Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 154/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) лып бағалануына мұрындық болып,  ғылыми-зерттеушілік жұмыста та- рихи ақиқаттың айтылуына тоқтау  салумен бірге, жиырмасыншы жыл- дардағы «алашордашылыққа», «ұлт- шылдыққа» қарсы күресті қайта  жандандырып жіберді. М. Қайыпна- заровтың ҚазАПП-тың бірінші съе- зінде жасаған «Қазақ пролетариат  әдебиетінің жай-күйі мен алдағы  міндеттері туралы» баяндамасында  әдебиет пен зерттеу жұмыстарын- дағы ұлтшылдық идеологиямен кү- ресу қажеттігіне қатты көңіл ауда- ру талап етілсе, 1934 жылы өткен  Қазақстан жазушыларының бірінші  съезінде де айтылмай қалған жоқ. Голощекиннің бір-біріне қарсы  қоюынан ыдырап, талай «шиналарға»  жіктеліп қалған қазақтың ұлттық ин- теллигенциясынан ұлтшылдық мін  іздеу, алашордашылық пен троц- кизмге «бүйрегі бұрғандығын» тіз- бе леу, көркем шығармадағы бай- шыл дық салт-сананың белгілерін  сынау қауырт қолға алынып, соңы  1937 жыл ғы «халық жауларын» жап- пай әшкерелеу науқанының қанды  қырғы нына ұласты. Осы кезде академик Д. С. Ли- хачев айтқандай «мәдени ой-өрісі  қаншалықты тар әрі шектеулі, барша  жаңалықтарға және барша көне мұ- раға солғұрлым жаны төзгісіз, өзінің  әдетіне айналған ұғымның билі- гіне соншалықты тәуелді, барынша  күдікті жандардың» тарихи ақиқат- ты өрескел бұрмалап жала жапқан,  қаралағыш мақалалары әдебиет та- рихын зерттеуге кесірін тигізбей  қалған жоқ. Бұл мақалалардың ақыл- парасатқа тоқтау салып, гуманистік  адамгершілікке қаяу түсіргені, қазақ  интеллигенциясының ұсталып ке- туіне, қуғын-сүргінге ұшырауына се- бепкер болғаны қазір ашық жазылды  да. Қазақ әдебиеттану ғылымының  ізашарлары саналатын С. Сейфул- линнің, М. Әуезовтің, С. Мұқановтың,  Қ. Жұмалиевтің, Е. Ысмайыловтың,  Ә. Қоңыратбаевтың, Ә. Маметова- ның еңбектері өткір сынға алынып,  жөнсіз ғайбаттауға жол берілді. Со- нымен қатар, әдеби-тарихи, әдеби- теориялық ой-пікірдің дамуына ке- дергі келтірді де, әдебиеттану ғылы- мының туу процесіндегі ізденістерін  аласапыранға айналдырып жіберді.  Сөзіміз дәлелді болу үшін қысқаша  тоқталып өтелік. Халық жауларын әшкерелеу нау- қанына баспасөз орындары жұмыла  кірісті. «Социалистік Қазақстанның»  «Буржуазияшыл ұлтшылдардың бі- рін қалдырмай әшкерелеп, жермен- жексен қыламыз» (22.09.1937), «Қа- зақ әдебиетінің» «Қырағылықты  мейлінше күшейтейік» (29.01.1937),  «Лениншіл жастың» «Буржуазия- шыл ұлтшылдардың ұясын тас-тал- қан жасау керек» (16.10.1937) се- кілді бас мақалалары әсіре сақтық  пен қырағылыққа шақырды. Осы  Ре по зи то ри й Ка рГ У 171 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз