Тау жыныстарының бұрғыланғыштығына қарай топталуы

хлоритті тақтатастар, гнейстер. Ірі кристалды, 
кварцты хлоритті скарндар 
IX 
Сиениттер, 
ірі 
түйіршекті 
граниттер. 
Кремнийленген 
ізбестастар. 
Атылған 
жыныстардың конгломераттары. Базальттар 
400–500 
14–16 
0,48 
1,2 
X 
Граниттер 
скарндар. 
Граниттер, 
гранодиориттер, липариттер, кремнийленген 
скарндар. 
Желілік 
кварц. 
Атылған 
жыныстардың 
қойтасты, 
малтатасты 
шөгінділері 
500–600 
16–18 
0,3 
1 
XI 
Кварциттер, джеспилиттер, өте бекем темірлі 
роговиктер 
600–700 
18–20 
0,21 
0,7 
XII 
Балқытып құйылғандай тұтас кварциттер, 
джеспилиттер, 
роговиктер, 
корундты 
жыныстар 
700-ден 
астам 
20-25-тен 
де артық 
0,07 
0,4 
4.7 Тау жыныстарының негізгі механикалық қасиеттеріне қарап 
топталуы 
Тау жыныстарының бұрғылау процестеріне өте көп әсер ететін негізгі 
механикалық қасиеттеріне беріктік, қаттылық, қажағыштық, орнықтылық және т.б. 
жатады. 
Барлық тау жыныстары олардың жаратылу ерекшеліктеріне қарап мынадай 
үш топқа бөлінеді: біріккен жартасты, жартылай жартасты, біріккен жұмсақ және 
бірікпеген іркілдек. 
Біріккен жартасты, жартылай жартасты тау жыныстарында қатты дененің 
барлық негізгі қасиеттері болады. Олар: серпінділік, қаттылық, беріктік және т.б. 
Кейбіреулерінде тұтқыр жыныстардың иілімділік қасиеттері де болады. 
Біріккен жұмсақ жыныстардың беріктігі аз болады және ылғалданған кезде 
иілімді денелердің қасиетін көрсетеді. 
Бірікпеген 
іркілдек 
тау 
жыныстарының 
бөлшектері 
бір-бірімен 
байланыспаған іркілдек массадан тұрады. Кейде оларды төгілгіш дейді. Оларда 
қатты денелердің қасиеттері болады. 
Тау кен ісінде ең көп тараған классификация проф.М.М.Протодъяконовтың 
классификациясы. Оны көбінесе тау жыныстарының қаттылығына қарай топтасуы 
дейді. 
Бұл классификация бойынша барлық тау жыныстары бір осьтік қысуға, 
уақытша қарсылығының шамасына қарап 10 категорияға бөлінеді. Көрсеткіші 
ретінде қаттылық коэффициенті алынған
100
Ж
f


. 
Профессор Л.А.Шрейнердің классификациясы тау жыныстарын агрегаттық 
қаттылыққа қарай бөлуге негізделген. 
Бұл көрсеткіш бойынша барлық тау жыныстары үш топқа бөлінген (3-кесте) 
Әр топқа төрт қаттылық категориясы кіреді. 
Штампты тау жынысына батырған кезде жүретін талқандалу процестерінің 
сипатына қарай Л.А.Шрейнер барлық тау жыныстарын үш класқа бөледі: серпінді-

морт және морт тау жыныстары, серпінді-иілімді немесе иілімді морт тау 
жыныстары өте иілімді және өте кеуекті тау жыныстары. 
3-кесте 

жүктеу 8,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: