56
·
Ethernet (англ. ether — эфир) — кең тарататын жүйе. Бұл жүйенің барлық
станциялары алады деген сөз. Топологиясы-сызықтық, жіберу жылдамдығы 10
немесе 100 Мбит/сек.
·
Arcnet (Attached Resource Computer Network –ресурстары біріктірілген
компьютерлік жүйе-кең тарататын жүйе. Физикалық топологиясы –ағаш
тәрізді. Мәліметтер жөнелту жылдамдығы 2,5 Мбит/сек.
·
Token Rіng (эстафеталық шығыршық жүйе, маркер жіберу (беру) жүйесі)
– шығыршық жүйедегі мәліметтер жіберу принципі – бір-бірімен байланысқан
тораптардан әрбір тораптың қысқа қайталанбайтын ерекше беттері –маркердің
жүйелігін тосады. Маркердің келуі хабарды сол тораптан келесі торапқа
жіберуді көрсетеді. Мәліметтерді жіберу жылдамдығы 4 немесе 16 Мбит/сек.
·
FDDІ (Fіber Dіstrіbuted Data Іnterface) — мәліметтерді көп талшықты
байланыс
жүйелеріне
жоғары
жылдамдықпен
жіберудің
жүйелік
архитектурасы. Жіберу жылдамдығы - 100 Мбит/сек. Топологиясы — қос
шынжыр немесе аралас (жұлдыз тәрізді немесе ағаш тәрізді жүйелерді қосу
арқылы). Жүйедегі станциялардың ең көп мөлшері – 1000. Құрал-жабдықтың
құны өте жоғары.
·
АТМ (Asynchronous Transfer Mode) — болашағы мол, әзірге ең қымбат
архитектура, бір жүйемен сандық, бейне көріністік және дыбыстық
мәліметтерді қамтамасыз етеді. Жіберу жылдамдығы 2,5 Гбит/сек-қа дейін.
Байланыс жолы оптикалық.
Қарапайым компьютерлік жүйе бір-бірімен онша алыс тұрмаған екі
компьютерді жалғастыру арқылы пайда болады. Олар нуль
модем деп аталатын
(10-20 м. мөлшердегі) арнайы кабель арқылы келесі немесе параллель тұрған
компьютерлерге қосылады. Осындай уақытша қосу туралы компьютерлік
байланыс деп аталады. Ол осылай қосылып, содан соң оны кез-келген соңғы
компьютер пайдаланушысының алып тастауына болады. Қазіргі кезде
жоғарыда көрсетілген қосу түрін, кабелсіз бірден байланыстыруды жүзеге
асыратын инфрақызыл порттар жетілдірілуде. ТКБ (ПКС-орысша) тура
компьютерлік байланыс негізінен портативті және станционарлық жеке жұмыс
компьютерлері арасындағы мәліметтер мен алмасу үшін пайдаланылады,
мысалы, офистік компьютерлер, әйтсе де мұндай мәлімет алмасу екі
стационарлық және компьютерлік арасында да болуы мүмкін.
Локальді есептеу жүйесі. Бір-бірімен соншалықты қашық орналаспаған, (50-
100 м алшақ) бір арасында әрдайым ақпараттық алмасу ұйымдастыруды қажет
ететін компьютерлер осы мақсатқа арналған арнайы кабельдермен
станционарды түрде жалғастырылады. Көрсетілген жүйенің түрі локальді
есептеу жүйесі деп аталады. (ЛЕЖ) немесе (ЛВС) LAN- Local Area Net.
Құқықты белгіленген каналдар телефон немесе оптикалық кабельдер,
сонымен қоса спутниктік немесе радиканалдар көмегімен жүзеге асырылады.
Әдетте белгіленген каналдар арқылы бір мекеменің жүйеге қосылмаған
компьютерлері біріктіріледі (қосылады). Жүйеден алынып тасталған
компьютерлердің көпшілігін байланыстыратын жүйені бөлінген жүйе деп
атайды. Мекемелердің мұндай бөлінген жүйлеріне, кіру тек қызметтері
міндеттерін орындауларына байланысты тұлғаларға ғана рұқсат етілген. Бұндай
57
түрдегі жүйелер өз функциялары бойынша локальді жүйеге ұқсас және
региональды немесе metropolіtan Area Net – MAN деп аталады.
Мекменің региональды жүйесінде құрылған арнайы коммуникативтік хабар
алмасу жүйесі (электронды почта, факс, құжаттармен бірігіп жұмыс жасау)
корпоративті деп аталады.
Глобальды жүйе. Дүние жүзіне таралған, әрдайым өте жоғары үлкен
көлемдегі әртүрлі ақрааттарды алу мүмкіндігін беретін каналдар жүйесіндегі
компьютерлер және коммерциялық негіздегі, тілек білдірушілердің барлығына
рұқсат берілген жүйе глобольді жүйе деп аталады немесе Wіde Area Net- WAN.
Осындай жүйелердің ең белгілі өкілі ИНТЕРНЕТ, дегенмен басқа да глобольді
жүйелер (MSN – Mіcrosoft on Lіne, Amerіca on Lіne және т.б).
Компьютераралық байланысты ұйымдастырудың үш негізгі тәсілі бар:
·
қатар тұрған компьютерді олардың коммуникациондық порттарын басып
өтетіндей
арнайы кабельдермен қосу;
·
бір компьютерден екіншісіне модем арқылы өткізілген немесе
спутниктик байланыстың
көмегімен мәлімет жіберу;
·
компьютерлерді компьютерлік жүйеге біріктіру (қосу).
Екі компьютер арасындағы байланысты ұйымдастыруда көбінесе бір
компьютерге ресурстар мен жабдықтаушы (поставщик) ролі (бағдарлама,
мәлімет және т.с.с.), ал басқасына – бұл ресурстарды қайталанушы ролі
бекітіліп беріледі. Бұндай жағдайда бірінші компьютер сервер, ал екіншісі –
клиент мен немесе жұмысшы станциясы деп аталады. Арнайы бағдарламамен
жабдықталған компьютер – клиентке жұмыс істеуге болады (под упр. спец.
прогр. обеспеч).
Сервер (англ. serve — обслуживать) — бұл құнды ресурстарды бағдарлама,
мәліметтеу және шеткі құрал-жабдықтарға бірігіп пайдалануды басқаратын
еске сақтау
қабілеттінің мөлшері көп, жоғары өнімді компьютер.
Клиент (басқаша, жұмысшы станция) — сенрвердің қызметіне кіре алатын
кез-келген компьютер. Жүйелік сервер HP LD PRO.
Мысалы, орталық мәліметтер базасы орналасқан қуаты күшті компьютер
сервер бола алады, ал бағдрламасы қажетіне қарай серверден сұрайтын жай
компьютер клиент болады. Кейбір жағдайда компьютер бір мезгілде клиент те
де, сервер де бола алады. Бұл - өзін де бар ресурстар мен сақталған
мәліметтерді басқа компьютерлерге бере алады және бір мезгілде олардың
ресурстары мен данныйларын деректерін пайдалана алады. Пайдаланушының
атынан сервердің қызметін алатын қолданбалы бағдарламаны да клиент деп
атайды.
Осыған сәйкес, бағдарламамен қамтамасыз етілген компьютерді
басқа компьютерге қызмет көросетуі сервер деп аталады-және де компьютерді
де атауға болады.
Телефон жүйесінің көмегі арқылы байланыс. Алшақтағы жеке
компьютермен уақытша байланыс модем деп аталатын қондырғы арқылы
жүзеге асырылуы мүмкін. (АТС арқылы телефон жүйесі) (факс модем). Бұндай
байланыс тәсілі коммутирлік канал бойынша байланыс деп аталады. Модемнің
көмегі арқылы жай компьютерлік арасында ақпарат алмастыруды
