Пәнбағдарламасының Нысан (Syllabus) титулдық пму ұс н 18. 4/19

БЕКІТЕМІН

деканы______Т.Т. Тоқтағанов

«___»_____________20__ ж.

Құрастырушы: ________ аға оқытушы, магистр, Балтабекова А. Н.

5В071300 – Көлік, көлік техникасы және технологиялары мамандығының күндізгі оқу нысанындағы студенттеріне арналған

Факультеттің Оқу әдістемелік кеңесінде құпталған «___»______20__ ж.

№___ хаттама
ОӘК төрағасы ________________ Н. С. Сембаев «___»______20__ ж.


1.Пәннің оқу құжаты
Пәннің атауы «Көлік саласында еңбек қорғау»
Таңдау бойынша компонент пәні
Кредиттер саны және оқытылу мерзімі

Барлығы – 3 кредит

Курс: 3

Семестр: 6

Барлығы аудиториялық сабақтар – 45 сағат

Дәрістер – 30 сағат

Тәжірибелік – 15 сағат

СӨЖ – 90 сағат

Соның ішінде СӨЖМ – 45 сағат

Жалпы еңбексыйымдылығы – 135 сағат
Бақылау нысаны

Қорытынды бақылау нысаны Емтихан – 6 семестр

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар қажет:

«Өмір сүру қауіпсіздігі негіздері».
Постреквизиттер

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және машықтар келесі пәндерді меңгеру үшін қажет:

«Көлік техникасын техникалық пайдалану негіздері», «Өндіріс технологиясы мен көлік техникасын жөндеу негіздері».
2. Оқытушы туралы мәлімет және байланыс ақпарат

Аты-жөні – Балтабекова Алмагуль Нурлыбековна

Ғылыми дәрежесі, лауазымы, мамандығы - магистр, аға оқытушы

«Көліктік техника және логистика» кафедрасы, Б-220,

телефон: 67-36-23 (1216)

E-mail: almagul_bn@mail.ru

Өндіріс жағдайларында еңбек қорғауды басқарудың теориялық және тәжірибелік негіздері, қауіпті және зиянды еңбек жағдайларынан жұмысшыларды қорғау және алдын-алу әдістерін оқу

Қоршаған ортаға және адамға жағымсыз әсерлерді болдырмайтын, өндірісті ұйымдастыру, техникалық қызмет көрсету мен жөндеуді өткізу, жаңа техника мен технологияларды жобалау және пайдалану кезінде қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етумен байланысты сұрақтарды шешу үшін қажет теориялық білім мен тәжірибелік дағдыны болашақ мамандарға беру

Білім алушыларды теориялық біліммен және тәжірибелік дағдымен

қамтамасыз ету. Олар не үшін қажет:

• 
  өндірістегі жұмысқа ере жүретін қауіпті және зиянды өндірістік
  

• 
  өндірістегі еңбек қорғау сұрақтарын шешуді ұйымдастыру үшін;
  
• 
  өндірістегі қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және
  

білуі керек:

• 
  заңды және басқа да нормативтік-құқықтық актілерді;
  
• 
  мемлекетте және өндірісте еңбек қорғауды ұйымдастыру концепциясын;
  
• 
  жұмысшылардың қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету бойынша кәсіпорын басшыларының міндеттері мен жауапкершілігін;
  
• 
  еңбек қорғау бойынша негізгі халықаралыө құжаттарды;
  
• 
  қауіпті және зиянды факторлардың нормативті параметрлерін қамтамасыз ету әдістері мен құралдарын.
  

• 
  өндірістегі жұмысқа ере жүретін қауіпті және зиянды өндірістік
  

• 
  өндірістегі еңбек қорғау сұрақтарын шешуді ұйымдастыруды;
  
• 
  өндірістегі қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету және
  

дағдылануы қажет:

• 
  – өндірістегі авариялардың, оқыс жағдайлардың, кәсіби аурулардың
  

компетентті болу керек:

• 
  өндірістік қызметкерлер мен тұрғындарды мүмкін авариялар мен апаттардан қорғаудың негізгі әдістерін білуде;
  
• 
  технологиялық үрдістер қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша шараларды анықтауда.
  

6. 
   Дәріс сабақтарының мазмұны
   

1 Еңбек қорғау бойынша білім беру тәртібі.

2 Еңбек қорғау талаптарын білу деңгейін тексеру.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1. Еңбек қорғау бойынша білім беру тәртібі мен еңбек қорғау талаптарын білу деңгейін

тексеру өндірісте жарақат алуды және кәсіби ауруларды қысқарту бойынша алдын-алу шараларын қамтамасыз ету үшін жасалған. Еңбек қорғау бойынша білімді Тәртіпке сәйкес ұйымның барлық жұмысшылары алу керек.

2. Проверку теоретических знаний требований охраны труда и практических навыков безопасной работы работников рабочих профессий проводят непосредственные руководители работ в объеме знаний требований правил и инструкций по охране труда, а при необходимости – в объеме знаний дополнительных специальных требований безопасности и охраны труда.

Руководители и специалисты организаций проходят очередную проверку знаний требований охраны труда не реже одного раза в три года.

Әдебиет: [1].

Тема 2. Еңбек қорғау саласындағы жұмысшылар мен жұмыс берушілердің міндеттері

План

1 еңбек қорғау мен қауіпсіз жағдайларды қамтамасыз ету бойынша жұмыс берушінің міндеттері

2 Еңбек қорғау саласындағы жұмысшылардың міндеттері.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1.Жұмыс беруші міндетті:

1) профилактикалық шаралар жүргізу, өндірістік жабдықтар мен технологиялық процестерді олардың неғұрлым қауіпсіз түрлерімен ауыстыру жолымен жұмыс орындарында және технологиялық процестерде кез келген тәуекелдерді болғызбау жөніндегі шараларды қабылдауға;

2) қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша оқыту мен даярлаудан өткізуге;

3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ұйымдастыру-техникалық іс-шараларын жүргізуге;

4) нұсқаулар беруге, өндірістік процесс пен жұмыстарды қауіпсіз жүргізу жөніндегі құжаттармен қамтамасыз етуге;

5) білімін тексеруден өтуге және басшылар мен мамандардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша білімдерін тексеруді ұйымдастыруға;

6) қызметкерлерге қажетті санитарлық-гигиеналық жағдайлар жасауға, қызметкерлердің арнаулы киімі мен аяқ киімін беруді және жөндеуді, Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген нормаларға сәйкес қызметкерлерді профилактикалық өңдеу, жуу және зарарсыздандыру құралдарымен, медициналық қобдишамен, сүтпен, емдеу-профилактикалық тағамдармен, жеке және ұжымдық қорғану құралдарымен жабдықтауды қамтамасыз етуге;

7) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға және еңбек инспекциясы жөнiндегi жергілікті органға, қызметкерлердiң өкiлдерiне олардың жазбаша сұрау салу бойынша өндiрiстiк объектiлердi ұйымдардағы еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау туралы ақпаратты қоса алғанда, еңбек жағдайларының, қауiпсiздiгiнің және еңбектi қорғаудың жай-күйi туралы қажеттi ақпаратты беруге;
8) мемлекеттік еңбек инспекторларының нұсқамаларын орындауға;
9) өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік ауруларды тіркеуді, олардың есебін жүргізуді және талдауды жүзеге асыруға.

2. Қызметкер міндетті:

- өндірісте болған әрбір жазатайым оқиға, кәсіптік аурудың (уланудың) белгілері, сондай-ақ адамдардың өмірі мен денсаулығына қауіп төндіретін жағдай туралы өзінің тікелей басшысына дереу хабарлауға;

- міндетті мерзімді медициналық тексеруден және ауысым алдындағы медициналық куәландырудан, сондай-ақ өндірістік қажеттілікке байланысты басқа жұмысқа ауысу үшін не кәсіптік аурудың белгілері пайда болған кезде медициналық куәландырудан өтуге; - жұмыс беруші беретін жеке және ұжымдық қорғану құралдарын қолдануға және мақсатқа сай пайдалануға;

- медициналық мекемелер ұсынған емдік және сауықтыру іс-шараларын жұмыс беруші қаржыландырған жағдайда соларды орындауға;

- еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі нормалардың, ережелердің және нұсқаулықтардың талаптарын, сондай-ақ жұмыс берушінің өндірістегі жұмыстарды қауіпсіз жүргізу жөніндегі талаптарын сақтауға міндетті..

1 Көлік саласында жұмыс істейтін адамдардың еңбегін реттеу ерекшеліктері

2 Көлік саласындағы жұмысшылардың еңбек тәртібі.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1. Көлік құралдарының қозғалысымен байланысты жұмысқа қабылданатын қызметкерлер кәсіби іріктеу мен кәсіби даярлықтан өту керек.

Кәсіби іріктеу нәтижесінде қабылданатын қызметкердің білімі, алған дағдысы, іскерлігі тексеріледі. Іріктеу квалификациялық емтиханды өткізу арқылы тексеріледі. Ал кәсіби даярлық құжатпен куәлендірілу керек. Осындау құжат болып диплом немесе куәлік табылады

2. Көлік құралдарының қозғалысымен байланысты жұмыс істейтін қызметкерлер еңбегі тіртібін реттеу мақсатымен әртүрлі уставтар қабылданады. Сонымен қатар қызметкерлердің еңбек тәртібі ҚР Еңбек кодексімен реттеледі.

1 Еңбек қорғау бойынша заңды бұзу үшін болатын тәртіптік ізденістер тізімі .

1. Еңбек заңнамасын сақтау, соның ішінде еңбек қорғау талаптарын сақтау жұиым берушінің же және қызметкердің де міндеті болып табылады. Бұл талаптарды сақтамаған үшін тәртіптік, азаматтық-құқықтық, әкімшілік, кейбір жағдайда қылмыстық жауапкершілікке тартылу мүмкін.

1 Автомобиль және темір жол көлігі жұмысшыларының еңбегін қорғауды нормативтік реттеу.

2 Автомобиль және темір жол көлігі жұмысшыларының еңбегін пайдалану ерекшеліктері.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1. Автоомбиль және теміржол көлігі қызметкерлерінің еңбегі нормативтік құжаттармен регламенттеледі. Көлік жоғары қауіп көзі болып табылады. Сондықтан оны жүргізетін адамға үлкен физикалық және психикалық жүктеме түседі. Жүргузушінің және басқа да көлік саласындағы қызметкерлердің еңбек ету және демалу режимін дұрыс ұйымдастырмау нәтижесінде ауыр жағдайлар туындауы мүмкін. Сондықтан көлікті пайдаланатын қызметкерлердің еңбегін ұйымдастыру нормативті-құқықтық актілер талаптарына негізделу керек.

2. Кез келген ұйым жетекшісінің маңызды функциясы болып қызметкерлер іріктеуін дұрыс жүргізу, олармен еңбек қарым-қатынасын дұрыс және толық құжаттау табылады. Көлік қауіп көзі болып табылатындықтан қызметкерлер алдымен кәсіби іріктеуден міндетті түрде өту керек.

Әдебиет: [3,4, 5]

Тема 6. Автомобиль және темір жол көлігі жұмысшыларының жұмыс уақыты және демалысы

Жоспар

1 Жұмыс уақытының ұзақтығы. Жұмыс уақыты режимінің ерекшеліктері

2 Демалыс уақыты.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1. Жол қозғалысы қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі факторы болып жүргізушінің денсаулығы табылады. Жоғары қарқынды жол қозғалысы жүргізушіге денсаулығы тұрғысынан жоғары талаптар қояды. Жүргізушінің еңбек және демалыс режимін қатаң түрде сақтау керек.

2. Жүргізушінің еңбек және демалыс режимін сақтамаған үшін әкімшілік жауапкершілікке тартылу мүмкін.

Локомотив және кондуктор бригадалары қызметкерлеріне демалыс күндері бір айы ішінде біркелкі аптаның әртүрлі күндері беріледі. Тәулік бойы үздіксіз жұмыс істейтін қызметкерлерге апта бойы үздіксіз демалыс күндері ауысым кемтесінде көрсетіледі.

1 Міндетті медициналық тексерулер

1. 
   Көлік құраладары жүргізушілеріне міндетті түрде медициналық куәлендіру
   

Сонымен қатар көлік қозғалысымен байланысты жұмыс атқаратын қызметкерлер алдын-ала, кезеңдік, рейс алдындағы медициналық тексерулерден өту керек.

1 Еңбектің қауіпсіз жағдайлары

2 Техникалық қызмет көрсету мен жөндеу кезіндегі қауіпсіздік талаптары.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1. Қауіпсіз еңбек жағдайлары, автомобиль және теміржол көлігі қызметкерлерінің еңбегін қорғау, еңбек заңнамасын және басқа да нормативтік-құқықтық актілер талаптарын сақтау Қазақстан Республикасының заңымен іске асырылады.

2. Көлік құраладрына техникалық қызмет көрсету және жөндеу кезінде келесі өндірістік үрдістер қарастырылған: жуу, слесарлық және пісіру жұмыстары, көлік құралдарының техникалық жағдайын тексеру, бояу және тот басуға қарсы жұмыстар және т.б. Осы жұмыстарды орындау кезінде арнайы нұсқауларды ұстану керек.

Әдебиет: [2, 3]

Тема 9. Автомобиль және темір жол көлігіндегі еңбек жағдайларына қойылатын санитарлы-эпидемиологиялық талаптар

Жоспар

1 Көлік құраладрына қойылатын талаптар

2 Электр қауіпсізідгі талаптары

3 Бөлмелердің санитарлық жағдайы.

1. Көлік құралы Жол қозғалысы ережелерінің және көлік құраладрын пайдалануға жіберу бойынша Негізгі жағдайлар талаптарына сәйкес келу керек.

2. Сала аралық ережелердің «Электр қауіпсіздігі талаптары» деген арнайы бөлімі бар. Электр қондырғыларға қызмет көрсететін тұлғалардың кәсібіне сәйкес қойылатын талаптарды білуін тексеру керек.

3. Сала аралық ережелер құрамына көлік құралдарына техникалық қызмет көрсетуді, жөндеуді іске асыратын бөлмелерге қойылатын талаптар кіреді. Ең алдымен олар санитарлы-эпидемиологиялық талаптарды сақтай отырып, барлық технологиялық операциялардың қауіпсіз және рационалды іске асуын қамтамасыз ету керек.

1 Жұмысшылардың еңбегіне әсер ететін қауіпті және зиянды өндірістік факторлар.

2 Көлік саласындағы нұсқаулық түрлері.

Әр сұрақтың қысқаша мазмұны:

1. Автомобиль және теміржол көлігі қызметкерлерінің еңбегін қорғау бойынша нұсқауларды жасаған кезде олардың еңбегіне әсер ететін қауіпті және зиянды факторларды ескеру керек. Қауіпті және зиянды факторларды төртке бөлуге болады: физикалық, химиялық, биологиялық, психофизиологиялық.

2. Еңбек қорғау бойынша кіріспе нұсқаулық ұйымның қызмет ерекшеліктерін ескере отырып, Қазақстан Республикасының заңнамалық және басқа да нормативтік-құқықтық актілері негізінде жасалңан бағдарлама бойынша жүргізіледі. Кіріспе нұсқаулықтан басқа жұмыс орнындағы алғашқы нұсқаулық, жоспардан тыс және мақсатты нұсқаулық жүргізіледі.

Әдебиет: [2, 4, 5]

Тема 11. Еңбек тәртібі

Жоспар

1 Көлік саласындағы еңбектің құқықтық тәртібі.

1. 
   Теміржол көлігінде теміржол көлігі қызметкерлерінің тәртібі туралы жағдай бар.
   
2. 
   Бұл құжатт теміржол көлігі қызметкерлерінің тәртіпті сақтаудың ерекше шарттарын анықтайды. Себебі тәртіпті бұзу адамдардың өмірі мен денсайлығына, тасымалданатын жүктің сақталуына, қауіпсіз қозғалысқа қауіп тудырады.
   

1. Өндірісте жарақат алу себептерін талдау

3. Нақты өндірістік жарақат себебін талдау әдісі

1. Нақты бір ұйымда өндірістік жарақаттың көрсеткіштерін анықтаңдар.

2. Нақты бір ұйымда ауруға шалдығу көрсеткіштерін анықтаңдар.

3. Екі ұйымды өндірістік жарақат алу деңгейі бойынша салыстырыңдар.

1. Зақым алу сипаты бойынша өндірістік жарақаттарды топтастырып жіктеу

2. Оқыс жағдайларды топтастырып жіктеу

3. Оқыс жағдайларды тергеу тәртібі

1. Тергеуді өткізу және Н-1 нысаны бойынша оқыс жағдай туралы акт ресімдеу.

1. Өрт сөндіргіштер түрлері

2. Өрт сөндіргіштердің түрлерімен жұмыс істеу ережелері

Тапсырмалар:

1. Түрлі өрт сөндіргіштердің құрылысын, жұмыс істеу принципі мен ережелерін, сынау әдістерін оқып білу.

2. Өлшеу арқылы бірнеше өрт сөндіргіштердің толық екенін тексеру және олардың жарамдылығы туралы қорытынды жасау.

Әдебиет: [4,5]
8.Өздік жұмыс тапсырмалары

1 тақырып. Еңбек қорғау мен жағдайларды құқықтық реттеу

Әрбір тақырып бойынша СӨЖ тапсырмалары:

1. 
   Сұрақтар дайындау:
   

1. 
   Еңбек қорғау ережелерін сақтау үшін жауап беретін қызметкерлердің қыөметтік нұсқаулықтары
   

2. 
   Реферат жазу.
   

1. Сұрақтар дайындау:

1) Еңбек қорғау қызметі.

2. Реферат жазу.

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Көлік саласындағы жұмысшылардың кәсіби іріктеуден өткізу және даярлау
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Тәртіптік бұзақылық және жаза беру.
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Жол қозғалысы қауіпсіздігі қамтамасыз етудің негізгі принциптері .
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Мерзімінен тыс жұмыс.
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Рейске жүру алдында медициналық тексеруден өтуді ұйымдастыру.
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   ЖКА зардап шеккендерге медициналық жәрдемге дейін көмек көрсетуге жүргізушілерді үйрету бойынша шаралар
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Жеке қорғаныс құралдарынмен қамтамасыз ету.
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Жауапты қызметкерлер.
   

1. Сұрақтар дайындау:

1. 
   Жүргізушілердің ішімпаздығы.
   

9. 
   СӨЖМ кеңестерінің графигі (СӨЖМ-нің 25% СӨЖ құрайды)
   

9. 
   Тәлімгерлердің білімін тексеру кестесі
   

Дәріс пен тәжірибелік сабақтарға қатысу 0-100 баллмен бағаланады

9. Студенттердің білімін бағалау өлшемдері

Пәнді оқу барлық өткен материалды қамтитын аралас (тестілеу+жазбаша) формада өтетін емтиханмен аяқталады. Емтиханға жіберудің міндетті шарты бағдарламада қарастырылған тапсырмаларды орындау болып табылады.

Әртапсырма 0-100 баллмен бағаланады.

Жіберу рейтингі ағымдағы сабақтардағы (дәріске қатысу, үй тапсырмасы, СӨЖ тапсырмасы, тәжірибе тапсырмалары және межелік бақылау.) барлық орындалған тапсырмалардың орташа арифметикалығымен есептеледі.

Пән бойынша қорытынды бақылауға (ҚБ) оқу жұмыс бағдарламасының барлық талаптарын орындаған (СӨЖ тапсырмаларын орындау және тапсыру) және жіберу рейтингін жинаған (50 баллдан кем емес) студенттер жіберіледі.

Әр пән бойынша студенттердің оқу жетістіктерінің дәрежесі қорытынды бағамен (Қ) анықталады, ол жіберу рейтингі (ЖР) және қорытынды баға (ҚБ) қосындысынан және барлық салмақтық үлестерді (СҮ) есепке алып анықтайды:

Пән бойынша қорытынды баға студенттің жіберу рейтингі және қорытынды бақылау бағалары дұрыс болған кезле ғана есептеледі. Қорытынды бақылауға дәлелсіз себеппен келмеу «қанағаттанарлықсыз» деген бағаға тең келеді.

Пән бойынша емтихан және аралық аттестаттау нәтижелері студенттерге сол күні немесе жазбаша емтихан күннің екінші жартысында босла келесі күні жеткізіледі.

Межелік бақылау (рейтинг) және қорытынды емтихандағы студенттің бідім бағасын 0-100 дейнгі % саналады.

9. 
   Оқытушының талаптары, саясат және құзыреттіліктер
   

Дәрістік сабақта оқытушы студентке сұрақ қойып, 50-100 балл қояды.Оқытушымен көрсетілген мерзімде студенттер әрбір тәжірибелік сабақтан кейін есеп, және де төрттен кем емес реферат тапсыруы міндетті.

Жұмыстарды көрсетілген мерзімде тапсыру керек. Тапсырманың ақырғы тапсыру мерзімі – келесі сабақ немесе СӨЖМ сабағы.

Барлық тапсырмаларды орындамаған және тапсырмаған студенттер емтиханға.

Оқу материалдарын меңгеру дәрежесі тестілермен, сұрақ қою әдісімен немесе жазбаша жұмыстармен тексеріледі. Барлық тексеру әдістері ескертусіз өткізілуі мүмкін.

Оқытушының, тәртіпті сақтамаған студентті адиториядан шығаруға құқығы бар.

Оқытушының басшылығымен студенттердің өздік жұмысын (ОСӨЖ) орындаған кезде келесі төрт негізгі қағидаларды ескеру қажет:

Бірінші – оқытушының пән бойынша бағыттау мақсатында жүргізген сабақтары кезінде берілген мәліметті студенттердің белсенді түрде қабылдауын қамтамасыз ему.

Екінші – оқытушының ақыл-кеңесін ескере отырып, студенттер өз бетінше оқу-әдістемелік әдебиет пен оқулықтарды зерделейді және үй тапсырмаларын, бақылау, курстық т.б. жұмыстарды орындайды. Бұл кезеңде студенттердің жұмыс әдісін білуі және қажырлы болуы маңызды.

Үшінші – оқу барысында кездесетін қиындықтарды талдап, оның себептерін анықтауға тырысу, оқытушыға сұрақтар қойып, оған өзінше жауап табу.

Төртінші – оқытушымен әрдайым байланыста болып, ақыл-кеңес, нұсқаулар алу..

13. Әдебиет тізімі
Негізгі әдебиет

1 «Қауіпсіздік және еңбек қорғау туралы» ҚР заңы. Баспа: Жеті жарғы, 2006. – 25 с.

2 Қазақстан Республикасындағы автомобиль көлігіндегі еңбек қорғау және қауіпсіздік. Баспа: LEM (Лем), 2011. – 312 с.

3  Еңбек қорғау және өндірістік қауіпісіздік : оқулық. – М. : Проспект, 2007. – 421 с.

4 Кузнецов, Ю. М. Автокөлік кәсіпорындарындағы еңбек қорғау : [техникумдарға арналған оқулық]. – Транспорт, 1990. – 288 с.