«Экология және жер қойнауын пайдалану салаларындағы табиғи ресурстарды тиімді қолдану»

Тақырып 1.13. Биосфераның геохимиясы. Ноосфера

жүктеу 0,85 Mb.

Pdf просмотр

бет	27/51
Дата	22.06.2023
өлшемі	0,85 Mb.
	#43050
түрі	Конспект

1 ... 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 51

3.-геохимии-и-экогеохимии-каз

1.Биосфера ұғымы.

Тақырып 1.13. Биосфераның геохимиясы. Ноосфера
Жоспар:
1.Биосфера ұғымы.
2. Биосфераның құрамы
3. Биогендік түзілімдер. Ноосфера.

1.Биосфера ұғымы.
Биосфера ілімін орыс ғалымы Вернадский құрастырған.
Вернадский бойынша биосфера барлық тірі ағзаларды және табиғаттың тірі
емес элементтерін қамтитын жердің сыртқы қабаты.
Қазіргі уақытта беретін анықтамасы.
Биосфера
– барша тіршілікті, яғни
бүкіл ағзалар жиынтығын біріктіретін Жердің сыртқы қабаттар бірлестігі.
Ол жердің атмосферасының төменгі бөлігін құрайтын тропосферадан,
гидросферадан және литосфераның беткі бөлігіне тиісті 2-3 км тау
жыныстары қимасынан тұрады.
Жалпы биомасса мен өнімділігіне қарай биосфераның пайда болуы – 180-
200 млн жыл.
«Биосфера» терминінің авторы Жан-Батист Ламарк, ол 1803 ж гидробиология
кітабінда алғашқы рет сол терминді қолданған. Содан сон бұл термин
ұмытылды.
Ғылымға биосфера терминін 1914 ж Вернадский енгізді. Оның кітабы
«Биосфера» 1926 ж шыққан және көп тілдерге аударылған.

2. Биосфераның құрамы.
Биосфера үш геосферадан тұрады:
1.
газ қабаттардан
2.
сұйық қабаттардан
3.
қатты қабаттардан
Вернадский бойынша, биосфера бірнеше маңызды компоненттерден тұрады:
1.
Тірі ағзалар - өсімдіктер, жануарлар, микроағзалар.
2.
Биогендік зат – геологиялық тарихындағы тірі ағзалармен құралған
органикалық және органоминералдық өнімдер (тас көмір, мұнай, шымтезек,
жанғыш жіктастар ж/е т.б.)

33
3.
сүйек заттар – тау жыныстар мен су.
4.
Биосүйек заттар – тірі және тірі емес ағзалардың әрекеттесу
нәтижесінде пайда болған заттар (шөгінді жыныстар, топырақ, лай ж/е т.б.).
Биосфера биотикалық және абиотикалық бөліктерден тұрады.
Абиотикалық
бөлігі топырақ, атмосфералық ауа мен сулы ортадан тұрады.
Биотикалық
ағзалардың химиялық құрамы табиғаттың бірлігін дәлелдейді.
Олар тірі емес ағзалардың құрамына кіретін элементтерден тұрады: кальций,
магний, йод, хлор, алюминий, сутек, оттек, көміртек ж/е т.б., бірақ олардың
молекулалық құрылысы және сандық мөлшері өзгеше болады.
Биотикалық заттардың жалпы құрамына кіретін ж/е метаболизм үрдістеріне
қатысатын элементтерді келесі топтарға бөлуге болады:
1.
Энергия алмасу үрдісіне қатысатын элементтер (көміртек, оттек, сутек,
азот);
2.
Макроэлементтер (фосфор, кальций, калий, күкірт, магний, хлор,
натрий);
3.
Микроэлементтер (темір, мыс, мырыш, бор, молибден, кремний).
Шашыранды элементтердің көбі, метаболизм үрдісіне қатысады, зиянды деп
саналады. Мысалы, радиоактивтік заттар.

жүктеу 0,85 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 23 24 25 26 27 28 29 30 ... 51