Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Сәулет - құрылыс факультеті
«Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасы

5B073100 «Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің қауіпсіздігі»

мамандығының студенттеріне арналған
«Техника және технология қауіпсіздігі»
ПӘНІ БОЙЫНША ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ

(Syllabus)

Павлодар

Пән бойынша оқыту бағдарламасын (Syllabus) бекіту парағы

Нысан ПМУ ҰС Н 7.18.3/38

СҚ факультетінің деканы

Кудерин.М.К.___________

201__ж. «___»____________

Құрастырушы: доцент ____________ Бейсембаев М.К.

«Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасы

мамандығының орта білім негізіндегі күндізгі оқу нысанының студенттеріне арналған «Техника және технология қауіпсіздігі»

Кафедра меңгерушісі : ___________ Арынгазин К.Ш. «____» ______201 ж.

ОӘК төрағасы ______________ Козионов В.А. «____» ______201 ж.

«Өмір тіршілігінің қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау» кафедрасы С. Торайғыров атындағы ПМУ-нің (Ломов к-сі 64) А-корпусы 133-аудиториясында орналасқан. Байланысу телефоны 673685 (12-08).

Осы пәнді меңгеру нәтижесінде студенттердің:

– өндірістік және потенциалды қауіпті өнеркәсіптік процестердің қауіптілігін бағалауды;

– өндірістік жабдықтарда жұмыс істейтіндерге арналған құралдарды, пайдалынатын құралдардың қауіпсіздігін бағалауды жөнінде түсініктері болуы;

– қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістерін, қауіпсіздік шарттары бойынша өндірістік процестерді ұйымдастыру принциптерін; өндірістік жабдықтарға арналған қорғаныс құралдарының тағайындалуы мен қолданылуын білуі;

– техника және технологиялар қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша нормативтік-техникалық әдебиеттерді пайдалану мәселелерінде;

– қоршаған ортаны қорғау жөне тіршілік әрекетінің қауіпсіздігін қамтамасыз ететін, өндірістік процестер мен жабдықтарды жобалау мәселелерінде;

– өнеркәсіпте қолданылатын технологиялардың және қауіпті өндірістік процестердің қауіпсзідігі деңгейін бағалауда;

– қолданылатын жабдықтар мен өндірістік процестердің қауіпсіздігін жоғарылату бойынша ұйымдастыру шешімдері кешенін әзірлеу кезінде икемді болуы;

– өндірістік жабдыктарды пайдалану кезінде қауіпсіздік деңгейін болжау және жарақаттану себептерін айқындау бойынша; өндірістік жабдықтардың қорғаныс жүйелері мен құрылғыларының жұмыс істеу режимдерін таңдау бойынша; өндірістік процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін техникалык шешімдер мен шараларды әзірлеу бойынша практикалық машықтарды иемденуі қажет.

Осы пәнді меңгеру үшін төмендегі пәндерді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар қажет: «Өндірістік экология», «Қоршаған ортаның мониторингі», «Еңбек қорғау», «Жалпы экология».

Пәнді меңгеру кезінде алынған білім, икемділік және дағды-машықтар келесі пәндерді меңгеруі үшін қажет: «Еңбек қорғау», «Химиялық және биологиялық қауіпсіздік негіздері», «Радиациялық қауіпсіздік негіздері».

Бұл пән Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты бойынша кәсіптендіру пәндерінің міндетті компонентіне енгізілді

Курстың мақсаты және міндеттері. Курстың жабдықтардың және өндірістік процестердің қауіпсіздігін қамтамасыз ету бойынша ролі және маңызы. Негізгі анықтамалар: еңбек қауіпсіздігі, еңбек қауіпсіздігі және қорғау мониторингі, қауіпсіздік нормалары, еңбек қауіпсіздігі шарттары.

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету принциптері: бағдарлаушы, техникалык, басқарушылык, ұйымдастырушылық. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен құралдары. Пәннің басқа пәндермен байланысы.

2 тақырып - Техника және технология қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар

Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар. Қорғаудың ұжымдық және жеке құралдары. Технологиялық процестерге және жабдықтарға қойылатын негізгі қауіпсіздік талаптары. Машиналардың, жабдықтар мен технологиялардың қауіптілік деңгейі және қаупі бойынша жіктелуі.

Жұмысшылардың еңбегін жеңілдететін, механикаландырылған қол күралын қолдану кезіндегі еңбек қауіпсіздігі. Өндірістік процестерді кешенді автоматтандыру және қауіпсіздігі. Роботтандырылған кәсіпорындардағы өндірістік жарақаттанушылық және кәсіптік аурулар. Роботтандырылған учаскелердің, желілер мен икемді өндірістік жүйелердің жіктелуі. Роботтандырылған учаскелерде, жүйелердегі желілерде пайда болатын, өзгеше қауіптіліктер. Роботтандырылған өндірістік процестердің, икемді өндірістік жүйелердің қауіпсіздігін қамтамасыз етудің негізгі принциптері мен әдістері. Роботтандырылған өндірістік жүйелерді пайдалану кезінде адамды қауіптіліктерден қорғау әдістері мен қүралдары. Өнеркәсіптік роботтарға және роботтандырылған учаскелерге қойылатын талаптар. Қауіпсіздікті арттыру бойынша ақпараттық технологияларды қолданудың ролі.

Электр-газбен дәнекерлеу жүмыстарының түрлері. Электр-газбен дәнекерлеу жұмыстары кезіндегі қауіпті және зиянды өндірістік факторлар. Технологиялық процестерге қойылатын талаптар: қолмен доғалық дәнекерлеу, автоматтық және жартылай автоматтық дәнекерлеу, түйіспелі дәнекерлеу электр-кожбен дәнекерлеу, диффузиялық дәнекерлеу және металдарды кесу. Өндірістік жайларға қойылатын талаптар. Материалдар мен дайындамаларға, олардың сақталуы және тасымалдануына қойылатын талаптар. Жұмыс орындарын ұйымдастыруға және өндірістік жабдыктарды орналастыру мен пайдалануға қойылатын талаптар. Өрт-жарылыс қауіпсіздігінің талаптары. Электр-газбен дәнекерлеу кезінде жұмыс орындарын желдету.

Көтергіш машиналар мен механизмдердің орнықтылығы. Машиналар мен механизмдердің қауіпті аймақтары. Арқандар мен жүкті қармау құрылғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік. Жүк көтергіш машиналармен жұмыс жасауға қойылатын қауіпсіздік талаптары. Құрылыс крандарын бөлшектеу, тасымалдау және жинақтау кезіндегі қауіпсіздік. Жүк көтергіш машиналардағы қауіпсіздік аспаптары мен кұрылғылары. Көтергіш-тасымал машиналарындағы қауіпсіздік сигнализациясы.

Жабдықтарды жобалауға техникалық тапсырма құрастыру кезіндегі, эскиздік және жұмыстық жобаны әзірлеу, тәжірибелік үлгіні шығару және сынау және оны сериялық өндіріске беру кезіндегі қауіпсіздік талаптары.

Жүктердің жіктелуі. Жүктерді тасымалдау ережелері. Адамдарды, жануарларды және тамақ өнімдерін тасымалдау ережелері. Автомобильдер жүргізушілерінің, теміржол көлігі және баска көлік құралдары машинистерінің қауіпсіз еңбегін ұйымдастыру. Адамдар мен жүктерді тік ғимараттар бойымен тасымалдау қауіпсіздігі.

Герметикалық қүрылғылар мен қондырғылар: құбырлар, қысылған және ерітілген газдарды сақтауға және тасымалдауға арналған баллондар, сұйытылған газдарға арналған ыдыстар. Қысымның астында жүмыс істейтін ыдыстар қауіпсіздігінің бұзылу себептері. Бу және су жылытқыш қазандарды пайдалану қауіпсіздігі. Газ баллондарын пайдалану қауіпсіздігі. Компрессорлык қондырғыларды пайдалану қауіпсіздігі. Герметикаландыру кезіндегі бакылау әдістері.

10.2 Практикалық сабақтардың мазмұны мен тізімі

Еңбек механикаландырудың дәрежесін бағалау [11], с. 27-45

2) 4 тақырып - Электр-газбен дәнекерлеу жүмыстарының қауіпсіздігі

Баллондармен және ацетилен генераторларымен жұмыс істеу кезінде еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты есептеу [9], с. 105-138

3) 5 тақырып - Көтергіш-тасымал машиналары мен механизмдерді пайдалану қауіпсіздігі

Мұнаралы кранның жүк орнықтылығын есептеу

Мұнаралы кранның меншікті тұрақтылығын есептеу

Арқандардың, тростардың, шынжырлар мен ілмектердің жүк көтергіштігін есептеу.

[7], с. 177-207, с. 385-419

4) 6 тақырып - Жаңа үлгілерді жасау және сынау кезінде қойылатын қауіпсіздік талаптары

Жаңа үлгілердің есептеу және сынау реті. [10], с. 203-225

5) 7 тақырып - Адамдар мен жүктерді көлік құралдарымен тасымалдау қауіпсіздігі

Көтергіш-көлік құралдарын қауіпсіз пайдалану параметрлерін есептеу.

Көлденең орнатылған көлік құралының статикалық тұрақтылығын есептеу [8], с. 106-165

6) 8 тақырып - Қысымның астында жұмыс істейтін ыдыстардың қауіпсіздігі

Компрессорлар мен бу казандарының қорғаушы және реттеуші арматурасын пайдалану кезінде еңбек қауіпсіздігін қамтамасыз етумен байланысты есептеу [9], с. 155-167

1 тақырып- Курстың мақсаты және міндеттері. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету принциптері: бағдарлаушы, техникалык, басқарушылык, ұйымдастырушылық

Қауіпсіздікті қамтамасыз ету әдістері мен құралдары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1], 10-12 б., [2] 15- 20 б.

2 тақырып- Техника және технология қауіпсіздігіне қойылатын жалпы талаптар

Қауіпті және зиянды өндірістік факторлар. Қорғаудың ұжымдық және жеке құралдары.

Ұсынылатын әдебиеттер: [7], 88-95 б.

3 тақырып- Өндірісті механикаландыру және автоматтандыру кезіндегі еңбек қауіпсіздігі

Роботтандырылған учаскелердің, желілер мен икемді өндірістік жүйелердің жіктелуі

Ұсынылатын әдебиеттер: [11], 27-45 б.

Ұсынылатын әдебиеттер: [9], 105-138 б.

Өрт-жарылыс қауіпсіздігінің талаптары

5 тақырып- Көтергіш-тасымал машиналары мен механизмдерді пайдалану қауіпсіздігі

Арқандар мен жүкті қармау құрылғыларын пайдалану кезіндегі қауіпсіздік.

Ұсынылатын әдебиеттер: [8], 106-165 б.

6 тақырып- Жаңа үлгілерді жасау және сынау кезінде қойылатын қауіпсіздік талаптары

Жаңа үлгілерді жасауға және сынауға арналған МЕСТ және ТШ.

Ұсынылатын әдебиеттер: [10], 203-225 б.

7 тақырып- Адамдар мен жүктерді көлік құралдарымен тасымалдау қауіпсіздігі

Адамдарды, жануарларды және тамақ өнімдерін тасымалдау ережелері.

Ұсынылатын әдебиеттер: [8], 106-165 б.

8 тақырып - Қысымның астында жұмыс істейтін ыдыстардың қауіпсіздігі

Газ баллондарын пайдалану қауіпсіздігі.

Ұсынылатын әдебиеттер. [9], 155-167 б.

Шартты белгілеулер: 1 ДҮТ – №1 дәріске дайындалу үшін берілетін үй тапсырмасы; Қ – оқу үрдісіне қатысу; ПҮТ 1 – №1 практикалық сабақтарға дайындалу үшін берілетін үй тапсырмасы; Т – тексеру; ӨМҮТ1 – материалды өздігінен меңгерудің №1 үй тапсырмасы; К1 – 1-ші коллоквиум.

Кафедра отырысында ұсынылды 201__ж. «___»________№_____ Хаттама.

Кафедра меңгерушісі __________ К.Ш. Арынгазин 201__ж. «___» ____________

11 Курстың саясаты

Студенттер сабақтардың барлық түрлерініне қатысып, жинақы, сабақ сұрақтарын талқылағанда шапшаң болулары тиіс. Студенттер курстастарына пән материалдарын жақсы меңгерулері үшін шамаға шақ көмек көрсетулері керек. Студенттер сабақтарға кешікпей келулері, сонымен қатар дәлелді себепсіз сабақты босатпаулары тиіс.

Әр сабаққа дайындық (лекция және практикалық сабақтар) міндетті әрі ауызша, жазбаша және тест бойынша тексеріліп, бақылау шараларының календарлық графигіне сәйкес баллдармен бағаланады. Лекция, лабораториялық сабақтарда болмау және үй жұмыстарын орындамау 0 баллымен бағаланады. Барлық тапсырмалар белгіленген уақытта орындалулары тиіс. Кешігумен орындалған тапсырмалар баллдың төмендеуіне әкеп соғады.

Бақылау шараларын немесе сабақтарды дәлелді себепсіз босату консультацияларда өңделеді.

Семестрде бақылау жұмысы немесе тест түрінде білімді бақылауға екі рубежді бақылау қарастырылған.

Семестр бойынша қорытынды жұмыс арқылы ағымдағы үлгерімнің (рейтинг) қорытынды баллы анықталады. Егер Сіз рубежді бақылауға қатыспаған болсаңыз, сіздің рейтинг нольге тең болады (анықталмайды).

Бақылаудың барлық түрлерінде көшіруге жол берілмейді және бақылау шарасынан шығарып тастау сияқты жазаланады.
12 Әдебиеттер тізімі

Негізгі:

1. 
   Безопасность производственных процессов: Справочник / СВ. Белов, В.Н.Бринза, Б.С. Векшин и др. под ред. СВ. Белова.- Москва: Машиностроение, 1995.- 448 с.
   
2. 
   Инструкция по техническому расследованию и учету аварий, не повлекших за собой несчастных случаев на предприятиях и объектах, подконтрольных Госгортехнадзору при Кабинете Министров Республики Казахстан.- Алматы: 1995.- 28 с.
   
3. 
   Кодекс Республики Казахстан об административных правонарушениях. Алматы: Норма-К, 2002.- 280 с.
   
4. 
   Метрологическая экспертиза технической документации.- Москва: Стандартизация, 1992- 184 с.
   
5. 
   О промышленной безопасности на опасных производственных объектах: Закон Республики Казахстан.- Алматы: Юрист, 2002.- 12 с.
   
6. 
   О безопасности и охране труда: Закон Республики Казахстан.- Алматы: 2004г.- 20 с.
   
7. 
   Противопожарные нормы проектирования зданий и сооружений: СНиП II-2-80.
   
8. 
   Справочник по технике безопасности - 6-е изд., перераб. и доп. - Москва: Энергоатомиздат,1996.- 824 с.
   
9. 
   Справочник по технике безопасности и производственной санитарии для предприятий машиностроения /А.И. Игнатюк, М.А. Цыганов, Б.Л. Кумнис: 2-е изд., перераб. и доп.- Москва: Машиностроение, 1996. - 670 с.
   
10. 
    Экспертиза ТЭО, проектов и объектов строительства.- Москва: Приор, 2002.- 144 с.
    

11. 
    Правила безопасности в газовом хозяйстве металлургических и коксохимических предприятий и производств: ПБ 11-401-01.- Москва: Госгортехназор, 2001.- 192 с.
    
12. 
    Правила по охране труда на автомобильном транспорте: ПОТ Р-200-01-95.СПБ: Деан, 2001.- 192 с.
    
13. 
    Типовая инструкция по охране труда для рабочих, выполняющих погрузочно-разгрузочные и складские работы с легковоспламеняющимися, взрывоопасными и опасными в обращении грузами: ТИР М-014-2000.- Москва: Деан, 2001.- 32 с.