Н. С. Сейітов г-м.ғ. д., профессор Оқулықта «Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау»

тигізеді. Сонымен қатар бұрғылау процесі тоқтап тұрған жағдайда ұнтақтардың 
тұнуына кедергі жасайды. 
Дегенмен, балшық ерітіндісінің тұтқырлығын көбейту ұңғының тазаруын 
нашарлатып, бұрғылаудың механикалық жылдамдығын төмендетеді. 
43-суретте жуу сұйықтарының тұтқырлығы өскен сайын бұрғылаудың 
механикалық жылдамдығының, шөгінді тау жыныстары алевролит пен 
балшықтарда төмендеу сипаты көрсетілген. 
Осыған байланысты, мүмкіндік болған жағдайда ерітіндінің тұтқырлығы 
20-25 сек. аралығында болған дұрыс. 
43-сурет. Алевролит (1) және балшықтардағы (2) механикалық 
жылдамдықтың, жуу сұйғының тұтқырлығына байланысты өзгеруі. 
Жуу сұйықтарының динамикалық және құрылымдылық тұтқырлықтарын, 
тек қана өте жақсы жабдықталған зертханада құрылысы күрделі капиллярлық 
немесе ротациялық вискозиметрлермен анықтайды (44 - сурет). 
Жуу сұйықтарының тұтқырлығын анықтау үшін келесі теориялық 
байланыстарды қолдануға болады.
44 - сурет. Ротациялық вискозиметрдің сүлбесі 
Ньютон сұйықтары үшін 

содан 
мұнда 
- қажалу күшінен жаратылған момент; 
- жылжымалы цилиндрдің бұрыштық жылдамдығы; 
- сыртқы цилиндрдің радиусы; 
- ішкі цилиндрдің радиусы; 

- сақина тәрізді саңылаудағы сұйық қабатының биіктігі.
Сақина тәрізді саңылаудағы сұйықтың шамасы тұрақты болғанда: 
яғни, 
- ны құрылғының тұрақтысы деп белгілегенде μ формуласы мынадай 
түрге келеді 
Осы 
формула арқылы Ньютон заңына жатпайтын сұйықтың тиімді тұрақтылығын да 
табуға болады. 
Құрылымдық тұтқырлықты табу үшін мына байланысты қолдануға 
болады. 
және 
белгілі аспаптың тұрақты шамалары. Оларды "в" 
мен "с" деп белгілесек, онда 
Зерттелетін сұйықтар үшін 

мен 
0

тұрақты параметрлер. Сондықтан 
тікелей өлшенетін шамалардың байланысы мынадай түрге келеді 
,
мұнда
Ең аз дегенде М-ның екі мағынасын тауып, оларға сәйкес 
-ны М 
байланысы арқылы екі теңдіктің жүйесін құрамызда оларды 
және 
сосын 
және
арқылы шешеміз. Өлшемнің қорытындыларын графика түрінде 
жасап, сол графиктен 
коэффициентін және 
, 
және
бөлшектерін табуға 
болады. 
Көбінесе өлшемдерді дисперсиялық жүйелердің тепе-тең жағдайларында 
жүргізеді. Ол үшін цилиндрді уақытқа тәуелсіз айналмалы момент алғанша 

айналдырады. Цилиндрдің айналуын, ең жоғарғы шамадан бірте-бірте 
кішкентай шамасына дейін өзгертеді. Зерттеу жұмысын ВСН-2М және ВСН-3 
вискозиметрлерімен жүргізеді. 

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: