Кәсіби даярлық
3 ,
Мамандыққа бағдар
Маман ретінде
калыптастыру
Кәсіби бағыттылық
Мектеп еңбегіне
дайындық
Кэсіби бағдар
П Е Д А Г О Г Т Ы Ң К Ә С І Б И Ә Л Е У Е Т І Н І Ң Қ Ұ Р Ы Л Ы М Ы
П е д а г о г т ы ң
шеберлігі
Педагогикалық
интеллект
Педагоггын
кәсіпкерлігі
Инновациялық іс-эрекет
П е д а г о г и к а л ы қ
мәдениет
Ойлаудьщ
педагогикалық стилі
Педагогикалык
клріреттілік
Гумандық (ізгілік)
багдар
Педагогикалык техника
Іс-эрекеттің жекелігі
Кэсіби жетілу
Қарым-катынас жасау
шеберлігі
Еңбекке шыгармашылық
қарым-катынас
Кәсіби көзкарас
Әлеуметтік белсенділік
Шығармашылық
инициативанын дамуы
Кэсіби белсенділік
Әдістемелік шеберлік
Шеберлікке арнайы үйренуге бола ма? Шығармашыльіққа
кабілеттілік - таңдаулы адамдарға ғана беріле ме? Көптеген
ғалымдардың пікірінше, шығармашылық қабілеттерді өз бойьшда
дамытуға болады, егер мүнымен әрқашан максатты түрде шүғылданса.
Педагогикалық квалиметрия туралы бізде 70-жьілдьің басында
айтыла басталды. «Квалиметрия» латын сезі суаі - сапа және теггоз -
өлшеу деген мағына береді. Яғни, «квалиметрия» термині
педагогикалық зерттеуді бағыттау деген үғым. Оның негізгі мазмүны
педагогикалық параметрлер мен сипаттамаларын өлшеу және бағалау
болып табылады. Бірақ, квалиметрия түсінігі сирек қолданылады. Бүған
үқсас келесі түсінік - 2 түрлі бөліктен түрады - орысша
«квалификация» (мамандық, кәсіп) және латыннша «метрос»
(елшеймін) - педагогтың кәсіби қасиеттерін бақылауға
(диагностикалауға) бағытталған педагогикалық зерттеу саласы. Осы
қасиеттердің жиынтығы кәсіпкерлік, шеберлік, жаңашьшдьіқ деп
аталады, ал, оларды бағалау әдісі - дәстүрлі аттестация.
Әрбір мамандықтың өзіне тән сапалық ерекшеліктерін көрсетуде,
сол мамандыққа тән белгілерді жүйелеудің, яғни, кәсіптік құрылымын -
профессиограммасын жасаудың жетекші орны бар (Кесте 4).
Профессиограммаға жоғарыда көрсетілген мазмұндық жайттармен
қатар біліктілік сипаттамасын, яғни, кәсіптік талаптарды енгізу де жөн
болар еді. Біліктілік сипаттамасында жоғары санатты, бірінші, екінші
және үшінші санаттардағы мұғалімдер нені білуі керек, нені орындай
алуы, қандай және тұлғалық сапалардың иесі болу қажет екендігі
белгіленеді. Осыған байланысты білікгілік профилі - мүғалімдерге
қажетті сапаларының сандық көрсеткіштері бейнеленетін қүжат
жасалады.
Профессиограмма мен бшіктілік сипаттамасьгаьщ ара қатынасы
қандай? Біріншіден, нормативті кәсіби қызмет сипаттамасы мен
адамның жалпы осы кәсіптегі еңбегі үшін қажетті психологиялық
сапалары көрсетілсе, екіншіден, әртүрлі біліктілік дәрежесі бар адам
нені біліп, нені орындай алуы тиіс, қандай психологиялық сапаларды
игеруге тиістігі нақтыланады. Кәсіби іс-әрекет барысында маман
бшіктілігін білім беру мекемелері еңбекке ақы төлеудің жаңа
шартгарын реттеу барысы 1992 жылдьщ 1 желтоқсанында енгізілген.
Оны түтас тарифтік сеткаға с үйеніп, тарифтік-біліктілік сипаттамалары
бойынша анықтайды. Мүндай жоғары білімді педагогтар мен
психологтар үшін разрядтар көп 18-ден 14-ке дейін, оньщ үстіне 12-14
разрядты мамандарды аттестациялау арқьшы бірінші, екінші немесе
жоғарғы біліктілік санаттарын беру көзделген.
Лауазымдардың тарифгік-бшіктілік сипаттамалырнда стандарттық
үш көрсеткіші бар:
69
Біріншісі - лауазьімдық міндеттер. Бұл арқылы мұғалімнің жетістігі
анықталады. Жетістігі дегеніміз заң рұқсат еткен өкілеттіліктер келемін
айтамыз.
Екіншісі - білімге қойылатын негізгі талагггар. Бүл - жоғары кәсіби
білім берудің мемлекеттік стандартында түлек біліміне қойылатын
қорытынды талаптары.
Үшіншісі - еңбекақы телеу разрядтары бойьшша біліктгшкке
қойылатын талаптар. Бүл арқылы мыналарды анықтауға болады:
- негізгі қосымша жоғары кәсіби білімнің нақты лауазымға қажетгі
деңгейі;
- білім беру мекемелері мен үйымдарында істеген еңбек етілі;
- 12-14 разрядтар бойынша жұмыс істейтін мамандар үшін ғылыми-
әдістемелік жегістікке қойылатын талаптар. Бүлар лауазымдық
санаттарды тағайындауда ескеріледі.
Маманға біліктілік деңгейі бойынша еңбек ақы телеудің сараланған
разрядтарын стандарттық жолмен анықтау маманның жеке түлға
ретіндегі сипаттарын ескермейді.
Профессиограмма - маңызды құжат. Олардың талаптарында кәсіби
дайындық пен қайта дайындаудың барлық кезеңдері ойластырылады.
В.Д.Сластенин атап айтқандай, мұғалімнің профессиограммасы
оның жеке тұлғасының инвариантты, идеалданған параметрлерін
бейнелейді. Профессиограмма алдағы нәтижелерді моделдейді.
Маманға қойылатын талаптар жүйесі ретінде профессиограмма
мүғалімдердің нақты жолдарын, қүралдарын, іс-әрекетгерін,
елшемдерін алдын-ала керуге мүмкіндік береді.
Қазіргі кезде мүғалімнің профессиограммасын жасаудың бай
тәжірибесі жинақталды. Оларды қорыта келе, В.А.Сластенин бастаған
бір топ ғалымдар мүғалімге қойылатын кәсіби талаптарды бір-бірімен
байланысты және бірін-бірі толықтыратын үш негізгі кешенге
біріктіруді үсынады: жалпы азаматтық сапалар, мұғалім кәсібінің
езіндік ерекшелігін белгілейтін сапалар, пән.
Педагогикалық мәдениеттің құрылымына ізгілікті педагогикалық
кезқарасы және педагогтың тұлғалық қасиеттері, теориялық білімі және
шығармашылық ойлауы, кәсіби іс-әрекет мәдениеті және
шығармашылық әрекеттің тәжірибесі жатады. Педагогтьщ кәсіби
мәдениетінің басты сипаттамасы - педагогикалық шығармашылық.
Оқытушылардың профессиограмма мәнін, мазмүнын дүрыс түсінуі,
оқыту процесін дүрыс жоспарлауға, оның нәтижелі болуына, болашақ
мүғалімдерге қажетті сапалық белгілерді қалыптастыруға, оқыту,
тәрбиелеу сапасын жетілдіріп отыруға кемектеседі. Ал, студенттер үшін
ездерінің мүраты болып табылатын мұғалімдік мамандықтың қыры мен
сырын түсінуге мүмкіндік береді.
70
Достарыңызбен бөлісу: |
