Педагогика технологиялар институты б. К. Казбекова



жүктеу 1,77 Mb.
Pdf просмотр
бет9/67
Дата04.01.2022
өлшемі1,77 Mb.
#36148
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   67
Kazbekova Kompjuter arkhitek. 80

1.2.

 

Санау жүйесі,сандарды бір санау жүйесінен екінші санау жүйесіне 

ауыстыру 

    ЭЕМ-нің  жұмыс  істеу  тәсілдерін,  оның  берілген  информацияны  қалай 

ұғатындығын  түсіну  үшін,  санақ  жүйелері  туралы  кейбір  ерекшеліктерін  білу 

керек.  


Санақ жүйелері

. Санақ жүйесі деген - кез-келген берілген санды кӛрсету 

кезінде қолданылтын белгілер және ережелер жиынын атайды. Санақ жүйелері 

тұрған 


байланысты 

мағынасын 



(өзгертетіндер) 

позициялық

 

және 



позициялылық

 

емес

 болып бӛлінеді.  



 

Позициялық  сандық  жүйеде

  цифрдың  мағынасы  оның  орналасқан 

позициясына  байланысты  ӛзгеріп  отырады.  Мысалы,  2749,  365  қандай 

позицияда тұруына байланысты бұл санның мағынасы ӛзгеріп отырады.  

 

Позициялық  сандық  жүйеде  кез-келген  негізге  мынадай  қағида  сәйкес 



келеді: әрбір қарастырылып отыратын разрядтағы бірліктер алдыңғы разрядтың 

бірліктерінен  қанша  есе  кӛп  екенін  кӛрсететін  сан,  сол  сандық  жүйенің  негізі 

болып  саналады.  Сондықтан  кез-келген  позициялық  сандық  жүйеде  тұрған 

санды мынадай түрде жазуғ болады:  

 

ЭЕМ-де  тек  позициялық  сандық  жүйе  ғана  қолданылады,  ӛйткені  бұл 



жүйеде  санды  жазу  басқажүйеге  қарағанда  жинақы  және  есептеуге  ыңғайлы 

келеді.  

Тарих  бойынша  ондық  жүйе  ең  кӛп  тараған  жүйе  түрі.  Бірақ  сонымен 

қатар  кӛптеген  жүйелер  де  осы  күнге  дейін  қолданылады.  Мысалға:  Маия 

халқы-жиырмалық, индейстер -бестік, ондық, Европада революцияға дейін - он 

екілік, ал Қытайда - бестік жүйелер қолданылады. Негізінде кез-келген сандық 

жүйе  құруға  болады.  Сандық  жүйенің  негізі  ретінде  кез-келген  бүтін  санды  , 

мысалы , 2, 3, 8 және т.б. қабылдап , соларға сәйкес екілік, үштік, сегіздік, және 

басқа  да  жүйе  құруға  болады.  Ондық  сандық  жүйеде  ЭЕМ-де  информацияны 

ӛңдеу ыңғайлы, ӛйткені есептеу машиналарының негізгі жұмысшы элементтері 

екі  позицияда  ғана  болады:  "Қосылған",  "Айырылған",  және  т.б.  Сегіздік 

сандық  жүйе  машинаға  есепті  программалауға  дайындағанда  команданы  жазу 

үшін және машинаға енгізу үшін қолданылады. Сегіздік сандық жүйеде тек  0-

ден 7-ге дейінгі цифралар қолданылады.  

ЭЕМ-де  мәліметтерді  екілік  жүйеде  ӛңдеу  ӛте  ыңғайлы,  себебі  екілік 

жүйеде  санның  кез-келген  разряды  тек  0  және  1  ӛрнектеледі,  ал  мұндай 

цифралардың  физикалық  моделін  құру  техникалық  жағынан  оңай  келеді. 

Мысалға, реле контактылар қосылға - модель - 1, айырылған - модель - 0.  




10 

 

Екілік  сандық  жүйенің  негізін  алғаш  рет  1850  жылы  ағылшын 



ғалымы,математик Дж. Буль ойлап тапты. Бұл жүйе тек екі цифрмен 0 және 1-

мен  ӛрнектеледі.  Бұл  жүйенің  түбірі  2-саны  болып  саналады.  Дж.  Буль  ЭЕМ 

жасалмай  тұрып  екілік  алгебраны  құрастырып  шықты.  Қазіргі  кезде  бұл 

алгебраны математикалық логика немесе Буль алгебрасы деп атайды.  

 


жүктеу 1,77 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   67




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау