Машина детальдарының негізгі жіктелуі және оларды

233
Тісті дөңгелектер
Цилиндр-
лік
Тозған және 
зақымданған 
тістерді қалпына 
келтіру. Тозған 
отырғызу 
тесіктерін 
(жанасқан деталь-
дарды) жөндеу 
немесе қалпына 
келтіру
К
ж,
А, Г
п
Конустық
Тозған терең 
беттерін қалпына 
келтіру, сызаттар 
мен сынықтарды 
жою және т.б.
К
ж, 
Г
п , 
А
Білік – 
тістегеріш-
тер
Тозған және 
зақымданған 
тістерді қалпына 
келтіру
_
Барабандар
Шкивтер
Тозған немесе 
зақымданған 
сыртқы беттерді 
жөндеу немесе 
қалпына келтіру.
Тозған жұлдызша 
тістері мен 
муфтадағы 
жұдырықша-ларды 
қалпына келтіру.
Тозған отырғызу 
тесіктерін жөндеу 
немесе қалпына 
келтіру
А, А
ш, 
К
ж,
Ж
ж, 
Г
п

234
Барабандар
Сызаттар мен 
сынықтарды жою 
және т.б.
А,К
ж, 
Г
п
Жұлдызша-
лар
Тістердің отырғызу 
беттерін, кілтек 
ойықтарын 
қалпына келтіру
К
ж,
А, А
ш, 
Г
п, 
Ж
ж
Аунақша-
лар
Отырғызу және 
шетжақ беттерінің, 
арнашалардың 
тозған жерлерін 
қалпына келтіру
А, А
ш, 
Г
п
Жұдырық-
шалы 
муфталар
Жұдырықшаларды, 
отырғызу және 
терең беттерін 
қалпына келтіру
К
ж,
А, А
ш, 
Г
п
Айқастырмалар
Айқастыр-
малар
Тозған отырғызу 
немесе басқа да 
тесіктерді жөндеу 
немесе қалпына 
келтіру; майысу-
ларды жөндеу
А, А
ш, 
Г
п
Иінтіректер
Тозуға отырғызу 
немесе басқа да 
тесіктерді жөндеу 
немесе қалпына 
келтіру; майысу-
ларды жөндеу
А, А
ш, 
Г
п

235
Базалық детальдар
Рамалар
-
Сызаттар мен 
сынықтарды 
және басқа да 
зақымдарды жою. 
Қаттылығы төмен 
элементтерді 
күшейту, ақаулы 
элементтерді ауыс-
тыру, конструк-
ция элементтерін 
түзету
А, К
а
, К
ж, 
А
ш,,
Г
п
Металлқұрылымдар
Біртұтас
-
Сызаттар мен 
сынықтарды және 
басқа зақымдарды 
жою. Қаттылығы 
төмен элементтерді 
күшейту, ақаулы 
элементтерді ауыс-
тыру, конструкция 
элементін түзету
А, А
ш,, 
К
а, 
К
ж, 
Г
п
Ескерту:
детальдарды қалпына келтіру тәсілдерінің шартты 
белгілері:
А – флюс қабатымен автоматтық электр импульстік балқыту 
(бұрама сызығымен); А
ш
– флюс қабатымен автоматтық балқыту; К
а
– 
көмірқышқыл газындағы балқыту электронды ортасында автоматты 
балқыту; К
ж
– көмірқышқыл газындағы балқыту электронды арасында 
жартылай автоматты балқыту; Г
п
– ұнтақ тәріздес материалдармен газды 
плазмалық балқыту; Ж
ж
– электр жанамалы балқыту (жанамалы жапсар-
лы).
4.7. детальдарды полимерлік 
материалдармен жөндеу
Бөлшектерді пластмассалармен жөндеу қарапайым, тиімді және 
сенімді. Олармен жөндеу кезінде қосылыста нығыздықты құру 
үшін үстіңгі беттерді өрістетуге, сызаттар мен тесіктерді бітеуге, 
бөлшектерді желімдеуге, үстіңгі беттерін түзетуге болады және қиын 

236
жерде орналасқан бөлшектердің саңылауларын да жабуға болады. 
Желім құрамын және пластмассаны пісірумен, дәнекерлеумен, хромдау-
мен, темірлендірумен ауыстыруға болады, кейде бұл әдіс бөлшектерді 
жөндеудің жалғыз ғана мүмкіндігі болып табылады.
Жөндеу кезінде қолданылатын пластамассаны екі топқа бөлуге бо-
лады. Біріншісіне қатайтатын және қыздыру кезінде өзінің пластикалық 
қасиетін жоғалтатын термореактивті пластмассаларды жатқызуға бола-
ды. Оларды сызаттар мен тесіктерді желімдеу үшін және өрістету үшін 
әр түрлі композиция (сұйық немесе паста тәрізді) түрінде қолданады. 
Композицияның артықшылығы ЭД-20 және ЭД-16 эпоксидті шайыр 
негізін құрайды. Екінші топқа қыздыру кезінде қатайтпайтын және 
өзінің пластикалық қасиетін сақтайтын термопластикалық пластмасса-
лар жатады. Олар әр түрлі бөлшектерді дайындау және өрістету үшін 
пайдаланылады. Оларға полиамидтер, мысалы, поликапролактам (ка-
прон) П68, АК-7, капролон В, фторопласт Ф-4, полиэтилен және т.б. 
жатады.
Көлік техникасын жөндеу кезінде қолданылатын технологиялық 
желімдердің сипаттамалары 4.6-кестеде берілген.
4.6-кестеде берілген желімдерден басқа соңғы уақытта жөндеу 
барысында ашық ауада ұзақ уақыт бойында күнделікті тұтқырлықты 
сақтап отыратын және ауа жоқ жерде де тез арада қатайтатын анаэроб 
желімдерін қолданады. Анаэроб желімдерін өрістету, желімдеу үшін 
пайдаланады.
Сұйық құрамды желіммен бөлшектерді өрістету мынадай 
технологиялық сұлба бойынша жүргізіледі: бөлшек беттерін дайын-
дау, қабатты жағу және термиялық өңдеу. Бөлшек беттерін дайындау, 
оның желім қабақшасымен ілінісінің жақсы жағдайын құру үшін өте 
қажет. Бұл жағдайларға беттің кедір-бұдырлығы мен оның тазалығы 
жатады.

237
4.4-к
ест
е
д
ет
альдар
ды қа
лпына к
елтір
удің к
ейбір тәсілдерінің негізгі те
хник
алық көрс
еткіштері
Д
ет
альдар
-
ды қа
лпына 
келтір
у 
тәсілде-рінің көрс
еткіш- тері
Д
ет
альдар
ды қа
лпына к
елтір
у тәсілдері
Ф
люс 
қаба
ты
мен 
ба
лқыт
у
Көмірқыш-
қыл 
газ ор
тасын
-
да ба
лқыт
у
Ұнт
ақ 
тәріз
де
с 
қо
спамен газ
дық 
жа
лындық 
ба
лқыт
у
Элек
тр-
импу
льсті 
ба
лқыт
у
Элек
тржа
-
нам
алы 
ба
лқыт
у
Дірілдо-
ға
лы 
ба
лқыт
у
Айным
алы 
ассимет
рия-
лы т
ок
та 
бо
ла
тт
ан
-
дыр
у
Элек
тр-
ме
ха-
ник
алық 
өңде
у
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Д
ет
альдың 
ең төменгі диамет
рі, мм
35...40
25...30
10...15
10...15
18...20
20....30
12...15
20...30
Қа
лпына 
келтір
у қаба-
тының қа
лың-
дығы, мм
1,5...8
1...6
0,1...2
0,1...2
0,3...1
1...2,5
0,1...2
0,05...0,08
Қа
лпына 
келтір
у 
бетінің түр
лері
цилиндр- лік
цилиндр
лік 
және жазық
цилиндр- лік, жазық және күр
делі 
фигура
лы
сыр
тқы 
цилиндр- лік
цилиндр
лік
цилиндр
лік
цилиндр
лік 
сыр
тқы
Қа
лпына 
келтір
у к
езін-
де дет
альдің 
ұзақмер
зім-
ділік к
оэ
ф-
фициенті
0,9...1 (бо
ла
т); 
0,9 (қо
ла)
0,8...1 (бо
ла
т)
1...3 (бо
ла
т)
0,9...1 (бо
ла
т);
1...0,95 (қо
ла)
0,9...1 (бо
ла
т);
1...0,95 (қо
ла)
0,5...0,8 (б
ерік
тетіл-
мег
ен 
бо
ла
т)
0,72 (бо
ла
т)
0,9 (шойын)
0,9...1,2 (бо
ла
т)

238
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Қа
лпына 
келтірілетін дет
альдің 
ма
териа
лы
бо
ла
т, шойын, қо
ла
бо
ла
т, 
шойын
бо
ла
т
бо
ла
т, шо-
йын, қо
ла, 
мыс
бо
ла
т, 
шойын, алю
миний 
қорытпа- лары
бо
ла
т
Қа
лпына 
келтірілетін беттің к
еле
сі 
ме
ха
ни
ка
-л
ы
қ 
өңде
уінің 
қаж
еттілігі
көп жағдайлар
да өңде
у жүргізіле
ді
бар
лық жағдайлар
да өңде
у 
жүргізіле
ді
көп жағдайда өңде
у 
жүргізіле
ді
өңде
у 
жүргізіл- мейді

239
Бөлшектердің өрістетілетін беттерінің кедір-бұдырлығын азайту 
үшін оларды қырнауыш қағазбен, металдық түрпімен, ірі түйірлі тас-
тармен, металды қылшақпен, электрлі эрозиялық өңдеу арқылы жасан-
ды өңдеу жасалынады. Тазалау мен майсыздандыруды ацетонмен, уайт-
спиритпен, Б-1, Б-70 бензинімен жүргізеді. Майсыздандыру сапасын 
бөлшек бетін сумен суландырып тексереді.
Бөлшек бетіне желімді қолмен немесе механикаландырылған 
әдіспен жағады. Қолмен жағу әдісінде шашақты жаққыш пайдаланыла-
ды. Бөлшек бетіне қабатты жапқан соң, бөлшекті (4.6-кестені қараңыз) 
бөлме температурасында немесе 3-5 минут 60-65
0
С пеште ұстайды.
4.6-кесте
Көлік техникаларын жөндеу кезінде қолданылатын 
технологиялық желімдердің сипаттамалары.
Желім 
таңбасы
Желім-
деу 
кезінде 
жағы-
латын 
қабат 
саны
Термия-
лық өңдеу-
де ұстап 
тұру
Термиялық өңдеу 
режимі
Желім-
деу 
кезін-
дегі 
қысым
Желімде-
нетін өнім 
материал-
дары
Қыздыру 
теспера-
турасы,
0
С
Ұстау 
уақытысы, 
сағ.
БФ-2
БФ-4
БФ-6
МПФ-1 
ВС-10Т
88Н
88 НП
Лейко-
нат
ФР-12*
ПЭД-Б*
ГЭН-150 
(В) *
2
2-3
2
1
2
2
2
1
1
1
2
30
30-40
40
-
60
10-15
25
±
10
-
-
-
20-30
120-130
140-460
60-80
155
±
5
180
±
5
20-25
20-25
140
±
5
140
±
5
25
±
10
120-145
2-3
1-2
1
1
2
24
24
0,5-1
24
24
0,5-0,7
0,3-2
0,5-1
1
1
2
24
24
0,5-1
24
24
0,5-1
Металл, 
гетинакс 
керамикасы, 
текстолит
Мата, тері, 
киіз, 
Алюминий 
және оның 
ерітінілері
Металл, 
металдық 
материал-
дар.
Резеңке, 
металл, 
пластик.
Металл, 
резеңке,
ағаш, тері, 
киіз, ағаш-
пластик,
Поролон, 
полистирол, 
металл, 
Металл.
* Желімді пайдалану кезінде ғана дайындайды.

240
Содан кейін келесі қабатты жағады. Қабыршақ қалыңдығы жағылған 
қабаттар саны желім ерітіндісінің тұтқырлығына байланысты. Ірі 
бөлшектердің беттеріне желім құрамды механикаландырылған әдіспен, 
яғни әр түрлі төлкелер мен сақиналардың ішкі беттеріне қарапайым 
тозаңдатқыштармен тозаңдату жолымен (бояу тозаңдату түрінде) жа-
бады.
Желімнің қалыңдатылған қатарын термиялық өңдеу қатайтуды 
тездетеді және оның беріктік қасиетін жақсартады. Қыздыру электр 
пешінде жүргізіледі. Соңғы желім қабатын жағып және ұстап тұрған 
соң бөлшекті бөлме температурасында кептіру шкафына орналастыра-
ды да, қажетті температураға дейін қыздырады (4.6-кестені қараңыз) 
(домалау мойынтіректері мен сақиналардан басқа, соңғыларын 100-
120
0
С дейін).
Пештегі температураның көтерілу жылдамдығы минутына 2-3
0
, 
үлкен жылдамдық кезінде желімнің жеңіл фракциясының бөлінуі 
болады және желімнің үстіңгі қабыршағы қатпарлы болып келеді. 
Көрсетілген температурада бөлшекті ұстап тұрады да, бөлме темпера-
турасына дейін суытады.
Сұйық желімді құраммен бөлшекті ұзартудың ерекшелігі: 
құралдың және технологиялық процестің қарапайымдылығы, қабыр-
шақ қалыңдығын 0,001-0,10 дейін жағу мүмкіндігі, жамылғыны 
механикалық өңдеудің қажет еместігі, ұзартылатын металдың 
құрылымының өзгермеуі, термиялық өңдеудің температурасының 
жоғары еместігі.
Бөлшектерді сұйық желімді құраммен желімдеу желімді құраммен 
ұзартудан айырмашылығы: желімді жікті термиялық өңдеу бөлшек 
бетіне желімді қабатты жаққаннан кейін, ал өз арасында бөлшектерді 
біріктіргеннен кейін жүргізіледі. Тәжірибе бөлшектердің желімді 
бірігуінің беріктілігі желімденетін беттердің дайындау сапасына, 
желімденген қабаттың қалыңдығына, екі бөлшектің жабысу алаңына 
және желімденетін жіктің алдындағы термиялық өңдеу режиміне 
байланысты болатындығын көрсетті. Қысылу қысымы бөлшектердің 
материал мен иілгіштігіне байланысты. Желімденген бөлшектерді 
термиялық өңдеу мен суытылған соң 20-30 с. кейін ғана пайдалануға 
беру ұсынылады. Осы уақыт ішінде желімденген жіктің беріктілігі 
жоғарылайды. Желімді құраммен бөлшекті біріктірудің ерекшелігі: әр 
түрлі материалдарды бір бірімен біріктіруге болатындығы (4.6-кесте 
қараңыз), мұнай өнімдерінің әсерінде тұрақты қосылыстардың болу 
мүмкіндігі, дірілге төзімділігі, желімденген жікте ішкі қысымның бол-
мауы. Процесс 180
0
С көп емес температурада жүргізіледі. Желімді 
қосылыстың кемшіліктеріне жылуға төмен төзімділігін және жоғары 
төзімділіктің жетіспеушілігін жатқызуға болады.

241

жүктеу 5,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: