Технологиясы

210 
және термитті оқшаулау қорғау үшін болат экрандар жалын қолданылу 
жылғы тікелей диск сияқты пайдаланады. 
Сізге және алюминий тотығынан бетінде тұрған 4А АФ таңбаларды 
жою процесінде жылғы тотығу дәнекерлеуді және алюминий қорғау үшін 
пленка дәнекерленетін флюстер қолданылады. Автоматпен дәнекерленген 
жіктен флюсті қалдықтарынан тазартылады және сумен жуады және 
бензинмен, ылғалға төзімді, құрамалары мен тұйықтау орындалған 
күйінділерді лакпен немесе пластмасса күрекпен алып қалпақпен қорғап 
жатыр лентамен жабады. 
Электрмен пісіру бір сымды тұрған жоқ және флюспен көмір қимасы 
бар Автоматпен дәнекерленген жіктен флюсті электродпен кенелермен 
мм² алюминий 10-ға дейін орындалады. Бірінші жағдайда өмір тұтас ось 
обоймаға жүргізіледі, ақыр балқытып қыздыратын көмір босануына; 
Екінші жағдайда жүргізіледі (алдын ала және флюспен шеңберлі 
тазартылған, өскен) олардың запас шеттерге түйіршікті құрылғанға дейін 
көмір электродпен орташа баға емес ақыр балқыту тұрған жоқ 
балқытылған металдарға. Екі жағдайда қуаттылығы 0.5 кВА 
трансформаторы бар 6, 9, 12 ғасырдың екінші рет кернеуі дәнекерлеу үшін 
электр энергиясының көзі дәнекерлік қызмет етеді 
Электрмен дәнекерлеуді бастап алюминий және мыс- алюминий 
сымдардың бір тінді бұраларды ретінде, сондай-ақ дәнекерлеу аппараты 
қолданылмай орындайды, ол кезде дәнекерлеуді 1 автоматты 
дәнекерленген жіктен флюсті жартылай автоматты (қимасы 10-ға дейін 
жиынтық мм2) стационарлық балқытуды белгіленген арналған ұзындығын 
сымдардың тоқтатады. Осы дәнекерлеу аппараты өнімділігі 2 - 3 минут. 
Электрмен дәнекерлеуді бастап қайталама трансформатордың 
көмегімен жүзеге асырады және кернеуі 6-12 В дәнекерлеу сымдары мен 
кабельдердің көп тарамды байланыс жылытумен көмір электродты жүзеге 
асырылады.
Дәнекерлеу трансформаторларының үш түрі болады. 
Жаңа трансформаторлар орамасының 1-бөлігінде, қайталама © және 
реактивті юр ю1 магниттік сейілумен қалыпты керек (7.10, ал) бастапқы 
магнит өткізгіштің негізгі ОЖ орналастырылды. Сол 2 бөлім магнит 
өткізгіштің, 8, өзгертеді индуктивті дәйекті түрде енгізілген белсенді 
кедергісі жылжымалы реттелмелі саңылау отырып орамалары жүктемесі 
бар. Орама мен дәнекерлеу ток I2 индуктивті түрге қарағанда көп 
қарсылық айырмасы солғұрлым азырақ болады. Қозғалмалы бөлігі 
көшетін көмек бастап қашықтықтан басқарылатын бастап магнит 
өткізгіштің жабылып қалады. Мұндай трансформатор қалыпты жағдайға 
арналған дәнекерлеу ток шығарылады 500- 2000 дейін А. 
Жаңа трансформаторлар орамаларының бірі, әдетте орын ауыстыруды 
жылжымалы 
шарғылардан 
бастау 
керек 
(7.10, 
б). 
Мұндай 
трансформаторлар ток дейін есептелген арналған 150 мыңнан 600 А. 

211 
7.10 сурет. Дәнекерлеу 
трансформаторларының сызбасы:
а
— қалыпты магниттік шашырауы 
бар; б — жылжымалы шарғылары бар; 
в — магнитті шунттары бар; 1, 2 — 
магнит сымының сәйкесінше негізгі 
және жылжымалы бөліктері, 
3
— 
айналмалы магнитті шунт 
Магниттік бұрылу керек, оның схемасы көрсетіледі, в, 3 және 
қайталама бастапқы шунт трансформаторға 7.10 орналасқан ораммен 
бастап орамдармен бұрайды, бастапқы магнит ағынының деңгейі 
арасындағы бөлігі құрылатын, т. е. арасындағы саңылау арқылы өтеді 
және дәнекерлеу ток ағыны аз болған сайын, соғұрлым аз жұмыс істеуін 
туындайды және негізгі магнит өткізгіштің 1-бөлігіне орамды I2 
солғұрлым азырақ болады. 
Көп сымды алюминий тарамдарын 
жалғау 
екі 
түрлі 
тәсілмен 
жүзеге 
асырылады: алдымен жалғастырылатын 
тарамдардың ұштары монолитті өзекке 
балқытылады, одан кейін олар ашық түрде 
дәнекерленеді. 
Ұштарын 
тұйықтау 
барысында 
ұштықтың 
гильзасына 
енгізіледі 
және 
гильзаның 
жоғарғы 
бөлігімен бірге балқиды. Контактілі 
қыздыру арқылы электрлік дәнекерлеу 
негізінен алюминий сымдар тарамдары 
мен жалғауларына қимасы аз болған 
жағдайда қолданылады, стенділі әзірлеме 
жүйелерінде 
әсіресе 
электрлік 
жарықтандыру Алюминий сымдар мен 
кабельдердің 
тарамдардың 
ұштарын 
тұйықтау кезінде контактілі қыздыру әдісі 
қолданылмайды, себебі оның өнімділігі аз 
болады және құйылған алюминий 
ұштықтарды талап етеді. 
Көп сымды тарамдарды дәнекерлеу 
үшін талап етіледі: алмастырылатын 
тығындары бар салқындатқыштар қимасы 
әр 
түрлі 
тарамдарға 
және 
жалғау 
сымдарына арналады; ашық қалыптар 
(тарамдарды 
жапсарлы 
дәнекерлеуге 
арналған болат немесе бұрыштық немесе 
тарамдарды монолитті балқытуға арналған 
ажыратылатын); 
қоспалы 
шыбықтар 
(диаметрі 3 ...8 мм алюминий немесе мыс); 
асбест шнур (немесе қалыңдығы 2-3 мм 
беттік асбест) қалыптарды тығыздау үшін 
керек; флюстер (дәнекерленетін тарамдар 
беттерін жабу үшін металл тотығын жою 
мақсатында). 
Электрмен дәнекерлеуді көмір электродпен балқытып біріктіру бар 
ортада басқа қорғаныш газ. Мысалы, алюминий тұйықтауға жүзеге 

212 
асырады, олар жартылай автоматты немесе қолмен аргон-доғалы ерімейтін 
ПРМ түріндегі тарамды ШАС қимасы 16 240 мм2 ұштарға орындалады 
(қышқылмен) электродпен А сериясының флюстер қолданбастан пісіреді. 
Бұл ретте дәнекерлеу толықтыру үшін қызмет етеді, ал оттегі газ ауа 
қорғаныш ретінде аргон бірінші сортты ал алюминий қосынды сым ішінен 
нейзильбер СвПК5 маркалы ванналар металлмен жылғы пайдаланылады. 
Сымдар мен кабельдердің тұрған кездегі алюминий сымдарды 
тұйықтау сенімді әдіспен алюминий қосылыстары жалын орындалады 
біріктіру және жанғыш газдарды тұрған Автогенді пісіру болып табылады: 
ацетилен, немесе бензинді-оттекті, пропан-бутанды қоспа болады. Сондай-
ақ шағын жылу шығару қабілеті жоғары қысымдарға басқа газ сұйылту 
қабілетімен пропан-бутанды қоспасы ерекшеленеді. 
Сондай-ақ, болат сымдар мен кабельдердің 16 -240 мм2 пропан-оттегі 
дәнекерлеумен орындалуы мүмкін дейін өмір сүрді алюминий қосылым 
қимасының көп жалынды жанарғыныың жанғыш газы пропан болып 
табылады, бұл ретте осы нысандарда тотықтырғыш – оттегі болады. Бұл 
жағдайда таңбалардың диаметрі 2 және 4 мм сым немесе дәнекерлегіш 
қоспалы СвАК5 немесе СвА5С маркалы қимасының қарай тұрған дөңес 
қолданады. 
Осы кезде дәнекерлеу (әсіресе көп жалынды пропаноттекті кезінде) 
белгіленетін жасалған экрандармен асбестті қоршаудың қажеттігін 
тудырады дәнекерлеу аймағын қарқынды шашырау газ жылу жатты 
кеңістік ойдағыдай шеттерге қойылатын қажет. Суытқыштар тамыры 
аңырайып суытқышпен үшін жасалған экрандармен қорғалады, бұл ретте 
дәнекерленетін кем емес қашықтықта тұрған тақырлаған учаскелерінде 
үшін арналған бекітіледі оқшаулауды табақ таскендірмен 100 мм. Тамыры 
аңырайып поливинилхлоридті экрандалып парақпен таскендір картон 
қалған түтіктер және оларға шланг кигізіледі. 
Дәнекерлеу аяқталған кезде оларға қоспалы материалмен толтыру 
металл шұңғылшаларды біріктіру мүмкіндігі бөлу кезінде пайда болған 
жаңа кристалданудың біртіндеп шілтерлерді мүмкіндік береді. Сонымен 
бірге қызып кетуін болдырмау үшін ең төменгі тұрған және дәнекерлеу 
жалпы уақыт тиіс мүмкін бүлінген оқшаулау өткізгіш. 
Құрал-саймандар мен құрылғыларды дәнекерлеу үшін шығарады, 
мысалы, газ-ауа шілтерлерді және резеңке екі баллоннан тұратын ҮПС 1 
жиыны үшін - газ жиындарын ауа пропан құбыршегінің кранымен бастап. 
Қорғасын қосылыстары қабықты кабельдің қорғасын жалғастырғыштар 
мен кабель қабаттары корпусы шілтерлерді пропан бутанды сәтті орындау 
кезінде жерге тұйықтау кезінде қолданылады. Алюминий бұраны 
қималары 10 мм² дейін сымдардың көмегімен жаңа қораптардағы пісіріп 
жатыр пропан-пропан шілтерлерді өткір бастап жіберілген қоздыра 
түскен. 
Пропан-бутан иісі бар, сондықтан осы газбен жұмыс істейтін, сондай--
ақ бас ауруын жұтқыншақты қабынуы мен көз шырышты қабатының 
бұзылуына алып келуі мүмкін. Бұл жағдайда сипаттама және қауіпсіздік 

213 
техникасы ережелерін қатаң сақтауы керек: бақылаушының қатысуымен, 
ал мен құдықтарды - тұлғаларға оттықпен пропан-пропан кабельдік 
туннельдерде желдету қосылғанда ғана жұмыс істеуге рұқсат етіледі. 
Дәнекерлеу және қысқыштармен қосу. Технологиялық процесінде 
түзілетін металл бөлшектерін және олардың арасындағы саңылау 
толтырып қорытылған дәнекерлеу арасындағы берік механикалық жапсар 
(тігіс) кейін қосылым қыздырумен құратын кристалданудың (тұрып 
қалуына) дәнекерлеу деп аталады. Негізгі металл балқыту процесінде 
белгілі бір механикалық беріктігі және өзара араласу және диффузия 
болып дәнекерлемені қарағанда қатуды кейін қосылым орнын қамтамасыз 
етіледі. Жапсарланатын бөлшектері, жоғары жиілік тоқтармен 
пештеріндегі оттықпен дәнекерлегішпен газды қыздырады. 
Көбінесе тығыздама пісіру және түйіспелі жалғастырулардың орындау 
үшін пайдаланылады. Негізгі әдісті қолданады паекке тармақтарды 
орындау кезінде ғана тұрған сол ретінде мыс қималары 16-185 мм2 дейін. 
Қалған жағдайларда сығымдау балқыту немесе дәнекерлеу мүмкін 
болмаған кезде ғана қолданылады. 
Дәнекерлеу қарапайым технологиясымен ерекшеленеді, дегенмен, ол 
еңбекті көп қажет етеді. Барлық технологиялық талаптар сақталған 
жағдайда дәнекер жалғастырылатын тарамдар материалының сәйкес 
адгезиясын қамтамасыз етеді, осы арқылы флюстерді қолдануға жағдай 
жасайды, олар тотықтармен қосылғанда қож түзеді және тотығуға қарсы 
тұра алады, осы арқылы дәнекерлердің сұйық ағынын арттырады. 
Дәнекерлеуді 
пропан-бутан 
жанарғысымен 
немесе 
бензинді 
жанарғымен келесі дәнекерлерді қолдану арқылы орындайды: алюминий 
тарамдар үшін – А маркалы қалайылы
(қалайы — 40 %, мырыш — 
58,5 %, мыс — 1,5 %), балқу температурасы 400-425 °С, ЦА-15 маркалы 
мырышты – алюминийлі (мырыш — 85%, алюминий — 15%), балқу 
температурасы 550-600 °С, ЦО-12 маркалы мырышты-қалайылы (қалайы 
— 12 %, мырыш — 88 %), балқу температурасы 500-550 °С, ПОССу-35-
0,5 немесе ПОССу-40-0,5 маркалы мысты – қалайылы (қалайы — 34.36 %, 
сурьма — 0,2...0,5 %, қалғаны — қорғасын), балқу температурасы 245 °С. 
Мыс тарамдарын дәнекерлеу барысында флюс ретінде және жерге 
тұйықтау өткізгіштері ретінде пісіру пастасын қолданады (10 мае. с. 
канифоль, 3 мае. с. Хлорлы мырыш және1 май. с. Су немесе этил спирті), 
канифоль, пісіру майы және стеарин. Алюминий тарамдарын тұйықтау 
кезінде ВАМИ маркалы флюс қолданылады (хлорлы калий— 50...55 %, 
хлорлы натрий— 30...35 % және К-1 — 20.10% маркалы криолит), ал 
жалғастырғыштарда алюминий тарамдарын жалғау үшін — АФ-4А 
маркалы флюс (хлорлы калий — 50 %, хлорлы натрий — 28 %, хлорлы 
литий— 14 %, фторлы натрий— 8 %). Екі флюстің де балқу 
температурасы шамамен 600 °С. 
Дәнекерлер оңай балқитын және қиын балқитын түрлерге жіктеледі. 
Оңай балқитын (жұмсақ) дәнекерлердің балқу температурасы 500 °С 
төмен болады, ал қиын балқитындарда (қатты) 500 °С жоғары болады.

214 
Дәнекерлер таңбалануында бірінші тұрған П әрпі дәнекерді, одан кейін 
орналасқан әріптер элемент атауларын (О – қалайы, Су – сурьма, С - 
қорғасын, А — алюминий, Ср – күміс, М – мыс, Кр – кремний, Ви – 
висмут, Зл –алтын, К –кадмий), ал сандар мұндағы негізгі металл 
салмағының пайызы мөлшерін көрсетеді. Мысалы, ПОС – 40: қалайы 
мөлшері 40 % (салмағы бойынша) қалайы-қорғасын дәнекерін білдіреді. 
Қалайы –қорғасын дәнекерінің аққыштығы жақсы және олардың 
жапсарлары жұқа қалыпта жақсы дәнекерленеді, көптеген металдармен 
жақсы ілініседі (мыс, латунь, болат, мырыш) және пісірілген 
жапсарлардың беріктігін қамтамасыз етеді. Қалайы мөлшері 15 % болған 
жағдайда жоғары механикалық беріктікті талап етпейтін бөлшектер үшін 
қолданылмайды. Қалайы-қорғасын дәнекерлер висмуттың мөлшері 
жоғары болған жағдайда (50.57 %) төмен балқу температурасына ие 
болады, дегенмен, олардың жапсарлары нәзік болады.
Қиын балқитын дәнекерлерге мысты – мырышты (ПМЦ-54, ПМЦ-48 
және т.б.) және мысты-күмісті (ПСр-72, ПСр-70, ПСр-50 және т.б.) 
балқымалар, сонымен қатар жатады. Мыс-күміс дәнекерлер неғұрлым 
кеңінен қолданылады. Олар электрлік кедергісі аз болуымен сипатталады, 
сол себепті қара және түсті металдардың тоқ өткізгіш бөліктері үшін 
қолданылады, олар жақсы араласады және механикалық берік, коррозияға 
тұрақты жапсарлар түзеді.
Дәнекерлер біршама пісіру үшін қолданылады және оның өте осал 
және мырыш-мыс дәнекерлер фторланған дірілдеуге жүктемелер екпінді 
болады және жезден, қола және мыс, бөлшектердің электрлік кедергі т.б 
орын алады. 
Флюстер пісіру үшін басқа дәнекерді қажет етеді. Металл тазарту 
және басқа ластануларды сақтандыру үшін тотығу және оларды 
қызметінен пісіру процесінде олардың тағайындалуын қабаттарының 
жапсырылатын оксидтерді болып табылады. 
Ұнтақ тәріздес (бура, бор, канифоль, ЗМҚК және т.б.) флюстер қатты 
немесе сұйық (су ерітіндісін хлорлы мырыш, спирттен жасалған ерітінді 
канифольдер және т.б.). Кейде флюстерде былжыр пасталар қолданылады. 
Мыс, жезден және қолаларды қиын балқитын дәнекерлердің 
қорғасында ерітіндісі негізінде қатты пайдалы коррозиясын тудырмайтын 
жапсарлар қалыптасып, флюстерге арналған дәнекерлеу кезінде 
қолданылады. Бұл канифоль, ерітінді канифоли жаңа этил және негізінде 
басқа құрамдарын канифольдер қрайды. Себебі, оның алдында мұқият 
тазартылған денекерленетін металл бетін флюспен келтіруге тиіс, 
канифоль әлсіз активті болып табылады. 
Жоғары температура кезінде, 500 ° С қиын балқитын дәнекерлер, 
шайыр және басқа да оңай балқитын флюстер жоғары дәнекерлеу кезінде 
қолдануға болмайды. Жоғары температуралы кезінде дәнекерге, мыс пен 
мыс құймалар болды (жезден, қола және т.б.) немесе бор қышқылымен 
флюсотер ретінде, көбінесе оны бұруға пайдаланады. Балқу 
температурасы балқу температурасынан төмен болуы арналған 
Автоматпен дәнекерленген жіктен флюсті таңдау кезінде ескеру қажет, ал 
температура - термиялық балқыту температурасынан төмен қатты 

215 
Автоматпен дәнекерленген жіктен флюсті дәнекерлемені ыдырау 
автоматты дәнекерленген жіктен флюсті ажыратажды. Қатты қалдықтар 
жойылады, автоматты дәнекерленген жіктен флюстің көмегімен 
жапсардың бұзылуын болдырмау үшін ыстық су және қылшақтар 
қолданылады. 
Алюминий сымдар тұрған біріктіру және тармақ бір сымды қимадан 
бастап 2.5. - 10мм2 дейін жетеді, ал 16 - 150 мм2 бастап және дәнекерлеу 
көп сымды түрде болады. 
Дәнекерлеу алдында желіне соңына орау арқылы сатылай қызмет 
көрсетеді. Болат шағын формалары сымдар желісіне сымдармен бекітіледі. 
Жалғау орны қыздырылады және отынға дәнекер шыбықшасы кіргізіледі, 
ол балқи отырып, форманы құйма жол тесігі арқылы толтырады. 
Суығаннан кейін шағын формаларды шешіп алады, дәнекер бұдырларын 
егеумен тазалайды және таза бензинмен дымқылдатылған матамен 
сүртеді. Дәнекерлеуді алдын ала қызмет көрсетпей, балқыған дәнекерді 
құю әдісімен орындауға болады, мысалы жалғаған мыс желісін мыс 
жалғаушы гильзаларда балқыған дәнекерлі құюмен флюсті (канифолды) 
қолдану арқылы дәнекерлеу. 
Көп сымды алюминий желісінің ұштары ЛА сериялы құю ұштарын, ал 
мыс желісінің ұштарын – П сериялы штампталған ұштарын тікелей 
балқытып дәнекермен орындалады.
Жалғанған, тарамдалған және қосылған аллюминий және мыс сым 
және кабель желілері сонымен қатар болт және бұранда қысқыштарымен 
орындалуы мүмкін.
7.11 сур. КЛ2,5 люстралық қысқышы: 
1 — қысқыштың негізі (тақтай); 2 — аллюминий желісін қысуда 
шектейтін шайба; 

жүктеу 9,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: