Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж

жүктеу 3,59 Mb. Pdf просмотр бет 152/444 Дата 04.10.2023 өлшемі 3,59 Mb. #43645 түрі Оқулық

ІІ БӨЛІМ.   Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) әдеби-анықтамалық сипаттағы зерт- теу мақалалар жарық көрді. Қазақ әдебиеті тарихының сан  түрлі қойнауларында әр түрлі бар- лау жасаған М. Жұмабаевтың «Ба- зар жырау», Ә. Тоқмағамбетовтің  «ХХ ғасыр басындағы қазақ әдебиеті  және Шортанбай», Е. Ысмайыловтың  «Нарманбет ақын», «Ел баласы» де- ген автордың «Сыншылдық туралы»  (Шернияз жайында), Ә. Лекеровтің  «Қазақ әдебиетінің тарихы туралы»,  Н. Фатовтың «Қазақ әдебиетін тек- серу мәселелері» атты мақалалар  ұлттық әдебиетіміздің өкілдерін сөз  ету арқылы оның тамыры тереңде  жатқаны туралы ой қозғайды. Ұлы  Отан соғысына дейінгі дәуірдегі жеке  ақындар туралы ғылыми-ғұмырнама,  анықтамалық-зерттеушілік сипат та- ғы мақалаларды салыстыра қарасақ,  ХІХ ғасырдың екінші жартысынан  бергі әдебиет өкілдері көбірек сөз  болғанын аңғарамыз. Оған ілгеріде  сөз болған еңбектерден басқа М. Жұ - мабаевтың «Ақан сері», Н. Ма най- ұлының «Шәңгерей ақын тура лы»,  «Кітапшы» деген автордың «Шәң - герей», С. Сейфуллиннің «Ақ молла- ның өмір тарихы», Ө. Тұр ман жа- новтың «Молда Мұса», белгісіз ав- тордың «С. Көбеевтің өмірі мен  жазушылық қызметі», Ә. Марғұ- ланның «М. Ж. Көпеев», Р. Жаман- құлұлының «Таныстыру» (С. Дөнен- таев туралы) деген сияқты мақала- лары айқын дәлел. Бұл ақындардың өмірі мен твор- чествосын зерттелуі барысында  сол кезеңдегі ұлттық ғылыми-зерт- теушілік және сыншылдық ой-пі- кірдің өсу жолына маркстік-лениндік  әдіснама принциптері ықпалы, ни- гилистік көзқарас және «тұрпайы  социологизм» теориясының әсері  тимей қалған да жоқ емес. Әсіресе,  1920 жылдардағы көптеген мақала- ларда пролеткультшылдық ниги- лизм қатты орын алды. Біз ол ма- қалалардың бәрін келтіруді орынсыз  көріп, «тұрпайы социологизмге»  сай ұшқары пікірлер кездессе де,  ғы лыми-зерттеушілік және әдеби- тарихи талдау жасау сипаты айқын  мақалаларға ғана тоқталдық. Жаңа  туып келе жатқан қазақ әдебиеттану  ғылымында классикалық мұраны,  көрнекті дарындар творчествосын  ғылыми тұрғыда зерттеуде «адамзат  қоғамының тарихы – тап тартысының  тарихы» деген тұжырымды догма лық  түрде қабылдау талай ерсілік терге  жол ашты. «Бір кезде В. И. Ленин - нің пролеткультшілдердің «бұрын- ғы мәдениеттің бәрін жойып жа- ңадан жасаймыз» деген әсіре бел- сенділігіне қарсы шығып, адам- заттың сан ғасырлар бойында жи- наған ілім-білім қазынасын толық  меңгергенде ғана жаңа қоғам құ- руға болады деген қағидасы сөз  жүзінде мойындалғанмен, нақтылы  іс-тәжірибеде жаңсақ кетушілік  жиі орын алған еді». Міне, осы  Ре по зи то ри й Ка рГ У 169 жүктеу 3,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:

©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз