Bulletin «Филология ғылымдары» сериясы

Қалау модальдылығын беретін бұйрық рай, шартты рай тұлғалары өрістің перифериялық құралы болып табылады

жүктеу 6,12 Mb.

Pdf просмотр

бет	79/361
Дата	05.11.2022
өлшемі	6,12 Mb.
	#38524

1 ... 75 76 77 78 79 80 81 82 ... 361

file20200121044531 (1)

Қалау модальдылығын беретін бұйрық рай, шартты рай тұлғалары өрістің перифериялық құралы
болып табылады.

а) І, ІІ (нөлдік форма), ІІІ (
-сын‚ -сін
) жақ бұйрық рай тұлғалары:
– Әзім‚ айналайын ... қайтайық!
(Ә.Нұрпейісов);
Жаман атыңнан сақта… Алла, қайғыңнан сақта. Қадір-құрметіңнен айырма
(Ш.Хұсайынов);
Қош болыңыз‚ мәртебелі офицер мырза. Құдайым енді сіз бен мені кездестірмесін
(Ә.Әбішев).

б)
-са‚ -се
шартты рай тұлғасы:
Кеуде бір жерді жол қылсам‚ Шөлең бір жерді көл қылсам‚ Құрап
жанды көп жиып‚ Өз алдына ел қылсам
(БҒЖ‚ Ақтамберді жырау).

Қалау модалдылығын білдіретін аналитикалық форманттар:

а)
-са‚ -се е (игі, игі еді, ғой, де, бол): Тым болмаса жұмыстың ауыр-жеңілдігін білу үшін көзін бір
салса екен
(С.Шәріпов);
Апырай‚ жазым болмаса игі еді
(Қ.Тайшықов).

ә)
-ар‚ -ер‚ -р еді: Сізді туысқанымыздай күтер едік
(С.Мұқанов).

б)
-а‚ -е‚ -й көр: Тезірек айта көріңіз
(Ғ.Мұстафин).

в)
-мақ(шы)‚ -мек(ші) бол: Жігіттер болысты не өлтіріп‚ не өлімші етіп сабап қуып жібермекші
болады
(С.Көбеев).

г)
-ғалы‚ -гелі жүр (отыр‚ тұр‚ жатыр): – Келгенің жақсы болды. Енді кідіргенде өзім іздеп
барғалы жүр едім
(Ә.Нұрпейісов).

ғ)
-ып‚ -іп‚ -п бер: Құба жондар шөлдеді‚ қолдан қара жауып бер!
(Халық ауыз әдебиеті).

Абай атындағы ҚазҰПУ-нің Хабаршысы, «Филология ғылымдары» сериясы №4(62) 2017 ж.
63
д)
-айын, -ейін, -йін деп отыр:
– Тына қалыңдар! Мәшекең тағы бір қызық әңгіме айтайын деп
отыр
(Д.Әбілев).

жүктеу 6,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 75 76 77 78 79 80 81 82 ... 361