Қҧбырлардың қҧрылымына қойылатын талаптар

119 
4) құбырларды коррозиядан, атмосфералық және статикалық 
электрден оқшаулау және қорғау; 
5) құбыржолда мұз және басқа да тығындардың пайда болуын 
болдырмау; 
6) құбырлардың ең аз ұзындығы; 
7) алып тастау салбырап бұзылуына және іркілген аймақтардың 
түзілуі; 
8) 
құбырлардың 
температуралық 
деформациясын 
ӛздігінен 
компенсациялау мүмкіндігі және зақымданудан қорғау; 
9) кӛтергіш механизмдердің, ӛрт сӛндіру жабдықтары мен 
құралдарының кедергісіз қозғалу мүмкіндігі. 
Құбыр трассасын таңдау кезінде трассалардың бұрылуы есебінен 
температуралық деформациялардан ӛзін-ӛзі компенсациялау мүмкіндігін 
қарастыру қажет. 
Құбырлар трассасы, әдетте, тротуарлар мен жаяу жүргіншілер 
жолдарын орналастыруға қарама-қарсы жағынан бӛлінеді. 
Құбырлар тоқтаған кезде олардың босатылуын қамтамасыз ететін 
еңістермен жобаланады. 
Құбыржолдардың еңістерін кем дегенде қабылдау: 
1) жеңіл жылжымалы сұйық заттар үшін-0,002; 
2) орта жүрісі бойынша газ тәрізді заттар үшін-0,002; 
3) газ тәрізді заттар үшін орта барысына қарсы-0,003; 
4) қышқылдар мен сілтілер үшін-0,005. 
Жоғары тұтқыр және қатып қалған заттары бар құбыржолдар үшін 
еңістің шамасы заттардың нақты қасиеттері мен ерекшеліктеріне, 
құбыржолдардың ұзындығына және оларды тӛсеу жағдайларына (0,02-ге 
дейінгі шектерде) сүйене отырып қабылданады. 
Негізделген жағдайларда еңісі аз немесе еңіссіз құбырларды тӛсеуге 
жол беріледі, бірақ бұл ретте олардың босатылуын қамтамасыз ететін іс-
шаралар кӛзделеді. 
А, Б топтағы құбырлар үшін жанбайтын конструкцияларда, 
эстакадаларда, этажеркаларда, тіреулерде, тіреулерде жер үсті тӛсемі. 
Бұл құбырларды сорғыларға және компрессорларға жалғау 
учаскелерінде ӛтпейтін арналарда тӛсеуге жол беріледі. 
Ӛтпейтін арналарда Б(В) (мазут, май және тағы сол сияқтылар) 
тобының тұтқыр, жеңіл тұндырғыш және жанғыш сұйықтықтарын 
тасымалдайтын құбырларды, жабдықты мезгіл-мезгіл босатқан жағдайда А 
және Б топтарының дренаждық құбырларын тӛсеу кезінде негізделген 
жағдайларда тӛсеуге жол беріледі. 
В тобының құбырлары үшін жер үсті тӛсемдерінен басқа каналдарда 
(жабық немесе құммен кӛміп), тоннельдерде немесе жерде тӛсеуге жол 

120 
беріледі. Тӛмен тірек конструкцияларын қолдануға бұл кӛлік пен ӛрт 
сӛндіру құралдарының қозғалысына кедергі келтірмейтін жағдайларда жол 
беріледі. 
А және Б топтарының құбырларына арналған арналарды құрама 
жанбайтын 
құрылымдардан 
орындау, 
жанбайтын 
темір-бетон 
құрылымдармен (темір-бетон плиталармен) жабу, құм себу және қажет 
болған жағдайда оларға жер асты суларының енуінен қорғауды кӛздеу. 
Жартылай ӛтетін каналдарда құбыржолдарды тӛсеуге, негізінен Б(в) 
топтарының құбыржолдарымен қиылысқан кезде, ұзақтығы 100 м 
аспайтын трассаның жекелеген учаскелерінде және зауытішілік темір 
жолдар мен тӛсемі жетілдірілген автожолдарда ғана жол беріледі. 
Бұл ретте жартылай ӛту арналарында шығыңқы конструкцияларға 
дейін ені кемінде 0,6 м және биіктігі кемінде 1,5 м ӛту жолын қарастыру 
қажет. Каналдың ұшында шығулар мен люктер кӛзделеді. 
А, Б топтарының құбырларын цехқа (цехтан) арналар немесе 
тоннельдер бойынша енгізу (шығару) орындарында цехтан каналға және 
кері қарай зиянды және жанғыш заттардың түсуін болдырмау жӛніндегі 
құралдарды 
қарастыру 
(жанбайтын 
материалдардан 
жасалған 
диафрагмаларды орнату немесе су және газ ӛткізбейтін бӛгеттерді орнату 
әрбір нақты жағдайда жобамен анықталады). 
Аралас құбыржолдардың осьтері мен құбыржолдардан құрылыс 
конструкцияларына дейінгі арақашықтықты кӛлденең және тігінен 
құрастыру, жӛндеу, қарау, оқшаулауды жағу мүмкіндігін, температуралық 
деформациялар кезінде құбыржолдың ығысу шамасын ескере отырып 
қабылдау қажет. Осы Талаптардың 6-қосымшасында шектес құбырлардың 
осьтері мен арналар қабырғаларынан және ғимараттар қабырғаларынан 
ұсынылатын қашықтықтар кӛрсетілген. 
Осы талаптардың 6-қосымшасы бойынша қабылданған құбырларда 
жылыту серіктері үшін арматуралар болған кезде А және Б 
арақашықтықтары жарықтағы қашықтықты қамтамасыз ету шарттарына 
сүйене отырып тексеру: 
1) 600 мм дейін Dу кезінде оқшауланбаған құбырлар үшін-50 мм кем 
емес; 
2) 600 мм астам Dу кезінде оқшауланбаған құбыржолдар және жылу 
оқшаулағышы бар барлық құбыржолдар үшін - 100 мм кем емес. 
Тӛменгі түзуші немесе жылу оқшаулағыш конструкция мен еден 
немесе арна түбінің арасындағы қашықтық 100 мм кем болмауы тиіс. 
Б арақашықтығы (құбырлар осьтерінің арасында) BI кестелік 
ӛлшемдерін қосумен анықталады, мұнда BI = b1, b2,..., b8. 

121 
Фланецтердің әр түрлі жазықтықта орналасуы кезінде оқшауланбаған 
құбырлардың осьтерінің арасындағы қашықтық үлкен диаметрлі b4 және 
кіші диаметрлі b5-b8 қосындылаумен анықталады. 
Трассаның бұрылу орындарында құбырларды жобалау кезінде құбыр 
қабырғалары температурасының, ішкі қысымның және басқа да 
жүктемелердің ӛзгеруінен туындайтын орын ауыстыру мүмкіндігін ескеру 
қажет. 
Құбырлар мен электрокабельдерді бірлесіп тӛсеу кезінде олардың 
арасындағы 
қашықтықты 
анықтау 
үшін 
нормативтік-техникалық 
құжаттаманы басшылыққа алу қажет. 
Әкімшілік, тұрмыстық, шаруашылық үй-жайларының ішінде және 
электр 
тарату 
құрылғыларының, 
электр 
қондырғыларының, 
автоматтандыру қалқандарының үй-жайларында, трансформаторлардың, 
желдеткіш 
камераларының, 
жылу 
пункттерінің 
үй-жайларында, 
персоналды эвакуациялау жолдарында (баспалдақ торлары, дәліздер және 
тағы басқа), сондай-ақ кез келген мақсаттағы үй-жайлар арқылы 
транзитпен технологиялық құбырларды тӛсеуге жол берілмейді. 
Қауіпті ӛндірістік объектіден тыс тӛселетін А және Б топтарының 
құбыржолдарын адамдар болуы мүмкін ғимараттардан (асхана, клуб, 
медпункт, тұрмыстық және әкімшілік ғимараттар және т.б.) жер үсті тӛсемі 
кезінде кемінде 50 м және жер асты тӛсемі кезінде кемінде 25 м 
қашықтықта орналастыру қажет. 
Құбыр жолдарын жобалау кезінде қайта құру мүмкіндігін ескеру 
ұсынылады, бұл үшін конструкциялардың ӛлшемдерін анықтау кезінде 
габариттері бойынша да, осы конструкцияларға жүктемелер бойынша да 
резервті қарастыру ұсынылады. Әрбір нақты жағдайда резерв жобамен 
анықталады. 
Арматураны, компенсаторларды, дренаждық құрылғыларды, алмалы-
салмалы қосылыстарды темір және автомобиль жолдарының жер үсті 
құбыржолдары, жаяу жүргіншілер ӛтпелері қиылысатын жерлерде, есік 
ойықтарының үстінде, терезелер мен балкондардың астында және үстінде 
орналастыруға жол берілмейді. Алмалы-салмалы жалғауларды қолдану 
қажет болған жағдайда (мысалы, ішкі қорғаныс жабыны бар құбырлар 
үшін) қорғаныш табандықтары мен күнқағарлар кӛзделеді. 
А, Б тобындағы заттарды және В тобындағы газды (шартты ӛту жолы 
100 мм-ге дейін) тасымалдайтын цехішілік құбыржолдар, В тобындағы 
сұйық заттарды (құбырдың диаметріне қарамастан) : 
1) қосалқы үй-жайлардың тұйық қабырғаларының сыртқы беті, 
оларды қорғауды қамтамасыз етеді; 
2) Ӛндірістік ғимараттардың кӛтергіш қабырғаларының жанбайтын 
беті бойынша шартты ӛту жолы 200 мм-ге дейінгі цехішілік 

122 
құбыржолдарды осы қабырғаларға рұқсат етілген жүктемелерден шыға 
отырып тӛсеуге жол беріледі. Мұндай құбырлар терезе және есік 
ойықтарынан 0,5 м тӛмен немесе жоғары орналастырылады. Бұл ретте 
жеңіл газдары бар құбырлар жоғары, ал ауыр құбырлар - терезе және есік 
ойықтарынан тӛмен орналастырылады. Тұтас шынысы бар ғимараттардың 
қабырғаларына, жеңіл ашылатын конструкцияларға құбыржолдарды 
тӛсеуге жол берілмейді. 
Тӛмен және жоғары жеке тұрған тіректерде немесе эстакадаларда 
құбыржолдарды тӛсеуді тасымалданатын заттардың қасиеттері мен 
параметрлеріне қарамастан құбыржолдардың кез келген үйлесімі кезінде 
қолдануға рұқсат етіледі. 
Бұл ретте бір-бірімен сыйыспайтын заттары бар құбыржолдарды бір-
бірінен ең жоғары қашықтықта орналастыру керек. 
Құбырларды екі және үш ярусты тӛсеу кезінде оларды мыналарды 
ескере отырып орналастыру қажет: 
1) қышқылдардың, сілтілердің және басқа агрессивті заттардың 
құбырлары - ең тӛменгі қабаттарда; 
2) Б(а), Б(б) топтары заттарының құбырлары - жоғарғы қабатта және 
мүмкіндігінше эстакаданың шетінде; 
3) араласуы ӛрт немесе жарылыс тудыруы мүмкін заттары бар 
құбыржолдар - бір-бірінен барынша алшақ жерде. 
П-тәрізді компенсаторларды ӛтпелер мен жолдардың үстінен 
орнатуға, әдетте, жол берілмейді. Кӛрсетілген компенсаторларды орнатуға 
оларды басқа жерлерге орналастыру мүмкін емес немесе орынсыздығы 
негіздемесі болған кезде жол беріледі. 
Эстакадаларда тұрақты қызмет кӛрсетуді (ауысымда кемінде бір рет) 
талап ететін құбырларды тӛсеу кезінде зауыт эстакадаларында ені кемінде 
0,6 м және биіктігі кемінде 0,9 м таяныштары бар жанбайтын 
материалдардан жасалған ӛтпелі кӛпіршелер, ал әрбір 200 м сайын және 
эстакаданың бүйірінде кемінде 200 м қашықтықта шатырлы қоршауы бар 
тік баспалдақтар болуы тиіс. 
Тӛмен тіректерде құбырларды тӛсеу кезінде жер бетінен құбырдың 
тӛменгі жағына және жылу оқшаулағышқа дейінгі арақашықтықты 
ӛнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына сәйкес қабылдау қажет. Құбырлар 
арқылы ӛту үшін жаяу жүргіншілер кӛпірлері жабдықталған. 
Диаметрі 300 мм-ге дейін қоса алғанда екі және одан да кӛп қабатқа 
құбырларды тӛсеуді кӛздеуге рұқсат етіледі, бұл ретте алаңның бетінен 
құбырлардың үстіңгі жағына дейінгі немесе жоғарғы қабаттың жылу 
оқшаулағышына дейінгі қашықтық, әдетте, 1,5 м-ден аспауы тиіс. 
Тиісті негіздемелер кезінде, егер құбырлардың кӛтергіш қабілетіне 
мүмкіндік берсе, оларға диаметрі аз басқа құбырларды бекітуге жол 

123 
беріледі. Тасымалданатын құбырларға бекітудің мұндай тәсіліне жол 
берілмейді. : 
1) А, Б топтарының ортасы; 
2) температурасы 300°С жоғары және одан тӛмен - 40° С немесе 
температурасы 10 МПа (100 кгс/см
2
) жоғары қысыммен технологиялық 
орта температураға қарамастан; 
3) бекітілетін құбыржолдағы ӛздігінен тұтану температурасы 
елемейтін құбыржолдағы заттардың температурасынан 0,8-ден тӛмен 
заттар. 
Құбырларды бекіту мүмкіндігі есеппен расталуы және жобада 
негізделуі тиіс. 
Бу құбырларын басқа құбыржолдармен бірлесіп тӛсеу кезінде бу және 
ыстық су құбырларын орнату және қауіпсіз пайдалану жӛніндегі 
қолданыстағы талаптарды басшылыққа алу қажет. 
Ғимараттың қабырғалары немесе жабындары арқылы ӛтетін құбырлар 
гильзаларға немесе футлярларға салынады. Қаптаманың немесе 
гильзалардың ішіндегі құбыржолдардың дәнекерленген және бұрандалы 
қосылыстарына жол берілмейді. 
Гильзаның ішкі диаметрі құбырдың сыртқы диаметрінен (оқшаулау 
болмаған 
жағдайда) немесе оқшаулаудың 
сыртқы 
диаметрінен 
(оқшауланған құбырлар үшін) 10-12 мм артық қабылданады. 
Гильзалар құрылыс конструкцияларына қатты бітелген, құбыр мен 
гильзаның арасындағы саңылау (екі ұшынан да) құбырдың ұзына бойлық 
осінің бойымен жылжуына жол беретін жанбайтын материалмен 
толтырылады. 
Құрамында жарылыс және ӛрт қауіпті заттар бар технологиялық 
аппараттардан атмосфераға шығарынды құбырларда от бӛгегіштер 
орнатылады. Азотты тыныс алатын аппараттардан шығарындыда және 
сақтандыру клапандарынан шығарындыда от бӛгегіштер жобада 
негізделген кезде орнатылмауы мүмкін. 
Газ технологиялық ортасын шығаруға арналған құбыржолдар (алаулы 
құбыржолдар) алау жүйелерін құрылғыға және қауіпсіз пайдалануға 
қойылатын қолданыстағы ӛнеркәсіптік қауіпсіздік талаптарына жауап 
береді. 
Компрессорлардың А және Б топтарының ортасы бар сорғыш және 
айдағыш коллекторларын, әдетте, машина залдарынан тыс орналастыру 
керек. Әрбір машинада А және Б топтарының ортасы бар сору 
құбырындағы коллектордан ажыратқыш (бекіткіш) арматура, апаттық 
жағдайлар кезінде үй-жайға түсуі мүмкін зиянды және жарылыс-ӛрт 
қауіпті заттардың мӛлшерін шектеу мақсатында ғимараттан тыс 
коллекторда орнатылған. Жалпы коллекторға жұмыс істейтін газ 

124 
компрессорларының айдау желілерінде компрессор мен бекіту арматурасы 
арасында кері клапандар орнату кӛзделеді. 
Каналдарда технологиялық құбырларды тӛсеуге жобада тиісті 
негіздемеде (158 және 160-тармақтарды ескере отырып) жол беріледі. 
А және Б тобындағы цех аралық құбыржолдарды ғимараттардың 
астына және үстіне тӛсеуге жол берілмейді. 
А, Б(а), Б(б) топтарының құбыржолдарын жалпы арналарда бу 
ӛткізгіштері, жылу ӛткізгіштері, күштік және әлсіз ток кабельдері бар 
тӛсеуге жол берілмейді. 
Тікелей топырақта тӛселетін жер асты құбырлары автомобиль 
жолдары мен темір жолдар қиылысатын жерлерде ұштары рельс 
бастиегінен немесе жол жиегінен кемінде 2 м қашық болатын қорғаныш 
металл және бетон құбырларында тӛселген; жоғарғы пайда болатын 
қорғаныш құбырынан бастап темір жол шпалының табанына дейінгі 
қашықтық кемінде 1 м; автожол тӛсеміне дейін кемінде 0,5 м. 
Ӛтпелер 
мен 
ӛткелдердің 
үстіндегі 
құбырларға 
арналған 
эстакадалардың еркін биіктігі кемінде: 
1) темір жолдар үшін (рельс басының үстінде) - 5,55 м; 
2) автомобиль жолдары үшін-5 м (4,5 тиісті негіздемеде); 
3) жаяу жүргіншілер жолдары үшін-2,2 м. 
Жоғары эстакадалармен темір жолдар мен автожолдарды қиылысқан 
кезде эстакаданың ең жақын тірегінің қырынан кӛлденең қашықтық 
кемінде: 
1) қалыпты жолтабанды темір жол осіне дейін-2,45 м; 
2) автожол жиегіне дейін - 1,0 м. 
Эстакадалардың электр берудің әуе желілерімен қиылысуы электр 
қондырғыларының 
қауіпсіз 
құрылғысының 
талаптарына 
сәйкес 
орындалады. 
Эстакадалармен қиылыстардағы электр берілісінің әуе желілері тек 
құбыржолдардың үстінен ӛтеді. Эстакаданың жоғарғы технологиялық 
құбыржолдарынан электр беру желілеріне (тӛменгі сымдардың олардың 
салбырауын ескере отырып) дейінгі тігінен ең аз арақашықтықты кернеуге 
байланысты қабылдау: 
Кернеуі, кВ 
1дейін 
1 ден 
20дейін 
35 тен 
110дейін 
150 
220 
Құбырдың 
үстіндегі 
қашықтық, м 
1,0 
3,0 
4,0 
4,5 
5,0 

125 
Аспалы 
жолдың 
жоғарғы 
технологиялық 
құбыржолдарынан 
вагоншалардың тӛменгі бӛлігіне дейінгі тігінен арақашықтық 3 м кем 
болмауы тиіс. 
Электр берілісінің әуе желілері мен әртүрлі технологиялық 
құбыржолдар арасындағы тік және кӛлденең қашықтықты анықтау кезінде 
олардың үстіне торлар, галереялар, алаңдар түрінде Орнатылатын 
қорғаныс қоршаулары құбырдың бӛліктері ретінде қарастырылады. 
Бір траншеяда екі және одан да кӛп құбыржолдар бір уақытта 
орналасқан жағдайда құбырларды жер астында тӛсеу кезінде олар бір 
қатарға (бір кӛлденең жазықтықта) орналастырылады. Олардың 
арасындағы қашықтық құбыржолдардың мынадай шартты диаметрлерінде 
қабылданады: 
1) 300 мм-ге дейін - кемінде 0,4 м; 
2) 300 мм астам - 0,5 м кем емес. 
Жер асты құбыржолдары қатты коррозияға қарсы қорғаныспен 
(оқшаулаумен) қорғалған. 
Жер асты құбырларын салу тереңдігі жер бетінен құбырдың немесе 
жылу оқшаулағыштың жоғарғы бӛлігіне дейін кемінде 0,6 м, кӛлік 
қозғалысы кӛзделмеген жерлерде, ал қалған учаскелерде салу тереңдігі 
барлық қолданыстағы жүктемелерді ескере отырып, құбырдың беріктігін 
сақтау шарттарына сүйене отырып қабылданады. 
Қатып қалған, ылғалданған және конденсацияланатын заттарды 
тасымалдайтын 
құбыржолдар 
конденсат 
жинағыштарға, 
басқа 
сыйымдылықтарға немесе аппараттарға еңісі бар топырақтың қатып қалу 
тереңдігінен 0,1 м тӛмен орналастырылады.
Мүмкіндігінше электрлендірілген жолдардың рельстік жолдарымен 
(тұрақты токпен) және басқа да кезбе токтардың кӛздерімен 
құбыржолдардың 11 м кем қашықтыққа қиылысуын және жақындауын 
болдырмау керек. 
Негізделген жағдайларда жобада негіздемелері бар кезбе токтардан 
тиісті қорғауды қолдану шартымен кӛрсетілген қашықтықты азайтуға жол 
беріледі. 
Жер асты құбырларының электрлендірілген темір жол жолдарымен 
қиылысу орындарында диэлектрлік тӛсемдер қолданылады. 

жүктеу 1,03 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: