-дәріс. Шаңғы аяқ киімдеріне гигиеналық талаптар

1. ауа райы мен жұмыс жағдайларына сәйкес, аяқ киім ішіндегі қолайлы ауа алмасу мен температуралық-ылғалдылық режимді қамтамасыз етуі керек;

2. аяқ ұшының анатомо-физиологиялық және жасының ерекшеліктеріне сәйкес болуы керек;

3. аяқ ұшы мен бақайларын қыспауы керек, қозғалысты шектеп, аяқтың қан айналымын бұзбауы керек;

4. адамға қолайсыз әсер ететін зиянды химиялық заттар бөлінетін көзі болмауы керек;

5. жұмсақ, жеңіл, ыңғайлы, жеңіл тазартылатын болуы керек;

6. механикалық, химиялық және биологиялық әсерлерден қорғауы керек.

Аяқ киім үшін жоғарыда аталған барлық талаптарға сай келетін, ең жақсы материал - табиғи тері болып табылады. Ол төмен жылу өткізгіштік пен орташа ауа өткізгіштік қасиеттерімен сипатталады, созылғыш болады, зиянды химиялық заттар бөлмейді. Тері, оны қорғайтын қабатын тұзетін, 2-24% дейін майдан тұратындықтан, оның саңылауларына су енбейді. Салқын уақытта теріден жасалған аяқ киімнің жылу сақтайтын қасиеттерін жүні бар терімен астарлау және жүнді тері мен киізден жасалған ұлтарақ қолдану арқылы, жоғарылатылады. Аяқ киімнің табанына, жылу сақтайтын қасиеті теріден кем емес, ұсақ саңылаулы резеңке қолданылады. Киізден жасалған пималардың жылу сақтайтын қасиеті теріден де жоғары болып табылады, бірақ олар тез су болады және жүруге ыңғайсыз

Шаңғы - қар бойынша адамның орын ауыстыруы үшiн құрал-сайман. (150—220 сантиметрлер) екi ұзын ағаш пластиктен жасалған Планктерi болады және қайқы нәски iстiктелген. Шаңғылар қажеттi арнайы шаңғы бөтеңкелер шаңғылардың қолдануы үшiн аяқтарға бекiткiштер арқылы, дәл қазiр жағдайлардың көпшiлiгiнде бекiнедi. Шаңғыларда олардың қабiлеттiлiгi қар бойынша сырғанауға қолдана жылысады.

Шаңғы, археологтар адамзат 4-4,5 мың жыл бұрын шаңғыны пайдаланған деп есептейді. Мұны Норвегиядағы, Ресейдің Псков қаласы маңындағы қазба жұмыстары кезінде табылған алғашқы шаңғылардың қалдықтары дәлелдейді. Қарапайым тақтайдан жасалған шаңғыларды алғашқыда "қар басқыш" аталған бұл шаңғылар кейін қазіргі кейпіне жақындады. 1930 жылға дейін шаңғылар тұтас тақтайдан жасалынды, кейін жұқа тақтайлар бір-біріне желімделінді. Келе-келе бұларды фибропластанжасалған шаңғылар алмастырды. 1870 жылы алғашқы бекітпелер пайда болды, ал 1900 жылдан бастап сырғанауды жақсарту үшін шаңғы таяқтары пайдалана бастады. Араға жылдар салып шаңғының мынандай түрлері пайда болды: спорттық жарыс шаңғылары, түсу шаңғылары, трамплиннен секіруге арналған шаңғылар, су шаңғылары, аң аулауға арналған шаңғылар, фристайл және балалар шаңғылары. 1. Сөреден шығу, мәреге келу және эстафетаны беру аймағы бірі екіншісіне 10 м-дей жақын болмайтындай және 100 м-ден қашық болмайтындай етіліп бір деңгейде орналасуы керек.

Аяқ - киім ыңғайлы, берік, сәнді әрі гигиена талаптарына және киілу шарттарына сай келіп, басқа киімдермен үйлесіп тұруы қажет. Ол табанды жарақаттанудан сақтап, адамның қимыл – қозғалысына кедергі келтірмей, табанға қысым түсірмейтіндей ыңғайлы болуы қажет. Жаңа аяқ - киімді таңдағанда оны киіп, мүмкін болған жағдайда жүріп көріп барып алу керек. Аяқ - киімді кигенде башпайлар еркін қимылдайтындай болуы шарт. Башпайдың аяқ - киім тұмсығына сәл жетпей тұрғаны жөн.
Мектеп оқушылары мен төменгі сынып оқушыларының аяқ - киім өкшесінің биіктігі - 1 - 2 см
Жоғары сынып оқушылары - 2 - 3 см аяқ - киім кигені жөн.
Сол сияқты кроссовкаларды үнемі киюге болмайды. Ол аяқты бұзады, бірнеше аяк дерттерін туғызады. Өйткені барлық кроссовкалар синтетикалық материалдардан жасалады.
Аяқ - киімді кремдеуден бұрын оны шаң мен кірден тазалап алу керек. Жылтырап тұруы үшін крем жаққаннан кейін әуелі щеткамен, содан соң түгі бар жұмсақ матамен ысқылау қажет.
15-дәріс. Жуықтап жылуды есептеу
Количество тепла, отдаваемого организмом человека во внешнюю среду (теплоотдача), зависит от теплового сопротивления одежды, состояния окружающей среды и физической нагрузки человека.

Процесс теплообмена между организмом человека и окружающей средой, проникающий через одежду, весьма сложен, а имеющиеся экспериментальные методы оценки теплозащитных свойств одежды, учитывающие все перечисленные факторы, весьма несовершенны.

Проектирование комфортной одежды, которая в состоянии обеспечить тепловое равновесие организма при различных условиях труда и климата, представляет важную, но практически очень сложную задачу. Это объясняется большим количеством методик для приближенного теплового расчета одежды.

Наиболее простым методом расчета теплозащитной одежды является метод Г.М. Кондратьева. Он дает приближенный тепловой расчет одежды, связав теплопродукцию человека (метаболизм – М) с воздействием внешней среды при условии, что одежда обеспечивает организму ощущение комфорта.

Для вывода основной формулы теплового расчета одежды Г.М.

Кондратьевым были введены две новые величины: показатель тепловой нагрузки N и показатель теплоизоляционной способности одежды J.

Величина N показывает, во сколько раз тепловая нагрузка одежды больше или меньше нагрузки в условиях нормального (основного) обмена (метаболизма). Чем больше N, тем больше борьба организма с холодом.

Величина J показывает, во сколько раз теплозащитная способность данной одежды больше, чем у легкой одежды, в которой человек находится в условиях основного обмена. Чем больше J, тем одежда «теплее».

Величины N и J – числа отвлеченные, не зависящие от выбора единиц измерения.

В качестве основных расчетных формул Г.М. Кондратьевым предложены следующие уравнения для приближенного теплового расчета комфортной одежды:

где R – суммарное тепловое сопротивление одежды, м2оС/Вт;

J – показатель теплоизоляционной способности одежды;

33о – средневзвешенная температура тела человека, оС;

tв – температура окружающей среды, оС;

N – показатель тепловой нагрузки;

α – коэффициент теплоотдачи от наружной поверхности одежды в окружающую среду, Вт/м2оС; он зависит от скорости потока (ветра), см. табл. 4.1;

М – теплопродукция организма человека (метаболизм), Вт.

Тепловое сопротивление белья и платья в комплекте с теплой одеждой рассматривается как постоянная величина, равная примерно 0,1 м2оС/Вт. Тогда весь тепловой расчет значительно упрощается и сводится к определению теплового сопротивления только верхней одежды.

Тепловой расчет обычно ведут по следующей схеме:

- оценивают для данного вида труда значение «М» (по справочным материалам);

- далее по формуле 3 вычисляют значение N;

- данную обстановку обычно задают температурой внешней среды и коэффициентом теплоотдачи в зависимости от скорости ветра. Зная их, можно определить по формуле 2 значение J;

- по формуле 1 определяют тепловое сопротивление одежды R.

Предложенные формулы для теплового расчета одежды позволяют также подобрать обстановку (разработать рекомендации) для данного вида одежды и труда.

Если известен коэффициент теплопроводности слагающих пакет теплозащитной одежды материалов, их толщина и воздушные прослойки, то определение теплового сопротивления пакета для статичных условий (без учета человека) производится по формуле:

где δ – толщина пакета теплозащитной одежды, мм;

λ – коэффициент теплопроводности текстильных материалов.

Тепловое сопротивление R представляет собою сумму:

где Rэ – эквивалентное сопротивление, состоящее из суммы тепловых сопротивлений слоев материала, входящих в пакет одежды и воздушных прослоек;

Где - сумма тепловых сопротивлений слоев материалов, входящих в пакет одежды;

ОБЪЕКТЫ ИЗУЧЕНИЯ: теплопродукция человека, теплозащитные

свойства одежды различных видов, параметры атмосферы.

МАТЕРИАЛЫ И ИНСТРУМЕНТЫ: чертежные принадлежности, микрокалькуляторы.

РАБОТА 1.1. Изучение влияния метаболизма человека на теплозащитные свойства одежды

Определить величины термического сопротивления пакетов одежды при различной трудовой активности человека (метаболизм, М, Вт/м2) и постоянных параметрах окружающей среды (атмосферы): температуре воздуха, tв, оС, tв= -20, силе ветра – 1 балл, т.е. скорости 1 м/с, что соответствует величине α= 10,5 Вт/(м2град.) (см. табл. 1 прил.).

Данные занести в табл. 1.1. Построить график зависимости термического сопротивления одежды, R, от метаболизма, М.

Таблица 1.1 Расчет термического сопротивления одежды при переменном метаболизме

При расчетах принять R белья из табл. 2 приложения. Величины М (метаболизм) – энергозатраты человека при различной физической деятельности указаны в табл. 3 приложения. При построении графика необходимо откладывать величины М по оси абсцисс, величины R – по оси ординат, точку ноль на оси абсцисс расположить ближе к середине листа для построения последующих графиков на этих же осях.

В графе табл. 1.1 «Вид одежды» указать вид одежды, соответствующий рассчитанному термическому сопротивлению по данным табл. 2 приложения.

Сделать вывод по работе о том, какие должны быть теплозащитные

свойства одежды при увеличении энергозатрат человека для сохранения его комфортного самочувствия.


Практическая работа № 3
Изучение влияния температуры окружающей среды на

теплозащитные свойства одежды

Данные занести в табл. 1.2., построить график зависимости термического сопротивления одежды R, от температуры окружающего воздуха на осях графика из работы 1.

Таблица 1.2. Расчет термического сопротивления одежды при переменной

температуре окружающего воздуха