қолдануға мəжбүр етеді. Қосымша өндірістегі есепті ұйымдастыру өндірістің технологиялық
ерекшелігіне байланысты.
Бухгалтерлік стандарттың талаптарына сəйкес құжаттарды толтырумен қатар, бұл
өндірістегі бухгалтерлік шоттар жазбасы төмендегідей болады.
5-кесте
№
Операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Өндіріске
босатылған
материалдар
8030
1310, 1330, 1350
2
Өндіріс
жұмысшыларының
еңбекақысы
8030
3350
3
Еңбекақыдан
аударылған
аударылымдар
8030
3150,3210,3220
4
Негізгі құралдарды жөндеу
8030
1310,3310
5
Негізгі құралдардың құнсыздануы
8030
2420,2740
6
Коммуналдық төлемдер
8030
3310,3340,3390
7
Шығындар жиынтығын негізгі
өндіріске жатқызу
8010
8030
Келесі есептік жылдың басында қаржылық бухгалтериядан өндірістік (басқарушылық)
бухгалтерияға беріледі, ол кезде 8030 «Көмекші өндіріс» шоты дебеттеліп, 1340
«Аяқталмаған өндіріс» шоты кредиттеледі.
Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін жəне атқарған жұмысын тұтынушылар
бойынша тарату үшін «Көмекші өндірістің көрсеткен қызметін тарату» деп аталатын
талдамалы кестені жасайды. Онда əрбір көмекші цехтардың жиынтық шығындары,
өндірілген өнімнің саны көрсетіледі: су қайнататын қазан цехы бойынша – будың тоннасы,
қондырғы – қысылған ауаның куба метрі, электростанция – киловатт/ сағаты, автокөлік –
тонна/ километр. Содан соң, жұмыс мен қызметтің өзіндік құнының бірлігі анықталады.
Өзіндік құнның бірлігін анықтаған соң, жұмыс пен қызметті тұтынушыларға таратады.
Қарапайым өндіру біртекті, күрделілігі бірдей өнімдерді шығарады. Оларда, əдетте
аяқталмаған өндіріс пен шалафабрикаттар (электр станциялары, бу-қазандық, компрессорлық
жəне оттегі станциялары, автокөлік) болмайды.
Күрделі өндірісте алуан түрлі өнімдер өндіріледі, оның аяқталмаған өндірісі болады
жəне бұйымдырдың, өнімдердің, жұмыстардың жəне көрсетілген қызметтердің түрлері
бойынша есеп жүргізуді талап етеді.
Бұл өндіріс түрінде тапсырыстық əдіспен шығындар есептеліп, калькуляция жасалады.
Осы құбылысқа байланысты əрбір тапсырыс кодталып, əрбір шот-фактура бойынша
тапсырысты жинақтауға мүмкіндік береді. Күрделі жəне көмекші өндірістердегі өнімнің,
жұмыстың, қызметтің өзіндік құнын дұрыс есептеу үшін аяқталмаған өндірістің деңгейін
анықтаудың үлкен маңызы бар екенін атап өткен абзал. Нақтылап айтқанда, осы екі əдіс
бойынша, яғни іс жүзіндегі өзіндік құны бойынша да, есептеп шығару жолымен де бағалауға
болады.
Бірінші əдіс кезінде жөндеу жұмыстарына, тапсырыстарға, не өнімнің жекелеген
түрлерін дайындауға кеткен шығындар бойынша есептеп шығарылады. «Негізгі
материалдар», «Қосалқы материалдар», «Негізгі жəне қосымша жалақы» жəне т.б. баптар
бойынша шығындар бастапқы құжаттардың деректері бойынша тікелей есептеледі. Қосымша
шығындар оларды бөлу тəртібімен белгіленген көлемде аяқталмаған өндіріске жатқызылады.
Екінші əдіс кезінде түгендеу деректері бойынша аяқталмаған өндіріс объектілерінің
саны жəне норма-сағаттың жоспарлы өзіндік құны арқылы аяқталмаған өндірістегі
жалақының үлесін табады. Материалдардың құнын нормативтік калькуляцияның деректері
бойынша, ал қосымша шығындарды жалақыға пайыздық қатынасы бойынша анықтайды. Осы
баптар бойынша жасалған шығындар сомасы аяқталмаған өндірістің құнын құрайды.
Қосалқы немесе көмекші өндіріс құрылыс нысанының жұмысының белгілі бір үлесіне
тиесілі қызмет көрсетумен қатар, өздерінің мүмкіншіліктерін пайдаланып, басқа да тапсырыс
берушінің талабын немесе сұранысын қанағаттандыруға құқылы. Қосалқы өндіріс
шығындары есепті кезең соңында, 8030 шоттың суб-шотындағы сомалар жинақталып 8030
негізгі шотқа жатқызылады. Бухгалтерлік шоттар жазбасында төмендегідей көрсетіледі.
6-кесте
№
Операциялардың мазмұны
Дебет
Кредит
1
Өндіріске алынған материалдар
1350
8030*
2
Өндіріске алынған қалдық
1350
8030*
3
Өндіріске алынған жартылай шикізат
1340
8030*
4
Өндіріске алынған дайын өнім
1320
8030*
5
Негізгі өндірісте пайдаланылған материалдар
8010
8030*
6
Жалпы өндірістік мақсатқа пайдаланылған
материалдар
8040
8030*
7
Сатылған өнімнің құны
7010
8030*
8
Негізгі құралдарды жөндеу
8040
8030*
9
Құрылыс-монтаж
жұмыстарындағы
ақауды
жөндеу
8040
8030*
10
Əкімшілік шығындар
7210,7440
8030*
11
Аяқталмаған өндіріс құнының қалдығы
1340
8030
*Əрбір суб-шот кəсіпорынның есеп саясатымен анықталады
Тақырып -7. Үстеме шығындар.
7.1 Аяқталған құрылыс нысанының есептесу тəртібі
7.2 Аяқталған құрылыс қортындысы арқылы табыс пен шығынды тану
Құрылыс – монтаж жұмыстарын тапсырыс беруші мен мердігерлік кəсіпорынның
арасындағы жасалған келісімнің шарттарына сəйкес, жұмыс жүріп жатқан кезеңдегі əрбір ай
сайын жасалып отырған есептеулерді ескере отырып, мерзімінде, яғни технологиялық
кезеңнің аяқталуына байланысты құрылыс нысанын тапсырыс беруші бас мердігерден
қабылдап алуы тиіс.
Келісімдегі шарттардың баптрын бұлжытпай орындап, мемлекеттік қабылдау
комиссиясының шешімімен тапсырылған құрылыс нысанына тапсырушы мен бас мердігер
арасында қорытынды есептеулер жасалады. Нормативтік заңға сəйкес аяқталған құрылыс
нысанына типтік үлгідегі № КС-2 құжаты толтырлады.
№КС-2 үлгісі
Тапсырыс беруші_______________________________________
Бас мердігер___________________________________________
Келісім-шарт № ____
_____ __________ 2007 жыл.
Құрылыс монтаж жұмысы аяқталған_____________________
нысан бойынша № ______ қабылдау актісі.
Айы
Шифр
құрылыс
кəсіпорыны
участке атауы
нысан
Достарыңызбен бөлісу: |
