Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1. Ұйымдасқан қылмыстық топтардың психологиялық ерекшеліктері

2. Ұйымдасқан қылмыстық топтардың түрлері

3. Қылмыстық әрекеттің мотивациясы.

4. Қазіргі ұйымдасқан қылмыстық топтардың құрылымы
№ 15Дәріс: Пенитенциарлық психология

1. 
   Пенитенциарлық психологиясының зерттеу пәні.
   
2. 
   Пенитенциарлық – қайта түзету мекемесінің міндеттері.
   
3. 
   Бас бостандығынан айырылған адам психологиясы.
   

Қайта түзету мекемелерінде өздерінің шеберханалары бар, олар сол шеберханада тек қана ұсақ-түйек жасаумен айналыспай одан да ірі істермен айналысады. Олар машина жасау, дем алу орны, үйге қажетті, тұрмысқа қажетті нәрселерді сол шеберханада істейді. Сотталғандар үнемі медициналық қараудан өтіп тұрады. Қайта түзету мекемесінде әр түрлі қылмыс жасағандар отырады. Ол қылмыстар ауыр, жеңіл, қасақана, әдейі жасалғанына қарамастан бәрі бірге отырады, бірақ олардың әрбіреуінің өтеу мерзімдері әр түрлі болады. Олар үш жылдан бастап өмір бойы бас бостандығынан айырылуы мүмкін. Сотталғандар өздерінің әрекет-қылықтарына байланысты бөлек отырады.

Түзету психологиясы сотталғандардың ресоциализацияның тәжірибелік кеңес беруі, түзету құқығымен тығыз байланысты, сонымен қатар құқық бұзушылардың тұлғалық психокоррекциясын қабылдау. Түсіндіріп айтатын болсақ, түзету психологиясы қылмыс жасағандарды зерттеу тиіс. Оларды еңбек ісіне немесе әлеуметтік ортада қалыпты өмір сүру. Түзету психологиясы қайта түзету еңбек құқығымен, еңбек психологиясымен, педагогикамен және әлеуметтік психологиямен тығыз байланысты

Кейбір сотталғандардың топтары аяқтарына нық тұрып түзету жолына түсіп еңбек процесінде және қоғамдық өмірге белсенді қатысады, ең маңыздысы олар басқа сотталғандарды тәртіпке, түзу жолға салуда белсенді қатысады.

Заңдылықты құрметтейтін, әлеуметті нық қоғамды қалыптастыруына кеңейген ақпараттық-насихаттық және әлеуметтік-педагогикалық қызмет себепші болады. Ал қанғыбастық пен әлеуметке жат қылықтарға бейім, өмірдің қиын жағдайына тап болған кәмелетке толмағандарды бейімдеу мен оңалтуға себеп болушы бiлiм беру ортасының мүмкiндiгiн дамыту Қостанай қаласындағы балалар мен жасөспірімдер қылмысы қарқынына айтарлықтай әсер етуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге, балалар мен жасөспiрiмдердi тұрғылықты жері бойынша жұмыспен қамту үшін материалдық-техникалық базасын кенейту және оларды облыстың мәдени және спорт өмiрi ортасына тарту негізгі себепші шарт болып табылады.

-қылмыскерлерді жазалау мен түзетудің психологиялық мәселелері,

-бас бостандығынан айырылған сотталушының психологиясы,

-еңбекпен түзету мекемелері жағдайындағы өмір әрекетінің психологиясы,

-қайта әлеуметтендіруші іс-әрекетінің психологиясы,

-қамаудан босаған адамның әлеуметтік ортаға қайта бейімдеуі.

Әр сотталған қайта түзету орындарына түскен кезде олар өздерінің жаза тағайындалғанның өтеу мерзімін жоспарлап отырады. Қайта түзету орындарының тәрбиешісі алдында үлкен мақсат тұр, ол мақсат сотталғандардан адамды тәрбиелеу, олардың қайта түзелуге ұмтылысын туғызу.

Қайта түзету психологиясы сотталғандардың тұлға динамикасын міндетті түрде зерттеуі тиіс. Бас бостандығынан айырылған адам психологиясы міндетті түрде зардап шегеді. Бірақ бас бостандығынан айырылған және үнемі әкімшілік жағынан қателік келтіретін олардың психикасына әр түрлі әсер етеді.

Бұрын бас бостандығынан айырылған болса, олардың өтеу мерзімін ұлғайтады. Қобалжу деңгейінде өз-өзіне деген сенімділігне толығымен күмәнданады. Қайта түзету колонияларына түскеннен бастап қоғам, жанұя алдындағы кінә сезімдерінде қобалжу деңгейінің дамуы пайда болады. Осы сотталғандар күнделікті тәртіпті бұзбайды, керісінше мүмкіндіктері келгенше оны бұлжытпай орындауға тырысады.

Сотталған әйелдер өздерін қалай ұстап тұруына, тәртібіне байланысты кәдімгі қатаң және жеңілдетілген жазадағы бөлімдерге ауыстырылады.

Қазақстан Республикасының «Прокуратура туралы» Заңының 5-тарауына сәйкес прокурор сотта мемлекет мүддесін білдіреді. Яғни прокуратура органдары сотта мемлекет мүддесін қорғай отырып, азаматтардың құқықтары мен бостандықтарының бұзылуына жол бермейді. Өйткені жеке тұлғаның құқығын қорғау кез келген құқықтық мемлекеттің негізгі міндеттерінің бірі болып табылады.

Бас бостандығынан айырылғандардың үйіне, бостандыққа сүйікті адамдарына деген сағыныш сезімі болады. Түзету орындарының қатаң тәртібінде әлі қалыптаспаған жасөспірімдердің психикасы зардап шегеді. Жасөспірімдердің көбі психикасы зардап шеккеннен құқық бұзушылықты тоқтатпай керісінше ұлғайта түседі. Бұл психикалық дезадаптация қайта түзету орындарында күшейе түседі.

Сотталғандардың мінез-құлқы тұрақты болғанымен олардың әрекет-қылығы қатаң. Сотталғандардың топтық құрылуы қайта тәрбиелеудегі негізгі факторы болып табылады. Қайта түзету орындарында тұлғаның әрекет-қылығы үнемі топтан өтеді. Сотталғандардың топтары бір түрлі массаны көрсетпейді.Ол әр түрлі тор көздерден – индивидуалдылық, тұлғалық т.б. топты және басқа категорияларды өз кезегінде құрастырады. Топ құрудың алдында өткен қылмыстары, оның түрлері, бұрын өтеген мерзімдері анықталуы тиіс.

Бұл принцип әр түрлі сотталғандардың колонияда отырған тәртіптері сақталуы тиіс. Бірақ колонияда бұл тәртіп көбінесе орындалмайды. Олар топтасқанда топ басшыларын сайлап, ұнайтын адамдарды байланыстары бар, авторитеті жоғары сотталғандардың топтары құрылады. Топқа әсерін тигізу үшін тәрбиеші әр сотталғандардың анамнезін білу тиіс, әр біреуі қандай топта екенін және авторитет деңгейі қандай екенін білген жөн.

1. Пенитенциарлық психологиясының ғылыми зерттеу обьектісі

2. Пенитенциарлық-түзету мекемелерінің негізгі бағыты

3. Түзету жұмыстарының психологиялық негіздері.

Студенттердің заң психологиясы пәні бойынша меңгерген ғылыми-теориялық білімдерін, іскерлік пен дағдыларын өз бетінше дамытуға және практикалық талаптарға бағытталған оқу сабақтары нысанының бірі болып табылады. Пән бойынша практикалық сабақтар студенттерге ғылыми әдебиеттер негізінде өздік жұмыстарды орындауға және ауызша өз ой-пікірін жеткізе білуге мүмкіндік беретін семинарлар түрінде өткізіледі.

Семинар әдебиеттерден, дәрістерден жинақталған білімдер негізінде студенттердің сенімін, ой қорытындыларын қалыптастыру формасы. Егер дәріс сабақтарында жетеші рольді оқытушы атқарса, семинарда жетекші рольді студенттер атқарады. Семинардың күрделілігі: студенттердің жетекші роль атқару үшін қажетті мүмкіндіктер мен қабілеттерін қалыптастыратын жағдайлар мен шараларды жасау. Семинардың формалары негізгі міндеттеріне қарай айқындалады. Семинар-практикалық сабақ зоопсихология пәні бойынша дәріс материалдарын қайталауға және бекітуге, сонымен бірге әрбір тарау бойынша дәрісте қарастырылмайтын қосымша білімді меңгеруге бағытталған. Практикалық сабақтарда көбінесе диалог, пікірталас, әңгімеге негізделген тапсырмалар дайындалып, олар пікір-сайыс формасында шешіледі. Сонымен қатар, семинар сабақтарын ұйымдастыруда инновациялық әдістерді: дискуссия, конференция, дөңгелек үстел, кейс технологиялары,модельдеуші ойындар және т.б. оқытудың белсенді әдістерін қолдануға болады. Аталған әдістердің көмегімен ұйымдастырылған сабақтар студенттердің өзіндік пікірін қалыптастыруға, білімін тереңдетуге, өздігінен ізденуіне, қарым-қатынас жасаудың негіздерін үйренуге мүмкіндіктер туғызады.

Семинар тақырыптары белгілі жоспар бойынша құрылады. Әрбір семинар сабағының мақсат, міндеттері, қолданылатын әдебиеттер көздері көрсетіледі.
№ 1 Семинар тақырыбы: Заң психологиясы пәні мен міндеттері

Мақсаты: Заң психологиясының құрылымдық ерекшеліктеріне сараптама жасай отырып, негізгі қарастырылатын ұғымдарға студенттердің өз түсініктерін беруі көзделеді. Тақырыптың сұрақтарына дайындалғанда студенттер ұсынылған әдебиеттерді қолдануы қажет, заң психологиясының маңыздылығы жөніндегі сұрақтарына нақты мысалдар келтіру керек.

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар:

Заң психологиясы – психологиялық заңдылықтар мен психологиялық білімдердің заңгерлік әрекет пен құқықтық реттеудің барысындағы көрінуі мен қолдануын зерттейді. Заң психологиясы күрделі де көп жақтылы болашақ мамандарды құқықтық реттеудің әлеуметтік-құқықтық мәнін түсіне білуге, құқықтық реттелетін қатынастар саласындағы адамдардың мінез-құлығының психологиялық ерекшеліктерін тани білуді қамтамасыз етуге арналған.

1. Заң психологиясының ғылыми зерттеу обьектісі мен пәннің жалпы мазмұнына түсінік.

2. Заң психологиясының ғылыми зерттеу обьектісі.

3. Заң психологиясының методологиялық негізі.

4. Заң психологиясы салаларының өзіндік ерекшеліктері.

Әдебиеттер:

№ 2 Семинар тақырыбы: Заң психологиясы пәнінің даму тарихы

Заң психологиясының дамуы құқықтық психологияның, көзқарастың даму тарихымен байланысты жүзеге асады. Құқықтың, заңның пайда болуымен бірге адамдардың заңға, құқыққа, заңдылыққа деген көзқарастарының, ойларының, қатынастарының дамуы негізінде әділеттілік пен құқықтылық туралы жалпы адамзаттық түсініктер қалыптасты

1. Заң психологиясының ғылым ретінде қалыптасып дамуы

2. Криминалистиканың негізін салушыны ата

3. Заң психологиясының қалыптасып дамуына үлес қосқан ғалымдар

4. Теориялық және практикалық негіздерінің қалыптасуы
Әдебиеттер:
№ 3 Семинар тақырыбы:

Мақсаты:

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар:

Сұрақтары:

Әдебиеттер:
№ 4 Семинар тақырыбы:

Мақсаты:

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар:

Сұрақтары:

Әдебиеттер:
№ 5 Семинар тақырыбы:

Мақсаты:

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар:

Сұрақтары:

Әдебиеттер:
№ 6 Семинар тақырыбы:

Мақсаты:

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар:

Сұрақтары:

Әдебиеттер:
№ 7 Семинар тақырыбы:

Мақсаты:

Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар:

Сұрақтары:

Әдебиеттер:

№ 8 Семинар тақырыбы:

№ 11 Семинар тақырыбы:

№ 12 Семинар тақырыбы:

№ 13 Семинар тақырыбы:

№ 15 Семинар тақырыбы:

&&&

Заң психологиясының ғылыми-зерттеу әдістерінің қалыптасып дамуына сараптама жасай отырып, негізгі қарастырылатын ұғымдарға студенттердің өз түсініктерін беруі көзделеді

&&&

$$$003-001-001$3.3.1.1 Практикалық сабақтың оқу-әдістемелік нұсқаулары №3

&&&

1. 
   Заң психологиясының ғылыми зерттеу әдістері
   
2. 
   Бақылау мен әңгімелесу әдістеріне қойылатын талаптар
   
3. 
   Өнімді әрекеттерді талдау әдісі
   
4. 
   Адамның жеке басын, психикасын реттеу әдісі
   

&&&

Құқықты мінез-құлықтың әлеуметтік реттеуші, тиімді заң шығарудың психологиялық аспектілерінің факторы ретіндегі ерекшеліктерді талдай білу.

$$$003-002-001$3.3.4. Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №4

Сабақ мақсаты: Құқықтық психологиясының феноменологиясын, құқықты әлеуметтендіруді ғылыми тұрғыда талдап көрсету. Қоршаған орта мен қоғамдық өмірге араласа отырып әрбір адамның азаматтық қасиеттері қалыптасатынын сипаттау.

&&&

$$$003-002-002$3.3.4.2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары №4

2. Құқықтық мәдениетті меңгерудің жолдары

3. Қылмыстық тәртіптің қалыптасуына жанұяның ықпалы

4. Жағымсыз жанұялардың типтері

5. Құқықты әлеуметтендірудегі кемістіктерге сыртқы ықпалдардың әсері
&&&

$$$002-005-000$3.2.5. №5 Дәрістің атауы: Құқықтың сананың қалыптасуы

1. 
   Сана туралы түсінік.
   
2. 
   Сананың құрылымы мен функциялары.
   
3. 
   Құқықтық сана қалыптасуының мәдени тарихи алғы шарттары
   

&&&

1. 
   Заң психологиясының ерекшеліктері мен маңызы.
   
2. 
   Заң психологиясының ғылыми зерттеу әдістері.
   
3. 
   Құқықты әлеуметтендірудің жолдары.
   
4. 
   Жағымсыз жанұяның типтері.
   

&&&

Сана – адам шындығының ең жоғарғы бейнелеу дәрежесі болып табылады. Психологиялық ғылым тарихында сана ең күрделі мәселелердің бірі. Сана тек адамдарға тән. Құқықтық сана қалыптасуына көптеген факторлар ықпал етеді.

$$$003-005-001$3.3.5.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №5

Мақсаты: Құқықтық сана адамның жеке басының қалыптасуында ерекше орын алады және үш компоненттен тұатындығы жайлы ғылыми білімдерін қалыптастыру.

&&&

$$$003-005-002$3.3.5.2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары №5

1. 
   Сананың психологиялық мінездемесі.
   
2. 
   Құқықтық мәдениет жайлы түсінік
   
3. 
   Құқықтық сананың қалыптасу жолдары.
   
4. 
   Құқықтық сананың қалыптасуына ықпал ететін факторлар.
   

&&&

Қылмыстық тәртіп психологиясын, қылмыскерлердің психологиялық типтерін және қылмыскерлердің жеке басының психологиялық ерекшеліктерін қарастырады.

$$$003-006-001$3.3.6.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №6

Мақсаты: қылмыстық мінез-құлықтың таралуына психологиялық факторлар ролінің мәселесін ашу; жеке бастың қылмыстануындағы биологиялық және әлеуметтік факторлардың ролін талдау.

&&&

1. Қылмыстық психологиясының мақсаты мен міндеттері.

2. Қылмыскерлердің психологиялық типтері.

3. Қылмыстық әрекеттің мотивациясы

4. Қылмыстық мінез-құлықтың қалыптасуына ықпал етуші факторлар

5. Қылмыстық әрекеттің генетикалық негізі

&&&

Қылмыскердің (жеке басы) тұлғасына психологиялық сипаттамасы; қылмыстық әрекеттегі жас ерекшеліктері мен қылмыскердің психикалық ерекшеліктері мен қасиеттері қарастырылады.

&&&

$$$003-007-001$3.3.7.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №7

&&&

2. Қылмыстық әрекеттегі жас ерекшеліктер

3. Қылмыстың психологиялық факторы
&&&

$$$002-008-000$3.2.8. №8. Дәрістің атауы: Жасөспірімдердің қылмыстық мотивациясы

1. 
   Жасөспірімдер арасындағы қылмыстық іс- әрекет мәселесі.
   
2. 
   Жасөспірімдерді қылмысқа итермелейтін факторлар.
   
3. 
   Жасөспірімдердің қылмыстық әрекетін алдын алу шаралары
   

Жасөспірімдік шақ психологиялық көптеген зерттеулерде «өтпелі кезең», «дағдарыс кезеңі», «қиын» бала ұғымдарымен сипатталады. Жасөсіпірімдердің ерекшелігі-олардың физиологиялық, дене кұрылысының, күшінің, жыныстық белгілерінің қатты дамып өзгеруінде. Өздерін ересектер санатында ұстап, ересектерден соны талап етеді. Жасөспірімдердің ересектер жолына түсуі өте күрделі қарама-қайшылықта өтетін жағдай. Жасөспірімдермен жүргізілетін психологиялық жұмыстардың маңызы күннен – күнге айқындалуда.

Жасөспірімдік кезеңде балалардың өзіндік санасының қалыптасуы өзіне-өзін дәлелдеу, сыртқы келбетін, ақыл-ой, моральдық, ерік сапаларын бағалауы жүзеге асады. Өзін идеалмен байланыстыруы, өзін-өзі тәрбиелеу

$$$003-008-000$3.3.8 Практикалық сабақтың тақырыбы №8 Жасөспірімдердің қылмыстық мотивациясы

Жасөспірімдер арасындағы қылмыстық іс- әрекет мәселесі; жасөспірімдерді қылмысқа итермелейтін факторлар және жасөспірімдердің қылмыстық әрекетін алдын алу шаралары.

$$$003-008-001$3.3.8.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №8

Мақсаты: Жасөспірімдердің қылмыстық әрекетке бару себептерін ажырату. Жасөспірімдердің қылмыстық мотивациясын және қылмыстық әрекетті алдын-алу шараларын сипаттау.

&&&

$$$003-008-002$3.3.8.2 Сабақтан алған білімді тексеру тапсырмалары №8

2. Жасөспірімдік қылмыстың шығу себептері.

3. Жасөспірімдер қылмыстық әрекетінің мотивациясы

4. Жасөспірімдердің қылмыстық әрекетін алдын алу шаралары

Әйелдердің қоғамдық өмірдің үлкен алаңына шығуы, яғни, олардың көптеген қызмет аясындағы кенеттен өскен әлеуметтік белсенділігі «мемлекеттік мүлікті ұрлау», «пара алу», «тұтынушыларды алдау» т.с.с. қылмыс жасау себептері.

&&&

$$$003-009-001$3.3.9.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №9

&&&

1. 
   Әйелдердің қоғамдағы ролі мен статусы
   
2. 
   Әйелдер қылмыстық әрекеттерінің себептері
   
3. 
   Әйелдер қылмысының мотивациясы
   
4. 
   Әйелдер қылмыстық әрекеттеріне тән ерекшеліктер
   

$$$003-009-002$3.3.9.2 2 модуль бойынша тапсырма

1. Жасөспірімдердің құқықтық санасы мен мәдениетінің қалыптасуы.

2. Әйелдер қылмыстық әрекетінің мотивациясы. (бірнеше мысалдар келтіріп сипаттау).

&&&
3 Модуль: Заң кәсіпкерлерінің психологиясы. Үшінші модуль бойынша барлығы бес тақырып берілген. Модуль соңында осы тақырыптардағы материалдарды қамти отырып берілген тапсырманы студенттің орындауы міндетті. Орындауға ұсынылатын тапсырма көк түспен боялған. Ол тапсырманы студент 14-ші аптаның соңында өткізуі тиіс.
&&&

$$$003-010-000$3.3.10 Практикалық сабақтың тақырыбы №10 Адвокат психологиясы

Бұл семинар сабағында адвокатураның мақсаты мен адвокаттық қызмет туралы заңдар; адвокаттың құқықтары мен міндеттері және адвокаттың кәсіби мінез-құлық нормалары талқыланады.

&&&

$$$003-010-001$3.3.10.1 Практикалық сабаққа арналған оқу-әдістемелік нұсқаулар №10

&&&

1. Адвокаттық психологияның мақсаты мен міндеттері.

2. Адвокаттық әрекетке қойылатын талаптар.

3. Адвокаттың кәсіби мінез-құлық нормалары