- Рельеф формасы
• Тақталар ненің әсерінен қозғалады?
Литосферадағы тектоникалық тақталар мантияның
жоғарғы бөлігіндегі конвекциялық ағындардың әсерінен
әлсіз, тығыздығы аз астеносферамен қозғалады.
Тақталарды қозғалысқа түсіретін ең басты күш –
тартылыс күші. Орта-мұхит жоталарындағы тақтаға
жаңа материал келіп қосылғанда, оның тығыздығы
артып, көне материалды ығыстырып шығарады;
бұл жоталардың ығысуы деп аталады. Сол секілді,
субдукция аймағында екі тақта соқтығысқанда,
тығыздығы жоғары мұхиттық тақта тығыздығы төмен
құрлықтық тақтаны ығыстырып шығарады, бұл
тақталардың тартылысы деп аталады.
Жер бетіндегі тектоникалық белсенділіктің көбісі тақта
шекараларында байқалады. Дивергентті шекарада
тақталар бір-бірінен ажырайды. Конвергентті
шекарада тақталар соқтығысып, субдукция аймағы
(құрлықтық тақталардың арасында болатын судбукция)
немесе құрлықтық соқтығысу аймағы пайда болады.
Трансформды шекаралар тақталар бір-бірімен
вертикаль қозғалыссыз, көлденең жанасқанда түзіледі.
ДИАГРАММА 03:
ЖЕР ТУРАЛЫ ҒЫЛЫМДАР • ГЕОЛОГИЯ • ЖЕР ҚҰРЫЛЫМЫ
6
• Тест
Тақталар тектоникасы
Тереңдетілген
Негізгі
• Конвекция ненің әсерінен пайда болады?
A – жылу
B – тартылыс
C – Жердің өз осінен айналуы
A – конвекциялық ағындар
C – сейсмикалық белсенділік
• Тақталар ненің әсерінен қозғалады?
B – жанартаулар
D – үйкеліс
D – үйкеліс
• Мыналардың қайсысы дұрыс емес?
Тақталар ...
A – ажырай алады
B – соқтығыса алады
C – бір-бірінің маңында қозғала алады
D – өзгеріссіз қала алады
• Бір-бірінің бүйірі арқылы қозғалатын тақталар
... түзеді
A – конструктивті шекара
B – субдукция аймағын
C – соқтығысу шекарасын
D – консервативті шекара
• Бір-бірінен кері қозғалған тақталар ... түзеді
A – конструктивті шекара
B – деструктивті шекара
C – соқтығысу шекарасын
D – трансформды жарық
A – ажырайды
C – бір-бірінің маңында қозғалады
• Конструктивті шекарада, тақталар ...
B – қосылады
D – өзгеріссіз қалады
A – таулар
C – мұхит жотасын
• Бір-біріне қарай қозғалған құрлықтық
тақталар ... түзеді
B – шұңғыма
D – арал доғасын
A – бір құрлықтық тақта екіншісінің
астына енгенде
• Субдукция процесі ... орын алады
B – мұхиттық тақта құрлықтық тақтаның
астына енгенде
D – құрлықтық тақта мұхиттық
тақтаның астына енгенде
C – бір мұхиттық тақта екіншісінің
астына енгенде
|