Оқулық Алматы, 012 Əож 330 (075. 8) Кбж


Еркін қалқымалы айырбас бағамы



жүктеу 1,31 Mb.
Pdf просмотр
бет289/325
Дата29.10.2022
өлшемі1,31 Mb.
#39897
түріОқулық
1   ...   285   286   287   288   289   290   291   292   ...   325
dogalov-makroekonomika

Еркін қалқымалы айырбас бағамы
– бұл Орталық 
банктің валюталық нарықта нарықтық сұраныс пен ұсыныстың 
əсерінен айырбас бағамының еркін түрде құбылуына жол беруі. 
Қалқымалы бағам кезінде Орталық банк валюта басқыншылы-
ғын жүргізбейді, жəне сəйкесінше, оның алтын валюталық ре-
зервтері өзгермейді (ΔR = 0). Ал төлем балансы бұл кезде валюта 
бағамының құбылуынан тепе-теңдік қалпында болады.
Еркін қалқымалы жүйе жағдайларындағы айырбас бағамы-


383
ның өзгерістерін валютаның 
құнсыздануы
немесе 
қымбаттауы
деп атайды. Біздің мысалымызда, шетел валютасының айыр-
бас бағамы 150-ден 160 тг./USD-ға дейін көтерілгенде оны дол-
лардың қымбаттауы (сəйкесінше, теңгенің құнсыздануы) дейді. 
Керісінше, шетел валютасының айырбас бағамы 160-тан 150 тг./
USD-ға дейін төмендегенде оны доллардың құнсыздануы (сəй-
кесінше, теңгенің қымбаттауы) деп атайды.
Еркін қалқымалы айырбас бағамы төлем балансының тапшы-
лығын немесе артықшылығын ұлттық валютаны құнсыздан дыру 
немесе қымбаттату арқылы автоматты түрде реттейді.
Орталық банктің валюта нарығындағы əрекеттерімен бай-
ланысты тағы бір маңызды ұғым бар. Егерде, ол экспортерлер-
ден долларларды сатып алса, онда ол ұлттық валюта – теңгемен 
есептеседі. Шетел валютасын сатып алумен байланысты теңгені 
эмиссиялау жұмысы ақша базасын көбейтеді, ал соның салдары-
нан, ақша мультипликаторы арқылы ақша массассы (ұсынысы) 
да артады. Осының бəрі инфляцияны күшейтеді. Валюта бас-
қыншылығының елдегі ақша ұсынысына əсерін бейтараптанды-
ру үшін Орталық банк осы басқыншылыққа қарама-қарсы бо-
лып келетін ішкі активтер (мемлекеттік облигациялар) бойынша 
келісім-шарттарды жүргізеді. Осындай іс-əрекеттерді 
айықтыру
(стерилизация) деп атайды. Мысалы, айталық, Орталық банк 10 
млн.сомасында қолма-қол долларларды сатып алу кезінде атау-
лы айырбастың ағымдық бағамы бойынша теңгемен есептеседі 
делік. Олай болса, валюта басқыншылығының нəтижесінде 
ақша базасы ұлғаяды. Оны айықтыру үшін Орталық банк ашық 
нарықта коммерциялық банктерге жəне тұрғындарға сондай сома 
көлемінде мемлекеттік облигацияларды сатады. Мемлекеттік об-
лигацияларды сатып алу коммерциялық банктердің резервтерін 
төмендетеді. Сөйтіп, ақша базасы, яғни, С (қолма-қол ақшалар) + 
R (резервтер) өзгеріссіз қалады.
Сонымен, валютаның айырбас бағамының тіркелген жəне 
қал 
қымалы деген жүйелерін қарастыру арқылы біз төлем ба-
лансының тапшылығын немесе артықшылығын реттеудің мəсе-
лесін толыққанды түсіне аламыз. 
Қорытындысында, мынаны қадап айтқан жөн, яғни макроэ-
кономикалық саясаттың негізгі мақсаттарына қол жеткізу көз-


384
қарасы тұрғысынан, айырбас бағамының қандай жүйесі жұмыс 
істесе де, ол тіркелген болсын немесе қалқымалы болсын, осы 
аталған сұрақтарға біржақты жауап жоқ. Осының барлығы на-
рықтық экономика институттарының даму дəрежесіне, алтын 
валюталық резервтердің көлеміне, инфляция қарқынына, ха-
лықтың билікке деген сеніміне, жиынтық сұраныс пен жиынтық 
ұсыныс тарапынан болатын кездейсоқ сілкіністердің болуына 
жəне болмауына, басқа да жағдайларға байланысты болып табы-
лады. Осыған орай, мемлекеттің елде айырбас бағамының қандай 
да бір жүйесін таңдауы экономикалық жəне саяси сипаттағы 
көптеген объективтік жəне субъективтік факторлардың əсерімен 
байланысты жүзеге асырылады.

жүктеу 1,31 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   285   286   287   288   289   290   291   292   ...   325




©g.engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет
рсетілетін қызмет
халықаралық қаржы
Астана халықаралық
қызмет регламенті
бекіту туралы
туралы ережені
орталығы туралы
субсидиялау мемлекеттік
кеңес туралы
ніндегі кеңес
орталығын басқару
қаржы орталығын
қаржы орталығы
құрамын бекіту
неркәсіптік кешен
міндетті құпия
болуына ерікті
тексерілу мемлекеттік
медициналық тексерілу
құпия медициналық
ерікті анонимді
Бастауыш тәлім
қатысуға жолдамалар
қызметшілері арасындағы
академиялық демалыс
алушыларға академиялық
білім алушыларға
ұйымдарында білім
туралы хабарландыру
конкурс туралы
мемлекеттік қызметшілері
мемлекеттік әкімшілік
органдардың мемлекеттік
мемлекеттік органдардың
барлық мемлекеттік
арналған барлық
орналасуға арналған
лауазымына орналасуға
әкімшілік лауазымына
инфекцияның болуына
жәрдемдесудің белсенді
шараларына қатысуға
саласындағы дайындаушы
ленген қосылған
шегінде бюджетке
салығы шегінде
есептелген қосылған
ұйымдарға есептелген
дайындаушы ұйымдарға
кешен саласындағы
сомасын субсидиялау