ЖЕМІС-ЖИДЕК ДАҚЫЛДЛРЫ ЗИЯНКЕСТЕРІНІҢ
ЭНТОМОФАГТАРЫ. ТҮР ҚҰРАМЫ, МАҢЫЗЫ.
ЕГІС ҚОРГАЙТЫН ОРМАН АЛҚАПТАРЫ
ЗИЯНКЕСТЕРІНІҢ ЭНТОМОФАГТАРЫ.
Максаты:
Жеміс-жидек зиянкестерінің эитомофаггары. Түр
күрамы, маңызы, егіс қорғайтын орман алкаптары зияпкестеріиіц
энтомофаітарымен танысу.
Түйінді сөздер:
сары трихограмма, аталыксыз трихограмма,
агениаспис, микродус, ооэнциртус, анастатус, теленомус, апантелес,
метеорус, фороцера, блефарипода, кокципеллидтер.
Сабақга карастырылатын сүрақтар:
1.
Жапырак ширатқыш көбелекгер тұқымдасының
энтомофагтары.
2. Hyponomeuta туысына жататын көбелектердін
энтомофаітары
3. Көп коректі көбелектердіц энтомофагтары.
4. Жеміс ағаштары бітелерінің энтомофагтары.
5. Жеміс кенелерінің акарифагтары.
6. Жеміс кенелерінің жыртқыштары.
7. Eric қорғайтын орман алкаптары зиянкестерінің
энтомофаітары.
Сабақта пайдаланылатын әдебиеттер:
1.
Штерншис М.В. Биологическая защита растений. -М.:Колос,
2004.
2. Матпаева
Б.Б.
Ауыл
шаруашылык
дақылдарының
зиянкестерімен биологиялық күрес тосілдері.-Алматы.:Қайнар,1983.
3. Торыбаев Х.К. Энтомофаг бөжектер.-Алматы.: 2009.
4.
Ашикбаев Н.Ж., Агибаев А.Ж., Прокофьев О.Н. Энтомофаги
вредных бөжекых и гербифаги сорных растений.-
Алматы: Агроуниверситет, 1996.
5. Торыбаев Х.К. Қатты канатты жырткыш божектер.-Алматы.:
КазНАУ. 2012.
6. Искендирова Р .А., Өсімдікті биологиялык коргау. Алматы.:
Агроуниверситет, 2 0 15.
7. Агыбаев А.Ж., Тулеева А.К., Сулейменова З.Ш.
Ауылшаруашылык дакылдарын зиянкестер мен аурулардан коргау.
Алматы.: Нур-Принт, 2010.
166
Жеміс-жидек зиянкестерін есепке алудың, ол зиянкестерден
паразиттерді шығарудың және сол паразиттердің тиімділігін
анықтаудың тэсілдері эртүрлі болады. Жеміс-жидектердін негізгі
зиянкестерін аныктау жэне сол зиянкестердің энтомофагтарын
зерттеу
жұмыстары
барлық
маусымда
жүргізілуі
тиіс.
Зияпкестердіц паразиттермен залалдаиу дэрежесін мекендеген
мөлтектердің
экологиялық
жагдайлары
тікелей
тәуелді
болатындықтан есептеу жоне магериалды жинау жұмыстары мына
сол мөлтектерде жүргізілгені дүрыс болады: ағаштың төменгі
ярусыида шөптесін өсімдіктер өспейтін, ағаштың төменгі ярусында
шөіітесіи өсімдіктер каулаи өсетін бақгарда, өздігінен жабайы
өсетін жеміс ағаштарының арасында, бөрік басы қалыц жэне сирек,
кэрі жэне жас, зиянкестер аз жэне зиянкестер көп бақтарда.
Жеміс ағаштарына негізінен кабыршак канаггылар мен тец
канаттылар тобыиыц өкілдері капы зиян келтіреді. Сондықтаи
төменде осы екі топтың әнтомофагтары туралы азды-көпті
мэліметтер келтірілген.
Жұмыртқа
лсегілер.
Алма
жеміс
жемірі
көбелегі
жүмыртқаларын жүмыртка жегілердіц екі түрі залалдайды. Сары
трихоірамма -
Trichogramma сасоесіае pallida
Meyer жэне
аталықсыз трихограмма -
Т. embryophaguni
Htg. Олардыц тіршілік
кезеці кэдімі і трихограмманьщ даму кезецімен үқсас, ал негізінде
иелерініц таңдау жэне тіршілік ортасымен ерекшеленеді.
Сонымен, кэдімгі трихограмма көбелектердіц жүмырткасын
залалдауды
ұнатады
жэне
көбінесе
танаптық
дакылдарда
қоныстанады. Сары жэие аталықсыз трихограмма алма жеміс
жемірінен
баска
каракат
жэне
жапырак
ширатқыштардың
жүмырткаларын залалдайды. Бүл трихограммалар бакта өмір сүруге
өге бейімді. Олар 10-20 м қашықта ағаштың басын бір калыпты
жаулап алады. Сары трихограмма алма жеміс жемірінің, жэне баска
да көбелектердіц жүмыртқаларында кыстайды.
Ол жогары ылгалды мөлтектердегі калыц отырғызылған
көшеітер жэне ойнатгағы
бау - бакшаларды ұнатады, ал огаи
Караганда аталыксыз трихограмма күргакшылыкка төзімдірек.
Иелерінің даму
мерзімдеріпін
сэйкес
келмеуі
барлык
трихограммаларга тэн. Көбіпесе, кыстан шықкан трихограммалар
жапырак жираткыш көбелектерінің жұмыртқа салу кезеңіиіц
басталуына дейін бактарда найда болады.
Соныц нэтижесінде
167
көпшілік трихограммалар ұрпак калдырмай жойылып кетеді. Бір
маусымда сары грихоірамма климаттық жағдайға байланысты 10
ұрпак беруге кабілетті. Трихограммалардыц жаз бойы үзіліссіз
көбеюі тек алма жеміс жемір көбелекгері
жұмырткаларыныц
паразитпен залалдаиуы 70% асады.
Достарыңызбен бөлісу: |