Құрастырушы: аға оқытушы ______________ Ашимова А.К

Құрастырушы: аға оқытушы ______________ Ашимова А.К.

5В071800 – Электрэнергетика мамандығының студенттеріне арналған

Бағдарлама 2013 ж. «___»_________бекітілген, жұмыс оқу бағдарламасының негізінде әзірленді.

2013 ж. «__»_________№ ___ хаттама

Пән міндетті түрдегі компоненті

Барлығы – 4 кредит

Курс: 3

Семестр: 6

Дәрістер – 37,5 сағат

Тәжирибелік сабақтар – 15 сағат

Зертханалық сабақтар – 15 сағат

СӨЖ - 112,5 сағат

Сол ішінде СОӨЖ - 30 сағат

Жалпы саны – 180 сағат

Бақылау түрі

Курстық жұмыс – 6 семестр (қорғау)

Қорытынды бақылау түрі - емтихан – 6 семестр
Пререквизиттер:

- электротехниканың теориялық негіздері (бөлімдер: бір фазалы тсинусоидалы токтың электрлік тізбектері, үш фазалы тізбектер);

- электр машиналары (бөлімдер: трансформаторлар, асинхронды машиналар, синхронды машиналар);

- электроэнергетика (бөлімдер: электр станциялары, электрэнергетикалық жүйелер мен тораптар, релелік қорғаныс пен автоматика)

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді оқыту үшін қажет.

- электр станцияларын жобалау;

- электр станцияларының басты сұлбаларының тұрақтылығы.

Т.А.Ж. Ашимова Айгуль Кенжибаевна

Электрэнергетика кафедрасының аға оқытушысы.

Электрэнергетика кафедрасы, А-223 аудиторияда орналасқан.

67-36-26 – телефоны

Е-mail ashimova_ak@mail.ru

Электрэнергетикалық жүйелердің қалыпты режимді басқарудың автоматикалық құрылғылар және оларды апатқа қарсы басқару.

Электрэнергетикалық жүйелердің қалыпты режимді басқарудың автоматикалық құрылғылар туралы систематикалық білімдерді қалыптастыру және оларды апатқа қарсы басқару мен практикалық жұмыстардың дағдылары.

- қалыпты режимді басқарудың автоматикалық құрылғылар туралы білімді игеру және апатқа қарсы басқарудың күрделі, шығарудың динамикалық процесспен, электрэнергияны беру және реттеу;

- электрэнергетикалық жүйелердің автоматикалық құрылғыларын жобалау мен пайдаланудың практикалық жұмысына дайындалу.
4. Білімге, қабілеттілікке, дағдыларға қойылатын талаптар

Осы пәнді оқу кезінде студенттерге қажет:

ой өрісі:

– энергетикалық жүйелерде және апатқа қарсы басқаруда қалыпты режимді басқару автоматикасының құрылғыларын жүзеге асыруые және құру принциптерін;

білуі:

– апатқа қарсы автоматикасының құрылғыларына қойылатын негізгі талаптарын және жұмыс істеу принципін (АҚҚ, АРҚ, АЖР және энергетикалық жүйелерде тұрақтылықтың бұзуын болдырмау құрылғыларын);

– электрлік станцияларда активті және реактивті қуатты реттеудің негізгі әдістерін және олардың жұмыс принципін;

– энергетикалық жүйелер және электрлік станцияларда активті және реактивті қуатты реттеудің негізгі әдістерін.

қолдан келуі:

– энергетикалық жүйелер мен электрлік станцияларда қолданылатын актоматты құрылғылардың тағайыншамаларын таңдауын білу;

практикалық дағды-машықтарды алу керек:

– энергетикалық жүйелер мен электрлік станцияларда қолданылатын автоматты құрылғыларын реттеуін және сынауын білу;

компетентті болу

– энергетикалық жүйелердің автоматты құрылғыларын пайдалану және жобалау туралы сұрақтарында білікті білу.
5. Пәнді оқытудың тақырыптық жоспары
5.1 Дәрістік сабақтар

1 тақырып. Энергожүйенің жалпы сипаттамасы (1,5 сағат)

Энергетикалық жүйенің құрылымы. Энергетикалық жүйелердің жұмыс режимі. Энергетикалық жүйені басқарудың мақсаттары мен міндеттері. Энергетикалық жүйелерді басқару принциптері. Автоматты басқарудың негізгі түрлері мен құрылғыларды тағайындау.

Апатқа қарсы автоматикасының құрылғылары және оның классификациясы мен міндеттері. АҚҚ қолдану облысы және классификациясы, тағайындалуы. АҚҚ құрылғыларына қойылатын негізгі талаптар. АҚҚ бір ретті әрекетті принципі. Ауалық және элегазды ажыратқыштардағы АҚҚ. Екі ретті АҚҚ. Екі жақты қоректенуімен үшфазалы АҚҚ. Бірфазалы АҚҚ. Синхронды емес АҚҚ. Синхронизмді күтумен АҚҚ. Жинақтық шиналардағы АҚҚ. АҚҚ кезінде релелік қорғаныстың әрекетін жылдамдату.

АРҚ тағайындалуы. АРҚ құрылғыларына қойылатын негізгі талаптар. АРҚ іске қосу мүшелері. АРҚ құрылғыларын орындаудың негізгі принциптері. Трансформатор үшін біржақты әрекетті АРҚ сұлбасы. Жылулық электрлік станцияларда трансформаторлардың АРҚ сұлбасы. АРҚ құрылғыларының тағайыншамаларын есептеу.

2.2 Жиілік пен кернеудің өзгеруін шектеу автоматикасы (3 сағат)

АЖР құрылғыларына қойылатын негізгі талаптар және тағайындалуы. АЖР құрылғыларын орындаудағы негізгі принциптер. АЖР және ЖАҚҚ типтік сұлбасы. Қосымша жүктемелеу сұлбасы. АЖР құрылғысының тағайыншамаларын есептеу. Кернеу өзгеруін шектеу автоматикасы.

ТББА тағайындалуы мен ерекшеліктері. ТББА орындау принципі. Релелік-түйіспелік құрылғыларында тұрақтылықтың бұзылуын болдырмау автоматикасы. ТББА іске қосу және атқарушы құрылғылары. Тұрақтылықтың бұзылуын болдырмаудың микроэлектронды автоматикасы.

Автоматты құрылғылардың тағайындалуы мен түрлері. Асинхронды режимді автоматты құрылғыларды орындау принципі. . Релелік-түйіспелік құрылғыларында АРЖА. Микроэлектронды АРЖА.

Синхронды генераторлардың параллельді жұмысқа қосу әдістері туралы жалпы сағлұматтар. Өзіндік синхроназиациялау әдісі бойынша синхронды генераторлардың автоматты қосылуы. Дәл синхроназиациялау әдісі бойынша синхронды генераторлардың автоматты қосылуы. Тұрақты озу бұрышымен синхронизатор. Тұрақты уақыт озумен автоматты синхронизаторлар.

Синхронды генераторлардың (АРҚ) автоматты қоздыруды реттеудің тағайындалуы мен түрлері. Тұрақты токтағы электрмагнитті қоздыруларымен генераторларды АРҚ. Синхронды генераторлардың қоздыруын жылдамдату және баяулату тез әрекеттілігімен құрылғылар. Синронды генераторлардың қоздыруын компаундтау.

Электрмагнитті кернеу корректорлары (ЭКК). Фазалық компаундты басқарумен құрылғы. Электрмашиналық қоздыру жүйелерімен генераторларды АРҚ құрылғысы. Айнымалы токтағы электрмашиналық қоздырумен синхронды генераторларды АРҚ. Күшті әрекетті АРҚ. Күшті әрекетті АРҚ тағайындалуы, ерекшеліктері мен алгоритмдері. Күшті әрекетті АРҚ түрлері. Аналогты, цифрлық және микропроцессорлық күшті әрекетті қоздыру реттеуіштері.

АРҚ құрылғыларымен электр станциялар шиналарында кернеуді және реактивті қуатты реттеу.

КАР трансформаторлардың кернеуін автоматты кернеу. АРТ-1Н типті трансформатордың кернеуді автоматты жартылайөткізгішті реттеуіші. Статикалық конденсаторлардың батареяларын басқару. Синхронды компенсаторлардың қоздыруын автоматты реттеуіштері.

Жиілікті және активті қуатты реттеуіне қойылатын талаптар. Жиілікті және активті қуатты реттеу әдістері. Реттеу сипаттамалары. Статикалық сипаттамалар әдісі. Басқаратын генератор және басқаратын электр станция әдісі. Жиіліктің интегралды аытқу әдісі.

Электрлік станцияларда турбиналардың айналу жиілігін реттеуіштері.

Жиілікті және активті қуатты автоматты реттеу жүйесі. «ОРГРЭС фирмасы». ВНИИЭ жиілікті және активті қуатты автоматты реттеу жүйесі.

1 Энергетикалық жүйенің құрылымы және жұмыс режимі.

2 Энергетикалық жүйенің мақсаттар мен басқару міндеттері.

3 Автоматикалық басқару құрылғылардың негізгі түрлері мен тағайындаулары.

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Автоматизация электроэнергетических систем: Учебное пособие для вузов/ О. П. Алексеев, В. Л. Козис, В. В. Кривенков и др.; Под ред. В. П. Морозкина и Д. Энгелаге. – М.: Энергоатомиздат, 1994. – 448 с.

3 Автоматизация электроэнергетических систем: Учебное пособие для вузов/ О. П. Алексеев, В. Л. Козис, В. В. Кривенков и др.; Под ред. В. П. Морозкина и Д. Энгелаге. – М.: Энергоатомиздат, 1994. – 448 с.

4 Управление мощными энергообъединениями/ Н. И. Воропай, В. В. Ершевич, Я. Н. Лугинский и др.; Под ред. С. А. Совалова. – М.: Энергоатомиздат, 1984. – 256 с.
2 Тақырып. Апатқа қарсы автоматикасы (19 сағат)

2.1 Қайта қосы автоматикасы және резервті қосу (7 сағат)

1 Апатқа қарсы автоматиканың құрылғылары, олардың классификациялары және міндеттер. Тағайындалуы, классификациясы және АҚҚ құрылғылардың қолдану аясы. АҚҚ тағайындалатын негізгі талаптар. Бір еселікті АҚҚ жұмыс істеу принциптері..

3 Синхронды емес АҚҚ. Синхронизмді тосу АҚҚ. Құрамалы шиналардың АҚҚ. АҚҚ кезінде релелік қорғаныстың істі жылдамдату.

4 АРҚ мағынасы. АРҚ құрылымына көрсетiлетiн негiзгi талаптар. АРҚ iске қосқыш органдары. АРҚ құрылымдардың орындалуының негiзгi қағидалары.

5 Трансформаторларға арналған бiржақты әсердiң АРҚ схемасы. Жылулық электр станцияларына трансформаторларының АРҚ схемалары. АРҚ-дың құрылымдардың уставкаларын есептеу

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

4 Байтер И.И., Богданова Н.А. Релейная защита и автоматика питающих элементов собственных нужд тепловых электростанций. – М.: Энергоатомиздат, 1989 – 112 с.

5 Собственные нужды тепловых электростанций/Э.М. Аббасова, Ю.М. Голоднов, В.А. Зильберман, А.Г. Мурзаков; Под ред. Ю.М. Голоднова. – М.: Энергоатомиздат, 1991 – 272 с.

6 Автоматизация энергетических систем. Учеб. пособие для студентов электроэнергетических специальностей./А. Д. Дроздов, А. С. Засыпкин, А. А. Аллилуев и др. – М.: Энергия, 1977.– 440 с.
2.2 Жиілік пен кернеудің өзгерістерін шектеу автоматикасы (4 сағат)

Жоспар:

1 АЖТ құрылым көрсетiлетiн тағайындаулар, негiзгi талаптар. АЖТ-тің құрылымның орындауының негiзгi қағидалары. Энергия желiсiн жобалауының институтының АЖТ және ЖАҚҚ бiр үлгiдегi схема.

2 Қосымша жүк түсiрудiң схемалары. АЖТ-дың құрылымдардың уставкаларын есептеу. Кернеудің өзгерістерін шектеу автоматикасы.
Әдебиеттер:

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

4 Павлов Г. М., Меркурьев А. Г. Аварийная частотная разгрузка энергосистем. Издательство Северо-Западный филиал АО «ГВЦ-Энергетики» РАО «ЕЭС России», Санкт-Петербург, 1998.–52 с.

5 Рабинович Р. С. Автоматическая частотная разгрузка энергосистем.– 2-е изд., перераб. и доп.–М.: Энергоатомиздат, 1989.–352 с.

1 ТББА тағайындалуы мен ерекшеліктері. ТББА құру принциптері.

2 Релелік-контактілі құрылғыларында тұрақтылық бұзушылықты болдырмау автоматикасы. ТББА іске қосу және атқарушы құрылғылары.

3 Тұрақтылықтың бұзушылықты болдырмау микроэлектронды автоматикасы.

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

1 Автоматикалық құрылғылардың тағайындалуы мен түрлері. Асинхронды режимді автоматикалық жою құрылғылардың орындалу принциптері.

2 Релелік-контактілі құрылғыларындағы АРЖА.

3 Микроэлектронды АРЖА.

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

1 Параллельді қосуында синхронды генераторларды қосу әдістері туралы жалпы мәліметтер. Өздік синхронизациялау әдісі бойынша синхронды генераторларды автоматты қосу.

2 Нақты синхронизациялау әдісі бойынша синхронды генераторларды автоматты қосу. Тұрақты озу бұрышымен синхронизатор.

3 Автоматические синхронизаторы с постоянным временем опережения.

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

4 Автоматизация энергетических систем. Учеб. пособие для студентов электроэнергетических специальностей вузов/ А. Д. Дроздов, А. С. Засыпкин, А. А. Аллилуев, М. М. Савин. – М.: Энергия, 1977. – 440 с.
3.2 Синхронды генераторлардың кернеудің және реактивті қуаттың автоматты реттеу (8 сағат)

Жоспар:

1 Синхронды генеторлардың тағайындалуы және автоматтық қоздырғыш (АРҚ) реттеудің түрлері. АРҚ электромагниттік генераторларының тұрақты ток қоздырғыштары. Тез әрекет етуші форсировканың және расфорсировканың синхрондық генераторларының қозуы. Синхрондық генераторларының компаундирлену қоздырғышы.

2 Электромагниттік кернеудің корректорлары (ЭМК). Фазалық басқарылатын компаундирленудің құрылымы. АРҚ синхрондық генераторларының электромагниттік тұрақты ток қоздырғыштары.

3 Күшті әрекетті АРҚ. Күшті әрекетті АРҚ-ның тағайындалуы, ерекшеліктері және алгоритмдері. Күшті әрекетті АРҚ-ның түрлері. Күшті әрекетті АРҚ-ның аналогтық, цифрлық, микропроцессорлық қоздырғыш реттеушілері.

4 АРҚ құрылғылы электрстанциялардың шиналарындағы кернеуді және реактивті қуатты реттеу.

Әдебиеттер:

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

4 Соловьев И. И. Автоматические регуляторы синхронных генераторов/ Под ред. Н. И. Овчаренко. – М.: Энергоатомиздат, 1981. – 248 с.

5 Леньков Ю.А. Автоматические регуляторы возбуждения синхронных генераторов с электромашинными возбудителями постоянного тока.– Павлодар, Изд-во ПГУ, 2007.– 63 с.

1 КАР трансформаторымен кернеуді автоматты реттеу. АРТ-1Н типті кернеу трансформаторының жартылай өткізбелі автоматты реттеуіші.

2 Статикалық конденсаторлардың батареяларды басқару. Синхронды компенсаторлардың қоздырғыштың автоматты реттегіші.

Әдебиеттер:

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

1 Активті қуатты және жиілікті реттеуге қойылатын талаптар. Активті қуатты және жиілікті реттеу әдістері. Реттеудің сипаттамалары. Статикалық сипаттама әдісі.

2 Жетекші генератор әдісі және жетекші электрлік станция әдісі. Интегралды жиілікті ауытқу әдісі. Электрлік станцияларында турбиналардың айналу жиілігінің реттегіші.

3 Активті қуатты және жиілікті автоматты реттеу жүйесі. «ОРГРЭС фирмалары».

4 ВНИИЭ Активті қуатты және жиілікті автоматты реттеу жүйесі.
Әдебиеттер:

1 Автоматика энергосистем: учебник для вузов.– 3-е изд., исправленное / Н.И. Овчаренко; под ред. чл.-корр. РАН, докт. техн. наук, проф. А.Ф. Дьякова.–М.: Издательский дом МЭИ, 2009.– 476 с.

2 Овчаренко Н.И. Автоматика электрических станций и электроэнергетических систем.- М.: Изд-во НЦ ЭНАС, 2000. – 504 с.

3 Беркович М.А., Гладышев В.А., Семенов В.А. Автоматика энергосистем. – М.: Энергоиздат, 1991 – 240 с.

4 Автоматизация энергетических систем. Учеб. пособие для студентов электроэнергетических специальностей вузов/ А. Д. Дроздов, А. С. Засыпкин, А. А. Аллилуев, М. М. Савин. – М.: Энергия, 1977. – 440 с.