, 11-орталық аудандық емхана, 10-ауылдық емхана, 111 - дәрігерлік амбулатория, 117 медициналық пункттер, 60 - фельдшерлік-акушерлік пункттер, тиісті ғимараты жоқ 56 медициналық қызметкер, 15 – стоматологиялық көмек көрсету бойынша жекеменшік амбулаториялық- емханалық мекемлер жұмыс істейді.

2012-2013 жылғы оқу жылында орта білім беру ұйымдарының желісі 112057 оқушылары бар 369 ауыл мектептерін құрады, оның ішінде бастапқы мектептер саны – 63, негізгі мектептер – 36, орта мектептер – 270.

Ауыл мектептерінде 16667 мұғалімдер жұмыс істесе, олардың ішінде жоғары білімдісі – 14634, аяқталмаған жоғары білімдісі – 24, орта арнаулы білімдісі – 2009. Ауыл мектептерінде жоғары білікті дәрежелері бар 3107 мұғалім жұмыс істейді.

2013 жылдың 1 қаңтарына Жамбыл облысының ауыл тұрғындарына мәдени қызмет көрсетумен 490 мемлекеттік мәдениет мекемелері жұмыс істейді, оның ішінде мәдениет үйлері мен клубтар – 195, автокөлік клубы – 8, кітапханалар – 264, мұражайлар – 4, кинотеатрлар - 1 бірлікті, киноорнатулар - 17 бірлікті құрады.

2013 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша облыста 289 ауылдық елді мекен (77,5%) орталықтандырылған ауыз сумен, 76 ауылдық елді мекен (20,4%) орталықтандырылмаған ауыз сумен, 8 ауылдық елді мекен (2,14%) тасып әкелінетін ауыз сумен қамтамасыз етілген. Тасып жеткізілетін ауыз суды Мойынқұм ауданының – 8 елді мекені пайдаланады.

Ауылдық жерлердің автокөлік жолдарын дамыту үлкен маңызға ие. Жүргізілген мониторинг жұмыстарының қорытындысы көрсеткендей, облыста жергілікті мәндегі жолдар 4223,7 шақырымды құрайды, оның ішінде, 2258,8 шақырым жол – облыстық мәндегі, 1964,9 шақырым жол – аудандық мәндегі жолдар. Олардың ішінде, 425 шақырым жол күрделі және орташа жөндеуді қажет етеді.

Облыс бойынша 2 ауылдық елді мекен (Мойынқұм ауданының Байтал, Арал ауылдары) телефондандырылмаған, бұл елді мекендерде ешкім тұрмайды.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 29 қарашасындағы №1389 қаулысымен бекітілген Елді аумақтық-кеңістікте дамытудың 2020 жылға дейінгі болжамды схемасын іске асыру мақсатында облыста даму әлеуеті жоғары 55 елді мекен, төмен әлеуетті – 32, орташа әлеуетті – 292 елді мекен бекітілген. Бір халқы жоқ елді мекен рейтингтік бағалауға алынбаған.

Аумақты дамыту «Өңірлерді дамыту» бағдарламасы аясында іске асырылуда, 2012 жылы инженерлік инфрақұрылым жобаларын іске асыруға 1199,4 млн. теңге (оның ішінде жергілікті бюджеттен 109,7 млн. теңге) бөлініп, 2013 жылы 0,6 млрд. теңге бөлу жоспарлануда. Даму әлеуеті жоғары және орташа АЕМ жергілікті өзін-өзі басқаруды қаржылық қолдау көрсету шеңберінде 2012 жылы 31 АЕМ 48 жобаны іске асыруға республикалық бюджеттен 85,1 млн. теңге, 2013 жылы 180 АЕМ 240 іс-шараларын іске асыруға 512,5 млн. теңге бөлінді.

Жамбыл облысында 2 моноқала бар, оның бірі даму әлеуеті орташа - Қаратау қаласы және Шу шағын қаласы.

Бағдарлама аясында 2012 жылы моноқалаларды жайластыруға (көгалдандыру, абаттандыру және жарықтандыру) РБ 190,3 млн. теңге бөлінді, 2013 жылы - 1363,8 млн. теңге, оның ішінде өңірді жайластыруға рсепубликалық бюджеттен 612,1 млн. теңге, инженерлік инфрақұрылымды дамытуға 530,4 млн.тенге және кәсіпкерлікті дамытуға 221,3 млн. теңге бөлінді.

2013 жылдың 1 қаңтарына облыстың 373 АЕМ 76-ы орталықтандырылған ауыз сумен және 8-і тасып әкелінетін ауыз сумен пайдаланады. Ауылдық жерлердегі ауыз сумен қамту мәселесі 2 себептен тұрады: сумен жабдықтау жүйесінің жоқтығы және бұзылуы. Өз кезегінде, сумен қамту инфрақұрылымдардың ескіруі оны дамытуға және қамтуға қаражаттың жоқтығының салдарынан болып отыр.

2013 жылдың 1 тамызына 23,5% АЕМ газдандырылған (373 АЕМ-ден 88).

АЕМ газдандырудың төмен деңгейі магитралды желілердің аудандардан алыста орналасқанына және бюджеттік мүмкіншіліктің шектелуіне байланысты.

Облыстық және аудандық жолдардың өңірдің балансына берілуіне байланысты жылдан жылға оларды қаржыландыру және қамту жағдайы нашарлап келеді, бұл күнделікті ескіруге және қолда бар жолдардың және оларды жасанды салудың бұзылуына әкеп соғады.

АЕМ арасында автокөлік хабарландыру, және оларды аудандық пен облыстық орталықтармен байланыстыратын автокөлік хабарландыру онша дамымаған.

Облыстың кейбір аудандарында әлеуметтік саланың нысандарын дамытуға бюджеттік шығындардың жылсайын өсуіне қарамастан апатты мектептер санының өсімі сақталуда (облыста 80-нен астам самандық мектептер жылсайын апатты мектептер санатына ауысуда).

Дәрігерлік кадрлар тапшылығы мәселесі туындап отыр, әсіресе Байзақ және Жамбыл аудандарында. Денсаулық сақтау, алғашқы медициналық-санитарлық көмек көрсету мекемелерінің үлкен үлесі қосымша ғимараттарда, жалға алынған мекемелерде орналасқан.

Жалпы 2012 жылы облыс бойынша атмосфераға эмиссия көлемдері 18,7 пайызға немесе 4,468 мың тоннаға өсуі жұмыс көлемінің ұлғаюына және жаңа кәсіпорындар ашылуына байланысты. Айталық, «Батуров атындағы Жамбыл ГРЭС-і» АҚ-ында өнім шығару көлемінің ұлғаюына байланысты, сондай-ақ отын балансында мазут отынын жағу үлесінің артуынан атмосфераға эмиссия көлемі 2532 тоннаға ұлғайған. Кен-байыту саласы кәсіпорындарында кен өндіру көлемі артып, «Шығыс кенбасқармасы» ЖШС, «Ақтас» ЖШС және басқаларында эмиссиялар көлемі 72 тоннаға ұлғайған. Қосымша газ құбырларының, КС-4 компрессорлық станциясының құрылысын жүргізу және пайдалануға беру есебінен атмосфераға эмиссиялар көлемдері 273 тоннаға ұлғайды.

Қоршаған ортаға тигізілетін қолайсыз әсерді төмендету мақсатында кәсіпорындар атмосфералық шығарындыларды кәдеге жаратуға бағытталған жобаларды ендіруде. Айталық, «Қазфосфат» (ЖЖФЗ) ЖШС-інде агломерат пен натрий триполифосфатын өндіруде пештегі газды кәдеге жаратуды енгізу есебінен табиғи газ тұтыну көлемі кемітіліп, үнем 584,526 мың текше метрді құрады, зиянды заттар шығарылымының кемуі 9,919 тоннаны құрады.

«Т.И.Батуров атындағы Жамбыл ГРЭС-і» АҚ-ында қазандықтарды режимдік карталарға сәйкес пайдаланған кезде зиянды заттар шығарылымы көлемі 7,3 тоннаға кеміп, турбиналардың конденсаторларының түтіктерін шаю кезінде шығарындылар көлемі 5,79 тоннаға азайтылды.

Тұтастай алғанда, Жамбыл облысы бойынша 2012 жылы ең ірі кәсіпорындар ауа бассейнін қорғауда жалпы сомасы 676,3 миллион теңгеге табиғат қорғау шараларын атқарды, шығарындылар көлемі 183,4 тоннаға кеміді.

Автомобиль көліктерінен шығындылар көлемі жалпы шығындылар көлемінде әлі де 70 пайыздан жоғары үлесті құрайды. Нормативтік- құқықтық негіздің болмауына байланысты экологиялық таза жанар-жаңар май қолдану үлесін арттыру, электр қуатымен жүретін қалалық көлік санын арттыру, катализатор-нейтролизатор қолдану мәселелері іс жүзінде шешілмеуде.

Облыс бойынша автомобиль көліктерінің шығарындылар көлемін азайту бойынша жол полиция басқармасы тарапынан 2012 жылы 7713 заң бұзушылық анықталды, 4617 әкімшілік құқық бұзушылық хаттамамен 14,9 млн.теңге сомасында айып салынып, оның ішінде 2927 хаттамамен 9,5 млн.теңгесі, немесе 63,4 пайызы өңдіріліп алынды.

Жамбыл облыстық гидрометеорология орталығының зертханасының мәліметтері бойынша 2012 жылы жер үсті сулары нысандарының барлығында ластану деңгейі төмендеген.

Билікөл көлі бойынша судың ластану индексі 6,41 бірлік құраған. Биологиялық оттегіні тұтыну бойынша ең жоғарғы концентрациясы 39,8 ШРК-ты құрайды, фторы ШРК-тан 2 есе асады. Ластану индексі бойынша көл 6-сыныпты өте лас су қоймаларына жатады.

Шу, Талас және Аса өзендерінің сулары судың ластану индекс мөлшері бойынша судың сапасы өлшеміне сәйкес қалыпты ластанудың 3- сыныбына жатады. Трансшекаралық Ақ су, Тоқташ өзендері шекті шамада ластанған су айдындарына, ал Қарабалта өзені – ластанған су айдындарына жатады.

Жалпы облыс бойынша ластаушы заттарды тастау «Тараз Су» КМК шығындыларының азаюына байланысты 3,086 мың тоннаға немесе 18,6 пайызға төмендеген.

2012 жылы облыс аумағында 11271,301 мың тонна қалдықтар, оның ішінде 6196,243 мың тонна қатты тұрмыстық қылдықтар жиналған.

Жиналған қалдықтардың көлемі 1136,5 мың тоннаға немесе 10,1 пайызға көбеуі «Восточное рудоуправление» ЖШС, «Ақтас» ЖШС, «Қаратау» ТКӨ-да, «Алтыналмас» АҚ өндірілген көлемдерінің өсуіне байланысты.

Кәсіпорындарда табиғат қорғау шараларын жүргізудің есебінен, ЖЖФЗ үшін «Химпромның» көптен жатқан фосфорит ұсақтары үйінділерін (81,479 мың тонна ) шикізат ретінде пайдалану, ЖЖФЗ-ның граншлактарын (81,479 мың тонна) тұтынушыларға тиеп, жөнелту, сондай-ақ, Тараз металлургия зауытында 19,652 мың тонна көлемінде өнеркәсіп қалдықтарын кәдеге жарату («байытылған» шлактарды, электрод өндірген кезде пайдаланылған стерженьдерді өндірісте пайдалану, шлакты ұсақ тастарды өткеру), «ДАНК» ЖШС-інде қалдықтарды (846,908 тонна) кәдеге жарату есебінен өнеркәсіп қалдықтарын орналастыру көлемінің 1288,314 мың тоннаға кемуі орын алды.

Қатты тұрмыстық қалдықтарды өңдеу, сұрыптау бойынша цехтардың болмауына байланысты қалдықтарды жою жүргізілмеген.

2011-2012 жылдары Меркі, Қордай ауылдарында сиымдылығы 150 мың текше метр, Шу қаласында сиымдылығы 200 мың текше метр, Жаңатас қаласында сиымдылығы 550 мың текше метрді қрайтын қатты тұрмыстық қалдықтардың полигоны құрылысы аяқталды, Б.Момышұлы ауылында полигонның құрылысына жобалау-сметалық құжаттама әзірленді.

Тараз қаласындағы жалпы алаңы 30 га құрайтын жұмыс істеп жатқан полигонын 53,928 млн.теңге сомасында жаңғырту жұмыстары жүргізілген, оның ішінде қалдықтарды жою бойынша «Раскад» арнай техника сатып алынды, полигон аумағы темір бетондық плиталармен қоршалды.

Жамбыл облысын дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған бағдарламасында Мойынқұм, Жамбыл аудандарында полигон құралыстары жоспарланған.

ҚР құрылыс істері бойынша агенттігімен және ТКШ-мен 2012 жылдан бастап Қазақстан Республикасында ҚТҚ басқару жүйесін жетілдіру бағдарламасы әзірленуде. 2012 жылға қалалардың тізіміне ҚТҚ басқару жүйесіне ТЭН әзірлеу үшін 9 қала қосылған, оның ішінде Тараз қаласы да.

Бүгінгі күні қатты тұрмыстық қалдықтарды сұрыптау және қайта өңдеу зауытының құрылысын жүргізу мақсатында Жамбыл ауданының «Көлқайнар» ауылдық округінің аумағындағы қатты тұрмыстық қалдықтарды орналастыратын полигон маңындағы жер қорынан 20 га жер телімі таңдалып алынған.

Таңдалған жерге құрылыс жүргізуге тапсырыс беруші - «Тараз қаласы әкімдігінің тұрғын жай-коммуналдық шаруашылық, жолаушы көлігі және автомобиль жолдары бөлімі» коммуналдық мемлекеттік мекемесі, заем жинаушы - «Жасыл Ел - Тараз» ЖШС-і.

Осы таңдалған жер телімінің санитарлық ережелер мен гигиеналық талаптарға сай екендігі туралы санитарлық-эпидемиологиялық қорытындысын берілген.

• 
  кәсіпорынды дамыту жоспарында облыстың ірі кәсіпорындарымен қоршаған ортаны ластау деңгейін төмендету бойынша табиғатты қорғау, автокөлік кәсіпорындарымен – Евро-3 стандартқа сәйкес келетін автобустар сатып алу іс-шаралары толық көлемде жоспарланбаған;
  
• 
  ағын суларды механикалық тазарту құрылысын салу, аудандарда тазалау қоймаларын салу және қайта жаңғырту.
  

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 30 маусымдағы №561 қаулысымен бекітілген жеке және заңды тұлғаларға көрсетілетін мемлекеттік қызметтер тізіліміндегі (әрі қарай – Тізілім) 132 қызметтің 31-і жергілікті атқарушы органдармен, оның ішінде 4 қызмет баламалы негізде халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы (әрі қарай – ХҚКО) көрсетілген.

2009 жылы барлығы 486 893 қызмет, оның ішінде 98 ХҚКО-ы арқылы көрсетілді.

2010 жылы «Бір терезе қағидатын» жүзеге асыру және жалпы тұтынушыларға көрсетілетін мемлекеттік қызметтерді сапалы әрі қолжетімді ету мақсатында жергілікті атқарушы органдармен ХҚКО-ы арқылы көрсетілетін қызметтер саны ұлғайтылды. Көрсетілетін 49 қызметтің 31-і ХҚКО арқылы көрсетілетін болды.2010 жылы ХҚКО арқылы 12500 қызмет көрсетілді. 2009 жылмен салыстырғанда жергілікті атқарушы органдармен ХҚКО-ы арқылы көрсетілетін қызметтер түрі 8 есеге артқан.

2011 жылы Тізілімге сәйкес 544542 қызмет, оның 25461-і ХҚКО-ы арқылы көрсетілді.

2010 жылы пилоттық режимде облыс әкімдігінің 2 басқармасы мен аудан әкімдігінің 1 бөлімінде жеке және заңды тұлғаларға мемлекеттік қызмет көрсету тиімділігін бағалау жүргізілді. Нәтижесінде облыс әкімдігінің ішкі саясат басқармасы 56,84 балл, туризм, дене шынықтыру және спорт басқармасы – 34,93 балл және Талас ауданы – 38,94 балл алды.

«Мемлекеттік қызметтерді көрсету регламенттерін бекіту мен жаңартылуы», «Мемлекеттік қызметтерді электрондық форматта көрсету» және «Халыққа қызмет көрсету орталықтары мен атқарушы органда көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің түрлерінің үлесі» өлшемдері бойынша бағалар төмен болды.

2010 жылмен салыстырғанда 2011 жылы жергілікті атқарушы органдармен мерзімдері бұзылып көрсетілген қызметтер саны 80-нен 37-ге дейін, шағымдар саны 32-ден 8-ге қысқарды. Сонымен қатар, 2011 жылы жергілікті атқарушы органдар ұсынатын 49 мемлекеттік қызметтің 37 түрі бойынша регламент бекітілді. Нәтижесінде 2011 жыл қорытындысы бойынша «мемлекеттік қызмет көрсету» бағытында тиімділікті бағалаудың жалпы бағасы 56,78 балды құрап, өңірлер арасында облыстың 4-ші орыннан 3-ші орынға көтерілуне себеп тигізді.