Статикалық немесе градустау ерекшелігі

189
лігінің өзгеруіне байланысты ауыспалы процесстің аяқталуынан соң. 
Мұндай ерекшелік сызықтық болуы мүмкін, бірақ көбінесе сызықтық 
емес болып табылады (12.2, 
а
-сурет). Шығатын мəннің өзгеру сипат- 
тамасы кіріс мəннен оның артуы мен кемуі бірдей болмаған жағдайда, 
яғни өзіндік гистерезис байқалса, бірнеше тəуелділіктермен жұмыс жа- 
сауға тура келеді (сипаттамалар тобы).
Динамикалық 
сипаттама кіріс сигналдың өзгеру динамикасын 
есепке алады. Мысалы, жылулық инерция əсерінен (оның қызуы үшін 
уақыт керек) температура датчигі кіріс параметрдің- температураның 
өзгеруі туралы ақпаратты бірдей бермейді. Көп жағдайда динамикалық 
сипаттамалар сызықты емес болып табылады (12.2, 
б
-сурет). Датчик- 
тің шығыс сигналы кіріс сигналға қарағанда тұрақты уақыт бойынша 
кешігіп жүретін жағдай үшін, датчик сипаттамасы уақыт осі бойынша 
оңға жылжиды. Осындай тұрақты кешігу кейбір аналогты-сандық түр- 
лендірушілердің схемаларына тəн.
Барлық датчиктерді екі негізгі типке бөлуге болады: 
генераторлық 
жəне параметрлік. Генераторлық датчиктерде кіріс мəн (температура, 
орын ауыстыру, айналу жиілігі) тікелей электрлікке (кернеу немесе ток) 
ауысады. Сонымен қатар сыртқы энергия көзі датчик жұмысына қажет 
емес.
Параметрлік датчиктерде 
қандай да бір параметр өзгерсе, кіріс 
сигнал мəнінің өзгерісінің түрленуі орын алады, мысалы кедергі, соңғы 
нəтидесінде шығатын мəннің өзгерііне алып келеді. Параметрлік дат- 
чиктің жұмысы үшін датчиктің шығысында кіріс параметрге пропорци- 
онал, электрлік сигналдың шығуын қамтамасыз ететін сырттан энергия 
көзі қажет.
Өлшеуіш құрылғыларға қандай да бір тұрақсыздық тəн, яғни шығыс 
мəн кезінде өзгермейтін кіріс мəн кезінде (дрейф) уақыт бойынша өзге- 
ру. Бөлшектердің, лофттардың немесе гистерезитердің магниттік тізбек- 
те үйкелісінен өлшеу құрылғылары жұмыс жасай бастайды, яғни дат- 
чиктің сезімталдығы (12.3-сурет) шегінен асып түсетін белгілі бір кіріс
12.2
-сурет. Датчиктердің статикалық (
а
) жəне динамикалық (
б
) 
сипаттамалары

190
шығ
шығ
n
12.3-сурет. (
а
) сезімтал емес аймағы жəне (
б
) шуыл болуы кезіндегі дат- 
чиктер сипаттамасы
мəнінде шығыс мəнді бере бастайды. Кейбір құрылғыларда сезімталдық 
шегі өте кіші кіріс мəндерді өлшеу кезінде , өлшеу құрылғыларының 
тізбегінде ток толқындатуды өлшенетін шама шақырған токпен бірдей 
болған кезде, «шуылдардың» бар болуымен анықталады. Әдетте, бұл 
жартылай өткізгіштен тұратын құрылғыларға қатысты.
Датчиктердің кейбір кең тараған түрлерінің құрылысы мен сипатта- 
масын қарастырамыз.

жүктеу 8,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: