Пјнніҫ мақсаты: Стилистика жоәары оқу орындарыныҫ қазақ филологиясында кҙп жылдардан бері пјн ретінде ҙткізіліп келеді

жүктеу 0,63 Mb.

Pdf просмотр

бет	16/50
Дата	17.10.2022
өлшемі	0,63 Mb.
	#39679

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 50

Адамбаева Г.М. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша

2)

Ғылыми стиль – ғылымның дамуымен, ғылыми әдебиеттердің молаюымен
байланысты туған стиль. Оған әр мамандық, әр ғылым саласында жазылған
шығармалар тілі жатады.
Ғылыми стиль зерттеу нысаны болған зат, құбылыстарды ғылыми
сипаттап, дәлелдеп, түсіндіруді қажет етеді.
Бұл стиль түрі – ғылыми негізде жасалатын ӛзіндік қалыптасу
принциптері бар, стильдік ӛңі ерекше әдеби тілдің бір тармағы. Оның
қалыптасып дамуы ғылыми зерттеу жұмыстарының жүргізілуіне және ғылыми
әдебиеттердің жазылуына байланысты. Мұнда белгілі бір ұғым, мәселе
турасындағы логикалық жағынан тұжырымдалған толық хабарлама десе
болады. Ғылыми стильдегі сӛздер негізінен тура мағынада жұмсалады,
ауыспалы мәндегі сӛздер болмайды. Мұнда терминдік лексиканы, термин
сӛздерді жүйелі пайдаланады. Мысалы, тіл білімінде
лингвистика, лексика,
фразеология, семасиология
т. б. физикада
анод, вакуум, атом, атомдық салмақ,
шама
т.б. Ғылыми стильде халықаралық терминдер жиі кездеседі.
Ғылыми стильде жалпы жазу тіліне тән синтаксистік құрылыс
пайдаланылады. Бұл стильдің негізгі ерекшелігі - мұнда ой күрделі баяндалып,

20
анықтама, дәлелдеме
және
формулаларға
негізделуінде. Сонымен бірге, әрбір
ғылым саласының ӛзінің ерекшелігіне қарай баяндау тәсілінде кейбір
ӛзгешеліктері болады. Мысалы, химия оқулығында былай делінген:
Газ
күйіндегі қандай заттың болса да
граммолекулалары
бірдей жағдайда, бірдей
кӛлем алады.
Физикада: бір инерция
моментінен екінші инерция моментіне
кӛшу мына теория бойынша орындалады: кез келген айналыс осіне қатысты
инерция моменті сол оське параллель, ауырлық центрінен ӛтетін оське
қатысты инерция моменті мен дене
массасының
сол дене ауырлық центрінің
айналыс осінен қашықтығы квадратының кӛбейтіндісінің қосындысына тең
болады.
Қазақ тілінде ғылыми стильдің қалыптасуы негізінен, ӛткен ғасырдың 20-
30 жылдарынан басталады. Оның кӛш басында А.Байтұрсынұлы,
Ә.Бӛкейханов, Х.Досмұхамедов, М.Жұмабаев, Ж.Аймаутов, М.Дулатов,
Қ.Жұбанов т.б. сынды тұлғалар тұрды. Оның ішінде қазақ тілінің ғылым тілі
ретінде қалыптасып, дамуына А.Байтұрсынұлы еңбектерінің үлесі зор.
Ғылыми стильдің шағын жанрларын да шартты түрде былайша жіктеуге
болады:

жүктеу 0,63 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 12 13 14 15 16 17 18 19 ... 50