Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 80/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) хабарларды есептемегенде. Бұған  М. Шоқаевтың 1915 жылғы № 156  санында жарияланған «Ә.Диваев»  мақаласында ғалым бастырған эт- нографиялық материалдар мен фоль- клорлық үлгілерді «Ертегі-хикая- лар», «Мысалдар», «Тарихи қағаз- дар» деген топқа бөліп, толық тізімін  беруін қоссақ, біршама жұмыс жүр- гізілгеніне куә боламыз. Негізінен  газет қазақ кітаптарының басылуы  мен таралуы, олардың сапасы де- ген мәселеге аса селқос қарамаған.  М. Дулатов М. Тұрғанбайұлының  «Пайғамбар заманы» деген оқу құ- ралына жазған мақаласында (1915,  №139): «Бұл кітаптың тілі сұлу,  түсінікті, айқын қазақша жазылып,  бастауыш мектептің соңғы жылына  арналған. Басылуы да көркем, емле- сі қазақша. Мектеп кітаптарымыз  жеткіліксіз болып тұрған кезде бұл  мезгілді һәм орынды шыққан жақсы  бір кітап болды», – деп бағалайды.  Одан соң кітап иесінің «Түрік қа- уымдарының ішіндегі ең сап болып  тұрған жалғыз қазақ әдебиеті екен.  Осы алтындай таза, гауһардай қым- бат қазақ әдебиетіне қылған қызметі- міз бүтін түрік қауымдарына қыл ған  қызметіміз ғой» деген пікірін қош- тай келе, бұл салада арта қалып келе  жатқанымыз қазақта баспахананың,  кітап бастырушының және кітап сау- дасымен айналушылардың жоқтығы  деп көрсетеді. Осы кітапты бастырып  шығарған Қ. Қоңыратбайұлынан үлгі  алуға шақырады. «Қазақ» бетіндегі  осы тақылеттес ой-толғамдардың  мо лынан айтылуы, қазақ библиог- рафиясының мәселелеріне тікелей  қатысты болмағанмен сол бағыт- тағы жұмыстардың жандануына өз  септігін тигізгені анық. Қорыта келгенде, ғасыр басынан  кеңес дәуіріне дейінгі уақыт ара- лығында ұлттық әдебиеттану ғы- лымы өзінің туа бастағанын нық қа- дамдар жасауымен анық танытты.  Ғұмырнамалық мақалаларда жеке  дарындардың тұлғасын танытуда та- рихи тұрғыдан келді. Әдеби-тарихи  ой-пікірге тән ұғымдар қалыптаса  бастады. Р. Мәрсеков пен «Н» де- ген автордың мақалалары әдебиет  тарихы, оның дәуірлері, өткені мен  келешегі туралы ұғымның берік  орын тебуіне жол ашты. Фольклорға  алғашқы классификация жасалды,  енді оның жанрлық түрлерін анық- тау мен зерттеу ісінің қолға алыну- ына бағыт-бағдар жасалды. Әдеби- теориялық ой-пікір әдебиет, оның  қоғамдық орны мәселесінен бастап,  өлеңтану және жеке жанр табиғаты  туралы ғылыми ұғымдарды иге- ру жолында батыл қадамдар жасап,  ұлт әдебиетін теориялық тұрғы- дан тексеруді қолға ала бастады.  Қа зақ библиографиясының із аша- ры болып табылатын қадамдар кө- рініс тапты. Бұл секілді нәтижелі  із деністерді айтқан уақытта, бізде  орыс әдебиеттану ғылымы тари- Ре по зи то ри й Ка рГ У 96 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз