Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 28/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

І БӨЛІМ.  Әдеби мұраны зерттеудің негізгі арналары о пред мете, его значении и гра- ницах», – деп жазған болатын [11,  265]. Ен деше әдебиетке тарихи тұр- ғыда қарау көзқарасы туындаған  уақытта әдеби-теориялық ой-пікірдің  кенже қалуы мүмкін емес еді. Кез келген халықтың ұлттық әде- биеттану ғылымының туу кезеңіне  дейінгі тарих алдындағы дәуіріне  көз жіберсек, әдеби-теориялық көз - қарастың оянуы әдеби-тарихи ой- пікір мен эстетикалық таным про- це сінің басты құралы саналатын  ғы лыми ұғымдардың өріс алуына,  әде би білімдер системасының қалып- тасуына жол ашу арқылы ғылыми  сипат алуына әсер ететінін байқай- мыз. Себебі «теория становится  научной только тогда, когда в ее основе  лежат научные понятия». Олай болса,  әдеби-теориялық көзқарас әдебиет ті  өнердің бір түрі ретінде танып, оның  жанрлық ерекшеліктері мен даму  заңдылықтарын ашуда тұрақталған  ғылыми ұғымдарды тудырып, тео- риялық білімдер системасын құ- райды. Алғашқы айтылған ғылыми  теориялық көзқарастағы пікірлер бір- те-бірте толыса келіп, әдебиет атты  сөз өнерінің барлық болмысы мен  құрылысын, жанрлық табиғаты мен  стильдік ерекшеліктерін ғылыми- зерт теушілік сипатта түсінуге ықпал  жасайды. Мысалы, орыс әдебиет- тану ғылымында ХVІІІ ғасырдағы  әде би-теориялық көзқарастың өріс  алуын алсақ та жеткілікті. Орыс  әде биеттану ғылымының бастау ла- ры болып саналатын Лаврен тий Зи- занийдің «Грамматика сло венска»,  Милетий Смотрицкийдің «Грам ма- тика», Макарийдің «Риторика», Фео- фан Прокоповичтің «Поэтика» және  «Риторика» деп аталатын еңбек те- рінен басталған әдеби-теориялық  көзқарас Ресейде орыстық ғылыми  теориялық ой-пікірдің өріс алуына  себепкер болып, Ф. Прокопович,  В. К. Тредиаковский, М. В. Ломоно- сов, А. Д. Байбаковтар поэзияны тек  пен түрге бөлудің алғашқы поэти- калық жүйесін жасады. «Теоре ти- ческие вопросы решались тогда в ос-  новном на стихотворных текстах... и  в наибольшей мере отразили интен- сивный рост теоретико-литератур ной  мысли», – деп атап көрсетілге нін- дей, орыс әдебиеттану ғылымының  тууына өлеңтану жұмыстарының  қат ты әсері болды [3, 17]. Әдеби-теориялық ой-пікірдің ал- ғашқы кезде әдебиеттің поэзия сала- сына, оның жанрлық түрлеріне байла- нысты көрініп, өркен жаюы әрбір  ұлттық әдебиеттану ғылымының  туу кезеңіне тән құбылыс десе де  болады. «Стиховедение всегда сос- тав ляет сердцевину науки о лите- ра туре» деген нақты айтылған пі- кірге сүйенетін болсақ, қазақ әде- биет тану ғылымында әдеби-тео- рия лық ой-пікірдің оянуы да осы  өлең танушылық көзқарасқа тікелей  бай ла нысты болғанын байқар едік.  Ре по зи то ри й Ка рГ У 42 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз