2. Антиювинилъді
препараттар - ЮГ-ның қалыпты бөлінуіне
кедергі келтіруге қабілетті немесе осы гормонның биосшітезі мен
алмасуын бүлдіруші зат. Прекоцендер бөжектер дене бездеріне
тікелей осер етуші заттар. Күрделігүлділер үлпасыііан алынған
іірекоцен-І дернәсілдің дамуын түзеді. Өсімдікті зиянкестерден
коргау үшін колдану жолдарыи олі де болса іздесгіру кажет етіледі.
3. Экдизоидтар-
дернэсілдік гормон әсерін еліктеуші заттек.
Көпшілік
экдизоидтар
өсімдіктерден
алынған.
Мысалы,
шацжапырақтардың біриеше түрінің өкілдерінен жоғары белсенді
понастерон-А,
тисс ағашының қабығынан
понастерои - В
алынған.
Теціз шаяны организмінде экдизопмен белсенділес
макистерон-А
және инокестерон табылған.
4. Хитин синтезінің ингибипюрлары (ХСИ)-
хитин гүзілу
үрдісін бұзута кабілепі касиеті бар затгар. Хитин синтезі
ингибиторларының
үрпаксыздандыртыш
жэпе
жүмыртқаны
жойғыш касиеітері де болады. Ингибитордың осер етуші заттегі
аналык организмі аркылы жүмыртқаға енген жатдайда үрыктын
дамуын токтатып, үрықсыздық тудырады, ал жаипай жұмыртка
салу кезінде өіщегенде, ингибиторлар эсерінен жүмырткалардын
жойылуы байқалады. Бөжекгер эртүрлі фазасына
хитин синтезінің
ингибипюрлары
түрліше осер ететіндігі
жоне оныц ұзакка
созылатындығына байланысты өндеу мерзімі жұмыртка сала
бастаған кезге сэйкес келуі тиіс. Қазіргі кезде хитин синтезінің
ингибиторы негізінде 6 препарат даярланады, соныц ішінен кец
көлемде колданылатыидары
димилии
меи
эйм
препараттары.
Димилин (дифлубензурон), 25 % ы.ү.
Голландияиың «Дюфар»
фнрмасы шыгарады. Препарат алма жеміс жемірімен күресу үшін
(1-2 кг/га), үсақ күйе көбелектерге (0,5 кг/га), сакипа жібек
көбелегіне, шанкан жоне долана көбелектеріие карсы (0,2 кг/га)
қолданылады.
Қырыккабат егістігіиде қоңыр көбелектерге, күйелерге жоне ак
көбелектерге карсы (0,15 кг/га) пайдалаиылады.
Жеміс бермеген бақтарда, сәндік ағаштарға жэне ормап коргау
алкаптарында димилин
американдық ақ көбелекке
колдапылады.
Шыгыи мөлшері 0,1-0,2 кг/га. Қылкан жапыракгы агаштарда
243
димилин препараты жұпсыз жібек көбелекпен, карағай мүр
көбелектерімен, шаңқан көбелегімен жопе егеуіштермен күресу
үшін колданылады. Препараттың шыгын мөлшері 0,04-0,08 кг/га,
аташтар бір рет капа бүркіледі. Өидеуден кейін фитосанитарлык
сактану ережелері орыидалады. Препарат бүркілгеп жерлерде сауын
сиырды 15 күпге дейіи, жас малдарды 10 күнге дейіп жаюга тиым
салыпады. Өндеудеп кейін 5 күн бойы шөп шабута, 12 күн
сапыраукұлак жэне жидек теруге, 3 күн жұмыска жэне 5 күи бойы
дем алуға рүксат етілмейді.
Димилин
қозықұйрыкта
сацыраукұлак
іныбыидары
мен
масаларға карсы шыгын мөлшері 3 г/\Г колданылады. Өпдеуді екі
рет кайталауға болады, мерзімі - 30 күн.
Эйм (хлорфлуарон), 12 % э.к.
бұл препаратты Швейцарияның
«Сиба» фирмасы шығарады.
Макта егісінде мақта коцыр көбелегіне карсы колданылады.
ГІрепараттык шытын мөлшері - 0,8 кг/га. Макта өсімдігінің
вегетация кезеціпде бүркіледі. Өпдеу 4 реттен аспауы керек, мерзімі
- 20 күн.
Картон егісінде Колорадо коцызына карсы 2 рет бүркіледі.
ІІрепараттық шыгын мөлшері - 0,15кг/га, мерзімі - 20 күн.
Димилин жоие эйм пренараттарын кабыршак канаттылардыц
жаппай үшу және жұмыртка салу кезецінде пайдалану аса тиімді
болады.
7.
Жыныстьщ феромондарды өсімдік зиянкестерімен кешенді
күресу әдісіпде қолдану.
А гграктан гтарды іс жүзінде феромондық
ұстағыштар күйінде қолдануга болады. Олардын түрлері әртүрлі
болады.
Ен
қарапайымы
гафро-пластинкадан
кұрастырылған
каркас. Ол арнаулы бекіткіштер аркылы бекітіліп, агаш бүгагына
иемесе егісте арнаулы ілгішке ілінеді. Үстагыш колданар алдында
белгіленген сызықтар бойымен майыстырылады да табаныиың,
ортасына феромонды тартқышы бар жансырма орналастырылады.
Мүндай ұстағыштар дүпие жүзінде кец көлемді зиянкес бөжектер
түрінің дамуына бакылау жүргізу үшін колданылады. Бұлар, әсіресе
карантиндік нысандарды жэне олардыц саны мен таралуын аныктау
үшін мацызды күрал болады. Мысалы, 2-5 га жерге бір үстагышты
пайдалану
шыгыс
жемірінің
бірлі-жарым
даракгарын
өзін
апыктауга мүмкіпдік береді, ал визуалды әдіспен тек өркениіц 35-
50% немесе жеміс закымдалгапда гана аиыкталады. Мүнымен
2 4 4
катар,
бөжектерді
феромондык
ұстатыш
аркылы
үстау,
зиянкестердіц шығу мерзімін, олардыц жаішай ұшу кезецін, үрпақ
саиын, тығыздығын жоне таралуып аныктауға мүмкіндік береді.
Ягни, зиянкестер түрінің сан мөлшерін және олардың ец көи жерін
жэне нағыз элсіз фазасының дамуы кезінде күрес шараларыи іске
асыруға мүмкіндік береді. Бүл жағдай өз ретінде инсектицидтердің
колданылуын
2-3
есе
кыскартыи,
өңдеудің
тиімділігін
төмендетпейді.
Зиянды бөжекгермен күресу үшін жыныстық аттрактанттарды,
«аталык вакуум» деи аталатын тәсілмен колдану аталықтардын 80%
үстауға болады.
Бүл зияпкестердін политамды түрлерініц
тығыздығы төмеи жоие бір гектарда 30 ұстатыштан кем болмаган
жагдайда ғана аталған көрсеткішке жетуіе болады. Аталған одісті
колдану мактаныц кейбір зиянкестерінің санып азайтуға, бактың
алма зияпкестері жоне баскаларымен күресуде жаксы нэтиже алуга
мүмкіндік берген. Мысалы, жүзім шогы жаиырак шираікышып
жаппай үстауға феромоиды үстатыштарды пайдалану өнімнің
зақымдануыи 2-3 есе азайтуга жоие
оііың
есебінеи ор гектардан 5-
тем 20 ц-ге дейін жеміс алуга мүмкіпдік берді. Алхоры жеміс
жемірінің аталықтарын жашіай үсгау, жеміс закымдануыи 70%-ға
дейін төмендеткеи. Аталғаи тәсілді колдапу макта зиянкестеріпе
карсы өидеу санын 5 есе кыскартута мүмкіидік берген.
Бақылау сұрақтары:
1. Аталык вакуум тэсілі дегеиіміз не?.
2. Эйм преиарагыіі каидай бөжекгерге колданады?
3. Қылқан жапыракты аташтарда димилип ііреиаратып канша
мөлніерде колдапады?
4. А
нтиювиііильді
нрепараттар дегеніміз не?.
5. Реттеушілер ден не аталады?.
6. Ювенильдік гормонныц неше түрі белгілі?.
245
|
