Педагогика факультетінің деканы

Дәрістің мазмұны:

2.Қарым-қатынас жүйесі.

3.Қарым-қатынастың формальды және формальды емес каналдар арқылы берілуі.

Мақсаты:Студенттерге жалпы психология курсы және қарым-қатынас психологиясы жөнінде түсінік беру. Қарым-қатынастың адам өміріндегі алатын орнын айқындау.

1.Тұлғаның қалыптасуының ең маңызды факторларының бірі қарым- қатынас болып табылады. Қарым– қатынас тұлғаның дамуында маңызды орын алатынын отандық психологтардың В.Г.Ананьев, А.А.Бодалев, Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, Б.Ф.Ломова, А.Р.Лурья, В.Н.Мясищев, А.В.Петровскийдің еңбектерінде өз дамуын тапқан.

И.А.Зимняяның айтуынша қарым – қатынас XX ғасырды қамтитын жас мәселе, егер Ежелгі Греция мен Ежелгі Римде ораторлық өнер, риторика, эвристика және диалектика саласында зерттелінсе, қазіргі кезде қарым -қатынас мәселесі философия, әлеуметтану, әлеуметтік лингвистика, психолингвистика, әлеуметтік психология, жалпы психология, педагогика, педагогикалық психология салаларында зерттелінуде.

Адам қарым –қатынасының төрт қыры бар пирамида секілді: біз ақпарат алмасамыз, басқа адамдармен әрекетке түсеміз, оларды танып солармен қатар өзіндік уайымды бастан кешіреміз. Қарым –қатынасты адамдарды біріктіретін, дамытатын тәсіл ретінде де қарастыруға болады. Олар өзінің формасы, түрі бойынша әр түрлі. Қарым –қатынастың түзу, жанама, сөздік, бейсөздік т.б түрлері туралы айтуға болады. Сонымен қатар топтық және тұлғааралық қарым- қатынасты бөлуге болады. Біріншісі адамдардың топта немесе жұп болып қатысушылардың үнемі қарама- қарсы құрамының тұрақтылығымен байланысты, екіншісі таныс емес адамдармен байланысы, яғни сонымен қатар түрлі бұқаралық ақпарат құралдарымен себептендірілген қарым-қатынас болып табылады. Ал екіншісі тұлғааралық қарым-қатынас болып бөлінеді. Бірінші жағдайда қатысушылар болып нақты жеке сапаға ие және біріккен әрекетке ашыла түсетін нақты тұлғалар болып табылады. Рольдік қарым-қатынасқа қатысатын тұлғалар белгілі рольдерге (мұғалім –оқушы, сатушы- сатып алушы) ие болып орындайтын рольмен әрекет етеді. Бұндай қарым – қатынасқа адам белгілі қызмет атқаратын әлеуметтік бірлік, индивидуалдық ретінде көрініс бермейді. [5:132] Қай ақпаратты беруде болмасын белгі, яғни белгілер жүйесінің алар орны ерекше қарапайым бөлінуде сөздік және бейсөздік қарым-қатынасты айырады. әрбірінен өзіндік белгілер жүйесі бар, сондықтан коммуникативті процестің 3 түрі анықталған:

Қарым-қатынастың интеракциялық жағы- бұл адамдардың қарым-қатынасының белсенді жағын білдіретін шартты ұғым.

Қарым – қатынас барысында адамдар ақпарат алмасып қана қоймай, олар іс - әрекеттерін жоспарлайды, бір бірімен әрекет,қимыл алмасады, өзара әрекеттін түрі мен нормаларын анықтайды. Қарым – қатынастың интеракциялық жағынын өзара әрекет алмасуында адамдар әртүрлі мотивтерді мақсат тұтады. Солардың ішіндегі маңыздылары:

• 
  кооперация, жалпы ұтысты көбейту,
  
• 
  индивидуализм, өз ұтысын көбейту
  
• 
  конкуренция, салыстырмалы ұтысты көбейту
  
• 
  альтруизм, өзгенін ұтысын көбейту
  
• 
  агрессия, өзгенін ұтысын азайту,
  
• 
  тепетеңдік, ұтыстардың айырмашылықтарын азайту.