66
шаршау және оның дамуы жұмыс істеу барысында орталық нерв жүйесіндегі
өзгерістерге, ми қабығының тежеуіш процестеріне байланысты.
Осы санитарлық нормалар мен ережелер ақыл-ойы еңбегімен жұмыс
жасайтын тұлғалар санатына жататын, қолайлы жағдайларды, осы
объектілердің қызметкерлерінің (ЭЕМ-ге қызмет көрсететін математик-
программисттер, операторлар, инженерлер) еңбек тәртібі мен демалысын
қамтамасыз етуге бағытталған. Бұл жобада көрсетілген талаптарды іске асыру
компьютерлік залдың (КЗ) қызметкерлерінің еңбек жағдайын қалай жақсарту,
жұмысқа қабілеттілігін қалай арттыру, денсаулықты қалай сақтау қажет деген
түсінікті қалыптастыруына мүмкіндік береді.
Өндірістік санитария - қауіпті өндірістік факторлардың қызметкерлерге
әсерін болғызбайтын ұйымдастыру іс-шаралары мен техникалық құралдар
жүйесі. Кәсіпорындарда жүргізілетін санитария мен гигиена бойынша іс-
шаралардың негізгі мақсаты - келесі бағыттар бойынша қызметкерлерге
тигізетін зиянды факторлардың әсерін жоюды немесе оның әсерін әлсіретуді
қамтамасыз ететін қолайлы жұмыс жағдайын жасау:
а) Микроклиматтық жағдай.
б) Жайларды жарықтандыру.
в) Электр магниттік сәуленің бөлуінен қорғау.
г) Өрт қауіпсіздігі.
д) Электр қауіпсіздігі.
е) Желдету.
Жоғарыда көрсетілген жұмыстың жағдайы қызметкерлерге тигізетін зиянды
факторлардың әсерін жоюды немесе оның әсерін әлсіретуді қамтамасыз етеді.
Өндірістік жайларға қойылатын талаптар
Түсі және шағылысу коэффициенті.
Жайдың және жиһаздың түсі көру арқылы қабылдау, көтеріңкі көңіл-күй
үшін жағымды жағдайды жасауға мүмкіндік туғызуы тиіс.
Жарық көздері, атап айтқанда экранның үстінен шағылыс жасайтын
шырақтар мен терезелер белгілердің анық көрінуін нашарлатады және
физиологиялық сипаттағы кедергілерге әкеп соғады, ол әсіресе ұзақ уақыт
жұмыс жасаған кезде байқалады. Шағылысу, оған қоса жарықтың қайта
көздерінен болатын шағылыс аз болуы қажет. Терезеден келетін жарықтан
қорғану үшін перделер мен экрандар пайдаланылады.
Терезелердің орналасуына байланысты еден мен қабырғаның түсі:
а) Терезе оңтүстік жаққа қараса: қабырғаның түсі жасылдау-көгілдір,
еденнің түсі жасыл болған жөн.
б) Терезе солтүстікке қараса: қабырғаның түсі ашық-қызғылт сары
немесе қызғылт сары-сары, еденнің түсі қызыл-қызғылт сары болған жөн.
в) Терезе шығысқа қараса: қабырғаның түсі сары-жасыл, еденнің түсі
жасыл немесе қызыл-қызғылт сары болған жөн.
г) Терезе батысқа қараса: қабырғаның түсі сары-жасыл немесе
көгілдір-жасыл, еденнің түсі жасыл немесе қызыл-қызғылт сары болған жөн.
67
Компьютер орналасқан жайда шағылысудың коэффициентінің келесі
мөлшері болуы тиіс: еден үшін 60-70%, қабырға үшін: 40-50%, еден үшін:
шамамен 30%. Басқалар мен жұмыс жиһазы үшін: 30-40%.
Компьютермен жұмыс істеген кезде жайға қойылатын санитарлық-
эпидемиологиялық талаптар.
Талаптар келесі тармақтарды қамтиды:
а) Дербес компьютерді пайдаланатын жайда табиғи және жасанды
жарық көздері болуы және қолданыстағы құрылыс нормалары мен
ережелерінің талаптарына сәйкес болуы тиіс. Жұмыс орындарын жөртеле
жайларында орналастыруға болмайды. Осы санитарлық ережелерде
көрсетілген жарықтандыру, микроклимат, желдету параметрлерін сақтаған
кезде ғана цокольдық қабатта жұмыс орындарын орналастыруға рұқсат
беріледі.
б) Дербес компьютер мен бейнетерминал орналасқан жайлардың
терезелері солтүстікке немесе солтүстік шығысқа қарап тұруы қажет. Терезе
тесіктері жалюзи, перде сияқты реттеп тұратын құрылғылармен жабылуы
қажет.
в) Электронды-сәуле түтігін (бұдан әрі - ЭСТ) пайдаланатын, оның
ішінде мәдени-ойын-сауық іс-шаралары өтетін жайларда дербес компьютерді
және бейнетерминалды (бұдан әрі - БТ) пайдаланушылардың бір жұмыс
орнына бөлінетін алаң қатарластырып және орталықта орналасқан кезде
кемінде 6 шаршы метрді (бұдан әрі - м2), периметр бойынша орналасқан кезде
- 4 м2, БТ-ның дискреттік жалпақ экранын (сұйық кристаллды, плазмалық)
пайдаланған кезде қалай орналасқанына қарамай 4 м2 болуы қажет.
г) Электронды-сәуле түтігі базасында Жұмыс уақыты күніне 4 сағаттан
кем болмайтын жұмыс орнында дербес компьютерді және бейнетерминалды
пайдаланған кезде (принтер, сканер және басқа қосымша құрылғысыз)
жоғарғы оқу орындарында ересектер мен студенттер үшін бір орынға кемінде
5,0 м 2 бөлінуі қажет.
д) Дербес компьютер орналасқан жайдың ішкі бетін өңдеу үшін
жарықты бұру коэффициенті төбе үшін 0,7-0,8, қабырға үшін 0,5-0,6, еден
үшін 0,3-0,5 болатын материалдарды қолдану керек.
Электромагниттік сәуле көздеріне (ЭМС) қойылатын талаптар.
Өндірістегі қарқынды электрмагниттік өріс жұмыс істейтін адамның
орталық нерв жүйесінің, жүрек қызметінің және қан айналымы жүйесінің
функционалдық жай-күйінің нашарлауына әкеп соғады.
Электромагниттік өрістің бірінші әсері- адам денесінің қызуы, соның
салдарынан адам терісі немесе қандай да бір мүшесі зақымданады.
Адам
ағзасына
электромагниттік өрістің биологиялық әсер ету дәрежесі:
жиілік тербелісіне, кернеу және интенсивтік өріске, оның әсер ету ұзақтығына
байланысты болады. Әртүрлі диапазондағы өрістің биологиялық әсері бірдей
емес. Электромагнитті өріс әсеріне душар болған ағзаны жазуға, яғни
айықтыруға болады.
