л  б г т ; «тавдай ж 1бш п, талшык кып келе жатканы»  -

тусуь
Шыгарма идеясын мэтшмен тутастыкта карастыра отырып талдаган 
орынды. Авторлык устанымды айкындайтын тустарына окушы назарын 
аудару керек.
«О, туган жер. О, цасиеттл ата мекен. Торцадай топырагыцды ц т
гвр адасцан улыца... Ел шетте бгр жеттзсец, ею дуниеде де арманым жоц
деген сертш бар едг. О, Алла, аманат жанымды бугт алсац да разымын», -
дед! тэцгрге жалбарынып.
«Айначайын, туган жер, сет де квретт кун болады екен-ссу!» - деп
туншыга кубгрлейдг. Цачтыраган цолымен квцгрсгген дымцыл топырацтыц
бгр уысын ачып, бетше басады, танауына апарып, цайта-цайта шскей
бередг...
Карт шекпетн асъщпай гиешт, бгр бурьищ а геоиды 
Сонан соц
квйлегтщ туймест агытып, жалацаш етте асып цойган бойтумарын алды.
Барцыттан т т лген кэдшгг ушбурыш тумар. Царт тумарды ернте
жацындатып тэуеп еттг. Сонан кейт цалтасынан бэкШн алып, тумарды
с вкт
'1
 де, твцкерт сглгкпп. Тумардыц ж м ен термен байланып цалган бгр уыс
циыршыц топырац тустг жерге. Бул - осыдан цырыц ж ыл бурын жат
влкеге аттанарда туган жерден туйт алган топырац едг» 
деген узщдшерде 
шыгарманыц идеялык мазмуны айкын танылады. Осы узшдшерд! сыныпта 
кайталап окыту аркылы шыгарманыц такырыптык, идеялык мазмунын 
айкындайтн сурактар койган орынды.
Тахауи Ахтановтыц «Куй ацызы» эцпм есш щ такырыбы - енер 
куД1рет1. Куйин Естемес тагдыры.
Ш ыгарманыц т ш жецщ, окигаеы кызгылыкты. Ш ыгарма окылганнын 
кейш эцпм едеп кейб^р т у с ш к и з казактыц элеуметпк турмыс-тхршш пне, 
терт тул1к малга катысты пассив колданыстагы сездермен жумыс журпзу 
керек.
Магынасын айкындайтын сездер: «ттзгдн» - аттыц басын тежеу, игеру 
ушш пайдаланатын, уштары жугеннщ ауыздык шыгыршыгына ек1 жагынан 
байланган кайыс; «шылбыр» - жугеннщ шыгыршыгына б1р жагынан 
тагылган ж т ; «тундж» - кип уйдщ шацырагына жабылатын терт баулы кшз; 
«колка салу» - дос, жолдас адамдардыц б1р-б1ршен бгр нэрсеш калауы; 
«тулак» - устше жун сабау ушш немесе те с е н ш ушш жуш алынбай каты- 
рылган шик1 терц «ацгырт» - ацгал, ацкау; «м у сэтр » - бейшара, байкус; 
«эудем жер» - кез кер1м жер, жакын ар; «сагак» - жылкыныц саг алды рык 
туратын тамагыныц астыцгы жагы; «шыцырау» - бшк куз, таудыц ушар 
басы; «аруана» - ега еркеш п, таза тукымды туйенщ ургашысы; «шген» - кос 
оркешт! туйенщ ургашысы; «мая» - жалгыз еркешгп туйенщ шгеш; «нар» -
б!р еркеш п туйе т.б.
Шыгармада кездесенн керкемдж 
тэсщцер: эпитет -
тткхр цоцыр
квздг», «мусэтр бейнесг», «жумсац эуен бояуы», «жалацаш тау»; 
тецеулер -
«жгбектей майысып», 
«балшъщтан цуйгандай», 
«суйрт пеи саусак».
«балапандай».
Ш еш тг.
тумардагы б!р уыс киырш ык тастьщ туган ж ер топы рагы на
199

Теракты сез т1ркес1: 
«Секем алды, тебе цуйцацды шымырлатып»;
ауыспалы магынадагы сездер: 
аквзг шалып цачды», «квзт цадап цалды»,
«дуниетц табалдырыгы», «салшы вн ер ’щд
1
» 
т.б.
Ш ыгарманьщ композициясы:
Окиганыц басгалуы: Еш салт аттыньщ жолга шыгуы. Кушшлердщ 
эцпмесь
Окига байланысы: Жапанда жалгыз нардын кезпу1, ботасы елген 
аруананын зары, Естеместщ домбырасына тш б т р у к жолаушылардьщ 
жалгыз к а р а та уйге келут
Окиганыц шиелешсук 
Цыздьщ «ек1 куйип 
енерлер1нд1 
б1рдей 
салыцдар», - деп колка салуы.
Окиганыц шарыктау шеп: Естемес куйшшщ внери «Нар ид1рген» 
кушнщ дуниеге келут
Окиганыц шеиймк Естеместщ жолын жас ж^птке берут 
Шыгармадагы образдар ж уйеа: Естемес 
- жасы елудг алцьшдырган,
эдем'и двцгелек цара сацалды, кшплеу етюр цоцыр квзг бшк цабагыныц
астында терец уялаган цагылез шеи
Оразымбет 
- астында жачын врген цылац бесгт, усттде вцгргне зер
устаган кек мацпап цамзол, талдырмаш белт цызыл удерг белбеумен цынай
буган, твбест кек мацпалмен тыстаган цундыз бергк киген жас ж т т ,
Жацыл 

жүктеу 11,29 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: